چالش‌های نمود زیبایی‌های هنری در کتابت قرآن
یک کاتب وحی معتقد است: قوانین و استانداردهای دست‌وپاگیری که بدون توجه به جنبه‌های هنری برای کتابت قرآن وضع شده است و عدم حمایت جدی مسئولان به هنرمندان کتابت قرآن کریم، دو چالش و مانعی جدی در زمینه کتابت قرآن است.
در دنیای امروز که تکنولوژی و دیجیتال‌سازی به سرعت در حال پیشرفت است، هنرهای دستی و سنتی، به‌ویژه هنرهای دینی، گاهی ممکن است در سایه این تحولات قرار بگیرند؛ یکی از این هنرهای اصیل و ارزشمند، «کتابت قرآن» است، هنری که در آن، کاتبان قرآن در کمال دقت و ظرافت آیات کلام‌الله مجید را نگاشته و آثارشان در دل تاریخ باقی می‌ماند.
این هنر، بیش از آنکه تنها یک مهارت نوشتاری باشد، ارتباطی عمیق با روح و جان هنرمند برقرار می‌کند و تبدیل به عبادتی خاص میشود. با توجه به جایگاه ویژه قرآن در زندگی مسلمانان و ترویج فرهنگ دینی، کتابت قرآن به`عنوان یک هنر، نه تنها در انتقال پیام‌های آسمانی، بلکه در حفظ و تداوم سنت‌های اسلامی نقشی مهم دارد.
ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن، فرصتی است تا از این هنرمندان که در سایه‌روشن نور قرآن دست به قلم می‌برند، قدردانی کنیم و جایگاه این هنر شریف را در دنیای معاصر بررسی کنیم؛ از این‌رو، خبرنگار ایکنا از قم در پرونده ویژه خبری کاتبان وحی در این ماه مبارک به سراغ هنرمندان کاتب قرآن رفته است و از نگاه آنان به این هنر معنوی می‌پردازد.
در این پرونده خبری بر آن هستیم تا با نگاه به کاتبان قرآن و هنرمندانی که در هر ضربه قلم‌شان با خداوند متعال در ارتباطند، به بررسی جایگاه این هنر بپردازیم و اهمیت حفظ آن را در دنیای مدرن و شتاب‌زده امروز مورد تأمل قرار دهیم، چراکه کتابت قرآن تنها یک کار هنری نیست، بلکه عبادتی است که در آن هر حرف و هر آیه، خود پیوندی عمیق با معنویات و ارزش‌های اسلامی دارد. همچنین سعی داریم تا از تجربه‌ها، چالش‌ها و دغدغه‌های کاتبان قرآن در دنیای مدرن آگاه شویم و به اهمیت این هنر در حفظ ارزش‌های اسلامی بپردازیم.
سیدمهدی عدنانی از کاتبان وحی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم با معرفی و سوابق شغلی خود اظهار کرد: شب عید سال ۱۳۶۹ در قم و در خانواده‌ای پرجمعیت به دنیا آمدم و فرزند آخر خانواده هستم؛ تحصیلات دانشگاهی را تا مقطع کارشناسی ادامه داده و سپس وارد حوزه علمیه قم(مدرسه معصومیه) شدم.
از سال سوم ابتدایی وارد کلاس‌های خوشنویسی شدم و سال‌ها به‌صورت متفرقه و پراکنده خوشنویسی را ادامه دادم و در این سال‌ها خطوط بسیاری برای هیئت‌ها و مساجد نگاشته‌ام.
هنر قرآنی؛ راهی برای تبلیغ کلام وحی
وی در پاسخ به اینکه کتابت قرآن را از چه سالی و چگونه آغاز کردید، بیان کرد: از سال سوم طلبگی تصمیم گرفتم به‌صورت ویژه و حرفه‌ای خوشنویسی را ادامه دهم، تحقیق و جست‌وجو کردم و با اساتید سطح بالای این هنر در شهرهای قم و تهران و اصفهان آشنا شدم. در جلسات بسیار زیادی شرکت کردم و در کلاس‌های ماهیانه مرکز طبع و نشر قرآن کریم در تهران نیز حاضر شدم که تأثیر بسیاری در روند آموزشی من داشت.
کتابت قرآن را از همان مرکز آغاز کردم و در چندین کتابت دسته جمعی قرآن کریم که برای اهدا به حرم حضرت عباس(ع) و حرم کاظمین نگارش می‌شد، شرکت کردم و اجزایی را به خط نسخ نگاشتم؛ در سال‌های بعد نیز سفارش‌هایی برای کتابت قرآن از کشورهای شرق آسیا مانند مالزی و چین دریافت کردم و توفیق یافتم مصاحفی را با خطوط نسخ و ریحان تحریر کنم و هم‌اکنون مشغول نگارش قرآنی به خط محقق متعلق به موزه‌ای اسلامی در شهر شانگهای چین هستم.
این استاد خوشنویسی در پاسخ به اینکه چرا در میان هنرهای قرآنی کتابت قرآن را انتخاب کردید، تصریح کرد: از آنجایی که از کودکی با قرآن و جلسات قرآنی مأنوس و علاقه‌مند به تلاوت و حفظ قرآن بودم، ورود به عرصه کتابت قرآن نیز برای من جالب بود؛ اساساً هر هنری که مرتبط با قرآن باشد برای من شگفت‌انگیز است و آن را نوعی تبلیغ کلام وحی و وظیفه طلبگی می‌دانم.
وی در پاسخ به اینکه کدام کاتب قرآن به‌عنوان الگوی قرآنی شما بودند، اظهار کرد: از اساتید معاصر، کسانی که بسیار از خودشان و آثار قرآنی آن‌ها تأثیر پذیرفته‌ام؛ استاد سیدمحمد حسینی‌موحد است که کتیبه‌های قرآنی ایشان ده‌ها هزار متر از حرم اهل بیت(ع) و مساجد و اماکن مذهبی دنیا را دربر‌گرفته و همچنین بر ضریح امام رضا(ع) و سیدالشهدا(ع) و گنبد حرم کاظمین نیز آیاتی را با خط ثلث نگارش کرده‌اند.
استاد دیگرم آقای سیدرضا بنی‌رضی هستند که چندین بار قرآن کریم را تحریر فرموده‌اند و در طی 40 سال گذشته قطعات و آثار قرآنی بی‌شماری را به جامعه عرضه کرده‌اند و بنده نیز تحت‌تأثیر خطوط سحرانگیز ایشان به کتابت قرآن علاقه‌مند شدم؛ از قدما نیز بسیار تحت‌تأثیر قلم شیوای علاءالدین تبریزی و یاقوت مستعصمی هستم و پیوسته خطوط و آثارشان را مشق می‌کنم و روح معنویت را در آثار ایشان به وضوح می‌بینم.
چالش‌ها و موانع پیش روی کتابت قرآن
عدنانی در پاسخ به این سؤال که چالش‌ها و موانع پیش روی کتابت قرآن چیست؟ گفت: از موانعی که پیش روی کاتبان قرآن کریم در ایران است؛ قوانین و استانداردهای دست و پاگیری است که برای کتابت قرآن وضع شده‌اند؛ این قوانین بیشتر ناظر به سهولت در قرائت قرآن و توسط کارشناسان تلاوت و تجوید ایجاد شده و به جنبه‌های هنری خطوط توجه کمتری شده یا در بخش‌هایی اصلاً توجه نشده است.
همچنین عدم حمایت جدی از کاتبان قرآن باعث شده، آثار و سفارشات زیادی توسط هنرمندان داخل ایران تولید و به خارج از ایران و مجموعه‌های دولتی و خصوصی کشورهای دیگر منتقل شوند؛ بنده نیز در سال‌های گذشته آثار بسیاری برای کشورهای خلیج فارس، کشورهای شرق آسیا و همچنین اروپا و آمریکا نگاشته‌ام.
آثار زیادی نیز برای عتبات عالیات در عراق و حرم ائمه(ع) تولید کرده‌ام که با استقبال مدیران آن مجموعه‌ها همراه بوده است، در حالی که در ایران این‌گونه نیست؛ برای مثال هم‌اکنون در فروشگاه محصولات هنری و صنایع دستی حرم حضرت معصومه(س) در صحن صاحب‌الزمان(عج) تمام آثاری که ارائه شده‌اند، حاصل کارهای کامپیوتری و دستگاه‌های سی ان سی هستند و هیچ اثری که واقعاً صنایع دستی باشد را در آنجا مشاهده نخواهید کرد.
کشورهای دیگر هنر قرآنی را صنعت کرده‌اند، اما ما فقط نظاره‌گر هستیم
وی در پاسخ به اینکه چه پیشنهاداتی برای مسئولان درخصوص کتابت قرآن دارید، بیان کرد: یکی از چالش‌های موجود بی‌توجهی مسئولان به هنرمندان کتابت قرآن کریم و عرصه کتابت است، پیشنهادی که به مسئولان هنری دارم این است که وضعیت خودمان را با کشورهایی که از هنر و هنرمند حمایت می‌کنند مقایسه کنند.
کشورهایی که ریشه بسیاری از هنر و ادبیاتشان از ایران است و خودشان در این زمینه حرفی برای گفتن ندارند؛ امروزه با استفاده از هنر، صنعت توریست و گردشگری پررونقی برای خود ایجاد کرده‌اند و ما با وجود تاریخ چند هزار ساله از هنرهای گوناگون و اساتید سطح بالا که پیوسته در مسابقات جهانی جزء نفرات برتر هستند؛ تنها نظاره‌گر پیشرفت هنری این کشورها هستیم.
این کاتب قرآن در پاسخ به اینکه ویژگی‌های فردی که عنوان خادم قرآن بر وی اطلاق میشود، چیست؟ افزود: هنرمند قرآنی برای تأثیرگذار بودن آثارش چاره‌ای ندارد جز اینکه متخلق به آداب قرآنی باشد و خود عامل به آن شود، در غیر این صورت هنرش هر چند زیبا و با عیار باشد، ماندگاری چندانی نخواهد داشت و به‌زودی از یادها خواهد رفت.
همان‌گونه که هنرمندان زیادی در گذشته بوده‌اند که از این راه ارتزاق کرده و حتی ثروتی نیز اندوخته‌اند، ولی امروزه نام چندانی از آن‌ها در میان نیست و آثارشان نیز به گوشه و کنار رفته و مورد توجه معاصران نیست؛ بر خلاف بزرگانی چون میرزااحمد نیریزی که نامشان به نیکی یاد میشود و علاوه بر آثاری گران‌بها، سیره زندگی آنان نیز مطابق با قرآن و اهل بیت(ع) بوده است.
چگونه یک اثر هنری قرآنی ماندگار میشود
وی در پاسخ به اینکه دغدغه شما به عنوان خادم قرآن چیست و یک اثر هنری چگونه ماندگار میشود؟ افزود: دغدغه من به‌عنوان خادم قرآن کریم و خادم حرم حضرت معصومه(س) تبلیغ و گسترش قرآن چه به شکل هنری آن و چه اشکال دیگر است؛ استعداد و علاقه من از نوع هنری آن است، مایل هستم مضامین قرآنی را در قالب‌های جدید و طبق نیاز امروزه به مخاطبان عرضه کنم.
ماندگاری یک اثر نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد ولی مهم‌ترین آن؛ شخصیت و عقاید تولیدکننده آن اثر هنری است که باید منطبق با محتوای اثر تولید شده باشد. علاوه بر این، هر چه سطح هنری آن اثر بالاتر باشد، به ماندگاری آن کمک خواهد کرد.
عدنانی در پاسخ به اینکه بزرگترین هنر قرآنی چیست؟ گفت: بزرگترین هنر قرآنی، شهادت در راه قرآن است. هنرمندان حقیقی، شهیدانی هستند که از جان و مال و خانواده گذشتند تا قرآن حفظ شود و برای ما بماند. تمام کارهایی که مفسران، مبلغان و هنرمندان قرآنی انجام می‌دهند، اگر رشادت و فداکاری شهیدان نبود خالی از معنا و بی‌تأثیر می‌شد.
گفت‌وگو از الهام حلاجیان
انتهای پیام
