فیلم «تلماسه 2» از دیدگاه اندیشه اسلامی تحلیل و بررسی شد
نشست تحلیل و بررسی فیلم «تلماسه 2» از سلسله‌نشست‌های اکران، تحلیل، بررسی و ایده‌پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی در سالن سینما اشراق برگزار شد.
به گزارش ایکنا از قم، به نقل از روابط عمومی فضای مجازی هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، حجت‌الاسلام مسعود زائری، استاد حوزه و دانشگاه در بخش محتوایی اندیشه‌ای در ششمین جلسه از سلسله‌نشست‌های اکران، تحلیل، بررسی و ایده‌پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی که 18 بهمن‌ماه به بررسی فیلم «تلماسه 2» اختصاص داده شد، اظهار کرد: در تحلیل فیلم‌های هالیوود، با دو دسته از آثار مواجه هستیم؛ نخست، فیلم‌هایی که کارگردان‌شان صاحب اندیشه‌های خاص و منحصر به‌فردی هستند، مانند کریستوفر نولان که تحلیل فیلم‌های او مستلزم شناخت عمیق افکار و سبک کارگردانی‌اش است، اما بسیاری از فیلم‌های هالیوود صرفاً از قوانین کلی این صنعت سینمایی پیروی می‌کنند.
استاد اندیشه‌ای در بخش محتوایی ـ اندیشه‌ای بیان کرد: سینمای هالیوود عمدتاً برای مخاطبان خود فیلم می‌سازد که بیشتر آنان مسیحی، یهودی یا مسلمان هستند و به مفهوم منجی اعتقاد دارند، یا اگر نه، پیرو آیین‌های غیرالهی‌اند که در آن‌ها نیز موضوع منجی‌گرایی جایگاه برجسته‌ای دارد. بنابراین، طبیعی است که سینمای هالیوود با توجه به این اعتقادات مخاطبان، به سمت ساخت فیلم‌هایی با محوریت آخرالزمان و منجی‌گرایی حرکت کند، اما نکته قابل توجه این است که این مفاهیم دینی چگونه در قالب سینما، که خود زاده فرهنگ و تمدن غرب و فضای سکولار است، به مخاطب انتقال داده می‌شود.
وی اظهار کرد: در اینجا، با ترکیبی از دو مفهوم دینی، یعنی آخرالزمان، منجی‌گرایی و فضای سکولار غربی مواجه هستیم و خروجی این ترکیب، دو دسته از فیلم‌هاست؛ نخست، فیلم‌های آخرالزمانی سکولار و دوم، فیلم‌های منجی‌محور سکولار. در فیلم‌های آخرالزمانی سکولار، پیشگویی‌های دینی درباره آخرالزمان که مبتنی بر وحی و الهیات هستند در قالب علمی و تجربی بازتعریف می‌شوند؛ به عبارت دیگر، هالیوود این پیشگویی‌ها را گرفته و آن‌ها را در چارچوبی سکولار و مبتنی بر علم و تجربه ارائه می‌دهد و در فیلم‌های منجی‌محور سکولار نیز، منجی دیگر یک شخصیت دینی نیست بلکه منجی‌ای سکولار است که حتی گاهی ضد دین نیز به نظر می‌رسد؛ جالب اینجاست که حدود ۷۰ درصد منجی‌هایی که در سینمای هالیوود می‌بینیم، منجی‌هایی سکولار هستند و این روند کلی این صنعت سینمایی است.
نقد منجی‌گرایی گرایش جدیدی در سینمای هالیوود
زائری تصریح کرد: در دو سه دهه اخیر، به نظر می‌رسد گرایش جدیدی در سینمای هالیوود شکل گرفته است و آن نقد منجی‌گرایی است، این گرایش را می‌توان در دو محور بررسی کرد؛ نخست فیلم‌هایی که به نظر می‌رسد عدم وجود منجی را در عالم القا می‌کنند و این دسته شامل فیلم‌های پسا آخرالزمانی است که در آن‌ها دنیا نابود شده و تنها عده کمی از انسان‌ها زنده مانده‌اند. این فیلم‌ها فضایی را روایت می‌کنند که زمین بر اثر اتفاقات آخرالزمانی از بین رفته و داستان در دنیای پسا آخرالزمانی جریان دارد و در این فیلم‌ها، بیشتر شاهد تلاش‌های فردی افراد برای نجات خود هستیم تا حضور یک منجی فراگیر.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، این فیلم‌ها از نظر تکنیکی بسیار قدرتمند هستند، آن‌ها ضیافتی بزرگ از صدا، تصویر و خیال‌پردازی‌اند، به‌ویژه اگر در سالن‌های سینمایی با کیفیت بالا و اندازه مناسب نمایش داده شوند. تماشای این فیلم‌ها در یک سینمای استاندارد، تأثیر عمیقی بر مخاطب می‌گذارد با این حال، یکی از نقدهای وارد بر این فیلم‌ها این است که زندگی روزمره در آن‌ها دیده نمی‌شود؛ این نقد بزرگی است، چراکه مخاطب به‌عنوان انسانی با زندگی عادی، نمی‌تواند با این فیلم‌ها هم‌ذات‌پنداری کند.
زائری گفت: از نظر دراماتیک نیز، این فیلم‌ها تعلیق چندانی ایجاد نمی‌کنند، با وجود پیچیدگی‌های تکنیکی، داستان به‌راحتی قابل پیش‌بینی است و مخاطب را متحیر نمی‌کند به عبارتی، این فیلم‌ها سرد و فاصله‌دار هستند و ارتباط عمیقی با مخاطب برقرار نمی‌کنند با این حال، جذابیت‌های بصری، موسیقی قوی و تصویربرداری دقیق، از نقاط قوت این آثار به‌شمار می‌روند و همین عوامل باعث شده‌اند که این فیلم‌ها، مانند پرفروش‌ترین فیلم سال ۲۰۲۴، موفقیت‌های تجاری چشمگیری کسب کنند.
موفقیت هالیوود در تصویرسازی از منجی دروغین آخرالزمان
در بخش دیگری از این نشست سیدمحمدصادق مرکبی، کارشناس فرهنگ و رسانه و مدیر گروه دکتری مطالعات رسانه دانشگاه صدا و سیما در بخش کارگردانی اظهار کرد: داستان این فیلم براساس رمانی از رابرت هربرت ساخته شده است. دنی ویلنوو، کارگردان شناخته‌شده‌ای است که در ساخت این اثر به شیوه‌ای متفکرانه و خاص عمل کرده است، «تلماسه» یکی از پرهزینه‌ترین فیلم‌های تاریخ سینماست که در سال ۲۰۲۴ به‌عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال شناخته شد و رکوردهای قابل توجهی را به ثبت رساند؛ فروش سری اول این فیلم بیش از دو و نیم برابر هزینه‌های تولید آن بود و در سری دوم، این رقم به بیش از سه و نیم برابر افزایش یافت که این موفقیت‌ها نشان‌دهنده تأثیرگذاری این اثر در جذب مخاطب و ایجاد یک فرنچایز سینمایی قدرتمند است.
وی بیان کرد: یکی از جنبه‌های مهم در صنعت سینما، مسئله انشعابات و فرنچایزهاست که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. این انشعابات نشان می‌دهند که چگونه یک اثر می‌تواند به اقتباس‌های مختلفی در قالب سریال، رمان، بازی‌های ویدیویی و حتی محصولات مرچندایزینگ تبدیل شود. برای مثال، در ایران محصولاتی مانند کیف و کفش براساس داستان‌های محبوبی مانند «شکرستان» تولید شده‌اند، اما این محصولات معمولاً به‌عنوان بازوی بلند اثر اصلی عمل نمی‌کنند.
کارشناس فرهنگ و رسانه ادامه داد: در مقابل، در مورد فیلم‌هایی مانند «تلماسه»، شاهد هستیم که پس از اقتباس از رمان، سریال‌ها، رمان‌های جدید و حتی بازی‌های ویدیویی ساخته شده‌اند که از فرازهای دراماتیک داستان اصلی استفاده می‌کنند که این موضوع اهمیت زیادی دارد، چراکه در سینمای ما، بسیاری از آثار خوب پس از تولید رها می‌شوند و شخصیت‌ها و داستان‌ها در آثار دیگر ادامه پیدا نمی‌کنند، در حالی که این آثار می‌توانند به یک فرنچایز بزرگ تبدیل شوند.
مدیر گروه مطالعات رسانه دانشگاه صدا و سیما گفت: خاستگاه این فیلم‌ها، قصه‌گویی جهانی است و ما به‌عنوان مخاطب، نسبت به بسیاری از موضوعاتی که اطلاعات کمی داریم، خیال‌پردازی می‌کنیم و دوست داریم درباره آن‌ها بیشتر بدانیم. هالیوود به‌خوبی توانسته است بر روی این نیاز مخاطبان تمرکز کند و با تولید محصولاتی که به دغدغه‌های جامعه امروز پاسخ می‌دهند، موفقیت‌های بزرگی را کسب کند. این موضوع یکی از دلایل اصلی پرفروش بودن این فیلم‌هاست.
مرکبی اظهار کرد: با توجه به اینکه این فیلم در سینمای اشراق، که زیرمجموعه معاونت فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی است، نمایش داده شده، مسئولیت سنگینی بر دوش ما قرار دارد. نسل جدید، که با سرعت فناوری‌های جدید درگیر است، نیازمند پاسخ‌هایی است که اگر به آن‌ها داده نشود، ممکن است با خرافه‌ها و دروغ‌های بزرگ مواجه شوند اگر نسل امروز تنها این فیلم‌ها را ببیند و سخنان دیگر درباره مفاهیمی مانند منجی را نشنود، ممکن است دچار گمراهی شود و تصور کند که منجی در ذهن آن‌ها همان منجی این فیلم‌هاست. بنابراین، وظیفه ما این است که علاوه بر ارائه سخنرانی‌ها و مطالب علمی، به تولید آثار هنری بپردازیم که بتوانند پیام‌های مورد نظر را به زبان هنر، که امروزه بسیار تأثیرگذار است، به مخاطبان منتقل کنند.
فیلم «تلماسه ۲»؛ اثری رمزآلود و پرابهام
در بخش دیگری از این نشست محمدرضا فرزین تهیه‌کننده، منتقد سینما و ارزیابی تهیه و تولید در بخش فیلمنامه اظهار کرد: فیلم «تلماسه ۲» یکی از شاخص‌ترین آثار سینمایی یک سال اخیر است که در مدت کوتاهی پس از اکران، نه تنها به‌عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال ۲۰۲۴ شناخته شد، بلکه به یکی از حوزه‌های مهم اندیشه‌ای، یعنی موضوع مهدویت نیز پرداخته است. این فیلم به‌دلیل لوکیشن‌ها و ساختار تولیدی‌اش که مرتبط با کشورهای اسلامی است، به اعتقادات دینی و مبانی فکری این مناطق سرک می‌کشد و از این‌رو، اثری رمزآلود و پرابهام به‌شمار می‌آید.
منتقد سینما گفت: «تلماسه ۲» که بسیاری آن را ادامه مستقیم «تلماسه ۱» می‌دانند و کمتر به‌عنوان فیلمی مستقل در نظر می‌گیرند، توانسته است در فهرست پنج فیلم پرفروش تاریخ سینما جای بگیرد، برای درک موفقیت این فیلم، باید به ساختار و شرایط تولید آن توجه کرد. این اثر چگونه توانست مخاطبان عام را با خود همراه کند و در مدت زمان کوتاهی به یکی از پنج اثر برتر سینمایی تبدیل شود؟
وی با اشاره به اینکه «تلماسه» در ژانر علمی‌تخیلی قرار می‌گیرد، گفت: این فیلم نگاهی به ساختارهای اسطوره‌ای دارد و بسیار رمزآلود است، اما اگر آن را با دیگر آثار پرفروش علمی ـ تخیلی مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که همچنان جایگاه ویژه‌ای دارد. از میان پنج فیلم پرفروش تاریخ سینما، یعنی «آواتار ۲»، «انتقام‌جویان»، «تایتانیک»، «جنگ ستارگان» و «تلماسه»، این فیلم براساس معیارهای هزینه‌ی تولید و فروش، موفقیت چشمگیری کسب کرده است. جالب اینجاست که فیلم‌های پرفروش معمولاً بیش از یک تهیه‌کننده دارند و «تلماسه» نیز از این قاعده مستثنی نیست. این فیلم پنج تهیه‌کننده داشته که یکی از آن‌ها خود کارگردان اثر بوده است. این ویژگی به فیلم اجازه داده تا از ظرفیت‌های گسترده‌ای استفاده کند، به‌گونه‌ای که حتی تیتراژ پایانی آن هشت دقیقه به طول می‌انجامد.
فرزین تصریح کرد: با این حال، یکی از دلایلی که «تلماسه ۲» نتوانست بیش از این مورد استقبال مخاطبان قرار گیرد، محدودیت در پخش آنلاین آن بود. عدم اجازه پخش دیجیتال این فیلم، ممکن است بخشی از مخاطبان را از دیدن آن محروم کرده باشد. با این وجود، «تلماسه ۲» به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار علمی ـ تخیلی، توانسته است جایگاه خود را در تاریخ سینما تثبیت کند و به موضوعات عمیق‌تری مانند مهدویت و اسطوره‌ها بپردازد.
انتهای پیام
