خلق داستان عاشورایی کودکانه؛ از نثر روان تا بهره‌مندی از تمثیل

نگارش کتاب درباره امام حسین(ع)‌ می‌تواند از جنبه‌های مختلفی از جمله زندگی‌نامه، تحلیل قیام کربلا، بررسی ابعاد شخصیتی و یا مطالعه تأثیرات ایشان بر فرهنگ و ادبیات مورد توجه قرار بگیرد. معمولاً دو هدف در نگارش و تولید کتاب‌های عاشورایی ویژه کودک و نوجوان دنبال می‌شود، یکی انتقال مفاهیم و معانی ارزشی مورد تأکید اسلام و انسانیت به آن‌ها و دیگری ایجاد محبت نسبت به اهل بیت(ع) در ضمیر ایشان که به این واسطه زندگی این بزرگان را سرلوحه زندگی خویش کنند.

در دنیای امروز که ذهن مخاطب زیر بمباران اطلاعاتی رنگارنگ و زودگذر قرار دارد، رساندن پیام عمیق و الهی عاشورا، بیش از همیشه نیازمند نوآوری در فرم، صداقت در محتوا و درک درست از ذائقه نسل جوان است. باید پیام روشن، روایت زنده و تحلیل دقیق را در قالبی نو، ساده و در دسترس ارائه کرد؛ محتوایی که در عین عمق، روان باشد و در عین سادگی بر دل و جان مخاطب اثر بگذارد.

در این میان، امام حسین(ع) و نهضت عاشورا، گنجینه‌ای پایان‌ناپذیر از مفاهیم انسانی، الهی، تربیتی و اجتماعی است که در هر قالب و برای هر سن و مخاطبی، می‌توان از آن بهره برد؛ به‌ویژه در روزگار ما که پادکست، موشن‌گرافی، روایت‌سازی کوتاه، داستان‌نویسی تمثیلی و بازخوانی مفاهیم در قالب کودکانه، نقش کلیدی در انتقال پیام‌های فرهنگی دارند.

خبرنگار ایکنا از قم در گفت‌وگو با مرضیه جمشیدی، نویسنده کتاب «قهرمانان و بازندگان» به واکاوی قالب‌های جدید، جذاب و متناسب با نیاز مخاطب امروز برای انتقال پیام قیام امام حسین(ع) به مخاطب، مؤلفه‌های داستان‌نویسی کودک، نوجوان و جوان می‌پردازد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه باهم می‌خوانیم:

ایکنا- شیوه انتقال مفاهیم بنیادین سیره امام حسین(ع) در جامعه امروز نسبت به گذشته چه تغییراتی داشته است؟

با توجه به چگونگی فرهنگ مطالعه در جامعه امروزی و تغییر ذائقه افراد جامعه به‌ویژه در نسل جوان، نویسنده کتاب‌هایی با موضوعات امام حسین(ع)، قیام عاشورا و اربعین می‌تواند علاوه‌ بر پیگیری و تدوین موضوعات در قالب متن و کتاب، از فایل‌های صوتی مانند پادکست و نیز ساخت فایل‌های تصویری با زمان کوتاه و پرده‌نگار‌های حرفه‌ای در قالب مدل‌سازی مفهومی بهره‌مند شود.

شیوه پرداخت به موضوعاتی درباره امام حسین(ع) و اربعین در گذشته بیشتر بر پایه کتب و متون بوده است، اما امروزه با وجود امکانات و ابزار‌های پیشرفته شیوه‌های متفاوت پادکست و فیلم‌ در رسانه می‌تواند اثربخشی بیشتری داشته باشد.

بیشتر بخوانید:

• سیمای امام حسین(ع) در قرآن از منابع اهل سنت
• پیام قیام امام حسین(ع) برای جامعه امروز
• آنچه باید از مقاومت سیدالشهدا(ع) بیاموزیم
• چرا امام حسین(ع) اصلاح امت جدش را خواستار شد
• عاشورا؛ بازتاب تقابل ازلی حق و باطل + فیلم
• تقویت فرهنگ عاشورایی جامعه و احیای اهداف قیام سیدالشهدا(ع)
• جلوه‌هایی از بصیرت و ولایتمداری در سیره حضرت عباس(ع)
• جاودانه‌سازی مفاهیم نهفته در کربلا با جهت‌گیری انسانی امری ضروری است + فیلم
• عناصر بازشناسی پیام عاشورا در زمانه امروز
• بازخوانی سنت‌های نبوی در قیام امام حسین(ع) و راهکارهای احیای آن
• شیوه‌های مقابله امام سجاد(ع) با منحرفان اعتقادی
• قصه‌گویی؛ مهم‌ترین ابزار عینی‌سازی مفاهیم عاشورا برای کودکان
• الگوهای برتر ایثار و فداکاری را به فرزندانمان معرفی کنیم
• کربلا؛ تکرار تاریخ انبیا در سرزمینی که فریاد حق سر می‌دهد + فیلم
• چگونه سفرنامه اربعین بنویسیم
• پیاده‌روی اربعین در آینه روایات
• پیاده‌روی اربعین صحنه تمرین زیست توحیدی است

در فضای گفتمانی امروز نوع تبلیغ و چگونگی معرفی و در دسترس قرار گرفتن محتوا برای مخاطب بسیار پیچیده و مهم است، بنابراین این امر، تأثیر بسیاری در اثرگذاری اصل محتوا بر مخاطب می‌گذارد و نفوذ آن را بیشتر می‌کند، پیدا کردن شیوه درست و بازاریابی مخاطب به شدت در رسیدن به هدف اصلی که فهم مخاطب است، مؤثر خواهد بود.

برای خلق محتوا بیشتر از اینکه دغدغه فهم مخاطب نسبت به مضمون محتوا و قدرت تحلیل مخاطب در پیدا کردن رابطه‌ها و پی‌ بردن به هدف محتوا را داشته باشیم باید دغدغه روان، ساده بودن، بدون حاشیه و رنگ و لعاب اضافی در محتوا را داشته باشیم زیرا مخاطب امروزی و به‌خصوص جوانان نسبت به نسل‌های قدیم بسیار تحلیلگرتر و با هوش هیجانی بالاتر اما کم‌حوصله‌تر هستند و تمایل دارند در مدت‌زمان کوتاه سریع‌تر به اصل مطلب برسند.

ایکنا- مؤلفه‌های اصلی نگارش کتاب با محوریت امام حسین(ع) برای کودکان که باید مورد توجه نویسندگان قرار بگیرد، چیست؟

هویت‌سازی، مهم‌ترین مؤلفه‌ای است که در تهاجم فرهنگی دشمن مورد توجه قرار می‌گیرد و این امر در تولیدات تصویری رسانه‌های معاند کاملاً آشکار است و منجر به پدید آمدن هویت سطحی و خنثی در کودکان شده است بنابراین، این مقوله با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری باید مورد عنایت نویسندگان قرار بگیرد.

تاب‌آوری، یکی از نکات کلیدی در جامعه امروزی است، آنچه می‌تواند پاشنه آشیل آن جامعه در مقابله با دشمن قرار بگیرد، سطح تاب‌آوری آن جامعه است. بنابراین، جامعه از همان مراحل رشد باید یاد بگیرد مانند حضرت زینب(س) در راستای رسیدن به اهدافش صبر و استقامت و در نتیجه تاب‌آوری بالایی داشته باشد و این مؤلفه اگر در قالب داستان‌های کودکانه بیان شود، اثربخش است.

بصیرت‌افزایی، برای پیشبرد اهداف و نیز عدم انحراف یک جامعه از مسیر تعالی باید از همان ابتدای تربیت، راه همکاری و اطاعت‌پذیری اصولی برآمده از بصیرت درست را نشان بدهیم و بهترین الگو در این راستا حضرت عباس(ع) و دیگر شهدای کربلاست.

این مؤلفه‌ها برای تهیه و آماده‌سازی محتوای موضوعی درباره امام حسین(ع) ویژه کودکان زیر ۱۰ سال مناسب است.

ایکنا- چگونه داستان‌نویس ایرانی می‌تواند یک داستان موضوعی درباره امام حسین(ع) ویژه کودکان و برای موضوعاتی مانند واقعه عاشورا خلق کند؟

وقایع، حوادث، ارتباطات و سیر تاریخی عاشورا مالامال از سوژه‌های داستانی است که در طول ۱۴۰۰ سال رخ داده است، بنابراین اگر کسی آشنایی نسبی با تکنیک‌های داستانی و نیز تاریخ تحلیل شیعه داشته باشد، می‌تواند در رده‌های سنی متفاوت داستان‌هایی جذاب و اثرگذار خلق کند.

بهره‌مندی از مهارت تمثیل می‌تواند آثار پرمحتوا و عمیق بسیاری را به چاپ برساند، به‌طور نمونه، در یک داستان، زمانی که درمورد فداکاری نقش اصلی داستان صحبت می‌شود، می‌توان نیت نقش اصلی داستان را برگرفته از فداکاری حضرت ابوالفضل عباس(ع) در علقمه نشان داد و درواقع این قسمت از داستان کربلا را در داستان اصلی بگنجانیم و یا هنگام نگارش زندگی‌نامه و یا داستان واقعی یک قهرمان ملی، یک عالم یا یک شهید به نوع رابطه قلبی آن شخص با امام حسین(ع) و درس گرفتن او از قسمتی از حماسه عاشورایی توجه ویژه داشته باشیم و به‌طور دقیق آن را تبیین کنیم، برای مثال داستان شهید صدرزاده، شهید مدافع حرم و ماجرای روز تاسوعا و ارادت او به حضرت ابوالفضل عباس(ع) از جمله این موارد است.

ایکنا- در ایام عزاداری حسینی چه کتاب‌هایی برای مطالعه فرزندان پیشنهاد می‌دهید؟

کتاب‌هایی که داستان‌های عاشورایی را خلق می‌کنند، مبانی فکری را رشد می‌دهد و با داشتن جذابیت برای مخاطب داوطلب و پژوهشگر تأثیرگذار باشد، بیشتر برای قشر جوان جذابیت دارد. با این ویژگی‌ها سه عنوان کتاب مناسب است.

کتاب «هم‌رزمان حسین (ع)»؛ از سلسله سخنرانی‌های مقام معظم رهبری قبل از انقلاب است و پیشنهاد می‌شود در کنار کتاب، فایل‌های صوتی این سخنرانی‌ها را نیز در اختیار مخاطب قرار دهیم.

کتاب شش جلدی «با کاروان حسینی از مدینه تا مدینه» کاری از انتشارات زمزم هدایت است. این کتاب تمام وقایع، اتفاقات و جزئیات کاروان امام حسین(ع) در مدینه و برای مقابله با یزید و تمام مستندات آن تا زمانی که این کاروان بعد از وقایع عاشورا به شام می‌رود و به مدینه باز می‌گردد را شرح می‌دهد.

این شش جلد کتاب از لحاظ میزان کمیت محتوا زیاد است، بنابراین به‌دلیل دارا بودن جنبه روایی و داستانی و نیز وجود تحلیل‌های درست و نویسندگان معتبر مناسب است و می‌توان با یک برنامه‌ریزی سبک و مدون به‌عنوان یک پروژه مطالعاتی مناسب مورد استفاده قرار بگیرد.

کتاب «انسان دویست و پنجاه ساله» به‌عنوان یک کتاب جامع و مختصر در بیان تاریخ تحلیلی شیعه از بیانات مقام معظم رهبری است که می‌تواند برای فهم خوب مخاطب از سیر اقدامات چهارده معصوم مناسب باشد.

گفت‌وگو از الهام حلاجیان