چالش‌ها و فرصت‌های اثبات مرجعیت علمی قرآن

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالقادر امینی، دبیر علمی همایش ملی «مرجعیت علمی قرآن کریم در تربیت نسل مهدوی» که به همت اتحادیه مؤسسات و قرآن و عترت استان قم با همکاری مجتمع آموزش عالی زبان، ادبیات و فرهنگ‌شناسی، پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، ۲۰ اسفندماه در مسجد مقدس جمکران برگزار شد، بیان کرد: مرجعیت علمی قرآن فراتر از اعتقاد و باور و در حقیقت به معنای تأثیرگذاری قرآن بر علوم به نحو تأثیرگذاری استنادی و مستند به قرآن است که قابل پیگیری و ثبت باشد. این تعریف بر این نکته تأکید دارد که مرجعیت علمی قرآن، صرفاً یک اعتقاد قلبی نیست، بلکه یک رویکرد علمی و عملی است که باید در تولید دانش و علوم مختلف به‌صورت مستند و قابل اثبات، نمود پیدا کند.

وی با اشاره به هنر بی‌نظیر قرآن در تأثیرگذاری بر فلسفه الحادی و چندخدایی یونان باستان افزود: قرآن کریم ابتدا این فلسفه را ثبت، سپس ترجمه و در نهایت با تزریق آموزه‌های توحیدی و ولایت، آن را به یک فلسفه موحدانه شیعی تبدیل و به جهانیان عرضه کرد، این مثال نشان می‌دهد که تأثیر قرآن صرفاً یک الهام‌بخشی معنوی نیست، بلکه یک فرآیند تحول‌بخش و مستدل است که می‌تواند مسیر علوم را تغییر دهد.

مدیر گروه زبان و فرهنگ‌شناسی عربی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه، با تأکید بر تربیت نسل مهدوی اظهار کرد: صرف اعتقاد به قرآن کریم، نمی‌تواند برآیند‌های مطلوبی را رقم بزند؛ حیات انسان در عصر حاضر، در سایه علوم و دانش رقم می‌خورد و برای رسیدن به جامعه‌ای مهدوی، باید نسل جوان را براساس آموزه‌های قرآن و با استفاده از روش‌های علمی و تربیتی مناسب، تربیت کرد.

امینی با تأکید بر اهمیت دوران کودکی، به‌ویژه رده سنی ۷ تا ۱۲ سال بیان کرد: این دوران، به‌عنوان مهمترین دوره تربیتی انسان، اغلب مورد غفلت واقع می‌شود، در این دوران، شخصیت و ارزش‌های فرد شکل می‌گیرد و اگر در این دوره، فرد با آموزه‌های قرآن کریم و فرهنگ مهدوی آشنا شود، می‌تواند در آینده، به‌عنوان یک فرد مؤثر و مفید برای جامعه نقش‌آفرینی کند.

وی ضمن تشریح طرح «امین»، طرح «آرمان» و طرح «صراط» گفت: این طرح‌ها، بخشی از کار را در بخش نوجوانان انجام داده‌اند، اما کافی نیستند؛ بنابراین ضروری است تا آثاری تولید شده و به کتاب درسی تبدیل شود و برای نسل‌های آینده باقی بماند زیرا تربیت نسل مهدوی، نیازمند یک برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت است که باید در تمامی سطوح آموزشی و فرهنگی جامعه اجرا شود.

امینی بیان کرد: با وجود اهمیت فراوان مرجعیت علمی قرآن و ضرورت تربیت نسل مهدوی، چالش‌های متعددی در این مسیر وجود دارد، از جمله این چالش‌ها می‌توان به کمبود منابع مالی و امکانات در زمینه پژوهش‌های قرآنی اشاره کرد؛ بی‌گمان، پژوهش‌های عمیق و گسترده در حوزه علوم قرآنی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و تخصیص بودجه کافی است.

وی ادامه داد: متأسفانه، اغلب شاهدیم که این حوزه، در مقایسه با سایر حوزه‌های علمی و پژوهشی، از تخصیص بودجه کافی بی‌بهره است، برای رفع این چالش، لازم است که نهاد‌های متولی، با درک اهمیت والای پژوهش‌های قرآنی، تخصیص بودجه کافی به این حوزه را در اولویت قرار دهند.

غفلت از تربیت متخصصان در حوزه علوم قرآنی

امینی گفت: به تربیت متخصصان در حوزه علوم قرآنی توجه کافی نمی‌شود و بسیاری از فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط، فاقد دانش و مهارت‌های لازم برای انجام پژوهش‌های عمیق و کاربردی در این حوزه هستند؛ این کمبود، نه تنها مانع گسترش پژوهش‌های قرآنی می‌شود، بلکه موجب کاهش کیفیت آموزش‌های دینی نیز می‌شود.

وی تصریح کرد: برای رفع این چالش، لازم است که نظام آموزشی کشور، تجدیدنظری در برنامه‌های درسی رشته‌های مرتبط داشته باشد و با ارائه دروس تخصصی و کارگاه‌های آموزشی، به تربیت متخصصان توانمند در این حوزه بپردازد.

مدیر گروه زبان و فرهنگ شناسی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه عدم هماهنگی بین نهاد‌های مختلف را یکی دیگر از چالش‌های مهم در این حوزه توصیف و بیان کرد: هم‌افزایی و هماهنگی بین این نهادها، امری ضروری است تا از تکرار فعالیت‌ها و هدر رفتن منابع جلوگیری شود. متأسفانه، در حال حاضر شاهد پراکندگی و عدم هماهنگی بین نهاد‌های مختلف هستیم و هر نهاد، به‌صورت جداگانه و بدون توجه به فعالیت‌های سایر نهادها، به انجام وظایف خود می‌پردازد.

امینی اظهار کرد: چالش دیگر، مقاومت در برابر تغییر در نظام آموزشی و فرهنگی است، ایجاد تغییر در این نظام، نیازمند غلبه بر مقاومت‌های موجود و پذیرش دیدگاه‌های جدید است. متأسفانه، در بسیاری از موارد شاهد مقاومت در برابر تغییرات مثبت و نوآورانه هستیم و این مقاومت، می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله ترس از ناشناخته‌ها، دلبستگی به سنت‌های قدیمی و منافع شخصی باشد و برای غلبه بر این مقاومت، لازم است که با رویکردی منطقی و استدلالی، به تبیین ضرورت ایجاد تغییرات و مزایای آن پرداخت. 

مدیر گروه زبان و فرهنگ شناسی جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه با بیان اهمیت والای نگارش تفاسیر قرآنی و نقش آن در تبیین معارف دینی گفت: در همین راستا، در پایان همایش، ضمن تأکید بر اهمیت تفسیر «تسنیم» به‌عنوان اثری فاخر و ارزشمند در عرصه تفسیرنگاری شیعی، از مقام علمی و قرآنی آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی، مفسر نامدار قرآن کریم، تجلیل خواهد شد و از زحمات طاقت‌فرسای ایشان در نگارش این اثر گران‌بها و نیز تلاش‌های بی‌دریغشان در عرصه‌ ترویج معارف قرآنی، قدردانی خواهد شد.

وی تصریح کرد: این تجلیل، نه تنها ارج نهادن به مقام علمی و معنوی آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی است، بلکه دریچه‌ای است برای سایر محققان و اندیشمندان قرآنی در جهت تولید آثار ارزشمند و خدمت به ساحت مقدس قرآن کریم تلاش کنند.