امام علی(ع)؛ الگوی جامع و جاودانه حکمرانی اسلامی
حضرت علی(ع) با عملکرد و سیره خود، الگوی کاملی از یک حاکم اسلامی ارائه دادند. از این روی، حاکمان و دولتمردان در سراسر جهان می‌توانند با مطالعه سیره و آموزه‌های امام علی(ع)، سبک حکومتی و الگوی حکمرانی علوی را مبنا و شاخص خود قرار دهند و راهنمای مسلمانان در سراسر جهان برای رسیدن به جامعه‌ای آرمانی و سعادتمند باشد.
به گزارش ایکنا از قم، به نقل از پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه(س)، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر مشکاتی، استاد حوزه علمیه طی یادداشتی نوشت: معیار حکومت علوی، همان الگوی حکومت الهی و مبتنی بر قرآن کریم و سیره و سنت رسول اعظم(ص) بود، چراکه امام علی(ع) در تمام امور حکومتی به قرآن و سنت پیامبر(ص) استناد می‌کردند و از آن تخطی نمی‌کردند. امام علی(ع) به‌دنبال برقراری جامعه‌ای عدالت‌محور و توحیدی بودند.
امام علی(ع) معتقد بودند که عدالت در همه جوانب و شئون خود، محور و مدار جامعه اسلامی است. امام علی(ع) به حقوق مردم احترام می‌گذاشتند. ایشان به دنبال ایجاد جامعه‌ای اخلاقی و پرهیزگار بودند. ایشان با فساد و ظلم به شدت برخورد می‌کردند و مردم را به تقوا و پرهیزگاری دعوت می‌کردند.
امیرالمؤمنین(ع) در دوران کوتاه حکومت خود، اقدامات بسیار ارزشمندی برای آبادانی و رفاه جامعه انجام دادند که تا به امروز الگوی بسیاری از حاکمان و دولتمردان بوده است. امام علی(ع) با عملکرد و سیره خود نشان دادند که چگونه می‌توان با عدالت، تقوا، مردم‌داری، تدبیر و دوراندیشی، جامعه‌ای نمونه و آرمانی برپا کرد.
حضرت امیرالمؤمنین امام علی(ع) با عملکرد و سیره خود، الگوی کاملی از یک حاکم اسلامی ارائه دادند. از این‌رو، حاکمان و دولتمردان در سراسر جهان می‌توانند با مطالعه سیره و آموزه‌های امام علی(ع)، سبک حکومتی و الگوی حکمرانی علوی را مبنا و شاخص خود قرار دهند و امروزه نیز الگوی حکمرانی امام علی(ع) می‌تواند راهنمای مسلمانان در سراسر جهان برای رسیدن به جامعه‌ای آرمانی و سعادتمند باشد.
الگوی حکمرانی علوی یک الگوی جامع و کامل و جاودانه است که در همه ابعاد و عرصه‌های زندگی بشر، از جمله سیاست، اقتصاد، اجتماع و فرهنگ و سایر ابعاد زندگی، شمولیت داشته و قابل پیاده‌سازی است. این الگو می‌تواند به‌عنوان راهنمای عمل برای مسلمانان در سراسر جهان باشد و آنها را در رسیدن به پیشرفت و سعادت جوامع اسلامی و جهان بشریت یاری کند.
شاخص‌های حکمرانی علوی؛ راهگشای انتخاب اصلح
عناوین برخی از شاخص‌های حکمرانی علوی عبارتند از عدالت، تقوا و پرهیزگاری، مردم‌داری، شایسته‌سالاری، مشورت بزرگان و دانشمندان، قانون‌مداری و تبعیت از شرع اسلام، زهد و ساده‌زیستی، علم و دانش در حکومت، شجاعت و دلاوری در جهاد و دفاع، فصاحت و بلاغت در گفتار، رعایت حقوق مردم، دفاع از مظلومان، مراقبت از بیت‌المال و پرهیز اسراف و تبذیر آن، توجه به معیشت مردم، ترویج علم و دانش، توجه به عمران و آبادانی، توجه به امنیت و صلح‌طلبی، قناعت و پرهیز از اسراف، شکرگزاری، عقلانیت و تدبیر، شجاعت در برابر ظالم، صبر و بردباری سختی‌ها و مشکلات، توکل و امید به خدا، مهربانی و عطوفت، انصاف و مدارا ، فروتنی با مردم، حیا و عفت، صداقت و راستی و ده‌ها ارزش والای اسلامی که در کنار یکدیگر الگوی حکمرانی علوی را می‌سازند.
اینک که ایران اسلامی در برهه حساس و در پیچ تاریخی خطیری قرار گرفته و از سویی یکی از شاگردان مکتب حکمرانی امام علی(ع) یعنی شهیدجمهور آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی را از دست داده که در مدتی کوتاهی حدنصاب خدمتگزاری در نظام اسلامی را ارتقا بخشید؛ مردم فهیم و سرافراز ایران در آزمون انتخاب رئیس‌جمهور جدید برای جایگزینی سید شهیدان خدمت که همواره سعی در پیروی و پیاده‌سازی الگوی حکمرانی علوی داشت، قرار دارند. بنابراین امروزه نیاز به توجه و اهتمام همگان به شاخص‌ها و معیارهای حکمرانی علوی، بیش از هر زمانی احساس می شود.
این شاخص‌ها در واقع اصول و ارزش‌هایی هستند که در سیره و آموزه‌های امام علی(ع) تجلی یافته‌اند و می‌توان آنها را به‌عنوان الگویی برای حکمرانی صالح و عادلانه برای یک کشور اسلامی چون ایران عزیز در نظر گرفت و از رهگذر سازوکار مترقی مردم‌سالاری دینی، مسئول و حاکم صالح و عادلی را برای تصدی جایگاه رفیع خدمتگزاری یعنی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران برگزید.
نام‌گذاری دهه امامت و ولایت 1403 به نام «امیرالمؤمنین(ع)، معیار زندگی و الگوی حکمرانی» نیز به خاطر اهمیت و همزمانی بزرگداشت ایام مبارک عید سعید قربان تا عید سعید غدیر خم با ایام برگزاری انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران، ناظر به همین نیاز اساسی و راهبرد هدایتگری جامعه اسلامی به سوی اهداف علوی است و ما در این یادداشت همگان را به بخش دوم این شعار فاخر، دعوت می‌کنیم.
14 شاخص کلیدی در حکمرانی علوی را بشناسیم
در این نوشتار، براساس منابع معتبر چون نهج‌البلاغه و شرح‌ها و پژوهش‌های مرتبط، از بین شاخص‌های الگوی حکمرانی امام علی(ع) که دربردارنده ده‌ها شاخص برتر در این زمینه است، به‌طور اختصار به ۱۴ شاخص حکمرانی که در حکومت امام علی(ع)، شاخص کلیدی در این نوع حکمرانی محسوب می‌شود، می‌پردازیم و برای استنادات آنها، مطالعه منابع مذکور را توصیه می‌کنیم:
1- عدالت همه جانبه: عدالت در اندیشه و سیره امام علی(ع) جایگاهی محوری دارد. ایشان عدالت را حقیقت مطلق و زیربنای جامعه‌ای سالم و سعادتمند می‌دانستند. امام علی(ع) در تمام امور حکومتی، از جمله قضاوت، بیت‌المال، حقوق مردم و عدالت را سرلوحه کار خود قرار می‌دادند و در این زمینه هیچ تبعیضی بین افراد قائل نمی‌شدند.
2- توحید و خداپرستی: توحید و خداپرستی، زیربنای اندیشه و سیره امام علی(ع) بود. ایشان تمام امور زندگی خود را براساس توحید و خداپرستی تنظیم می‌کردند و در تمام لحظات زندگی، به یاد خدا بودندعبادت و راز و نیاز با خداوند متعال، جایگاه ویژه‌ای در زندگی امیرالمؤمنین(ع) داشت. ایشان بسیار شب‌ها به عبادت و راز و نیاز با خدا می‌پرداختند و در خلوت خود با خداوند مناجات کردند.
3- تقوا و پارسایی: تقوا و پرهیزگاری از گناه، از ویژگی‌های بارز امام علی(ع) بود. ایشان در تمام امور زندگی خود، تقوا را پیشه می‌کردند و این امر در حکمرانی ایشان نیز نمود بارزی داشت. امام علی(ع) معتقد بودند که حاکمان باید در درجه اول الگوی تقوا و پارسایی برای مردم باشند.
4- شایسته‌سالاری: امام علی(ع) در انتخاب کارگزاران و مسئولان، شایسته‌سالاری را ملاک عمل قرار می‌دادند و از افراد متعهد و کارآمد در پست‌های مختلف استفاده می‌کردند. و وابستگی‌های قبیله‌ای و خانوادگی را دخالت نمی‌دادند. ایشان معتقد بودند که کارگزاران باید از امانت‌داری، عدالت‌خواهی و کفایت لازم برخوردار باشند.
5- شاخص ساده‌زیستی: امام علی(ع) در نهایت ساده‌زیستی زندگی می‌کردند و این امر در بیت ایشان نیز حاکم بود. ایشان معتقد بودند که حاکمان باید در نحوه زندگی خود الگوی مردم باشند و از تجمل‌گرایی و اسراف پرهیز کنند.
6- عقل و مشورت: امام علی(ع) در امور مختلف، با کارشناسان و متخصصان مشورت می‌کردند و از نظرات آنها استفاده می‌کردند. ایشان معتقد بودند که مشورت، عقل را به کمال می‌رساند و از خطا و اشتباه جلوگیری می‌کند.
7- نظارت و بازرسی: امام علی(ع) برای نظارت بر عملکرد کارگزاران خود، نظام منظمی را تدوین کرده بودند و به‌طور مرتب عملکرد آنها را مورد ارزیابی قرار می‌دادند. ایشان معتقد بودند که نظارت و بازرسی، از فساد و سوءاستفاده جلوگیری می‌کند.
8- مراقبت بیت‌المال: امام علی(ع) بیت‌المال را متعلق به همه مسلمانان می‌دانستند و در حفظ و صرف آن نهایت دقت را به‌کار می‌بردند. ایشان بیت‌المال را صرف مصالح عمومی مسلمانان می‌کردند و از اسراف و تبذیر در آن پرهیز می‌کردند.
9- رعایت حقوق مردم: امام علی(ع) در حفظ حقوق مردم، از جمله جان، مال و ناموس آنها، نهایت تلاش را به کار می‌بردند. ایشان معتقد بودند که همه مردم در برابر قانون و شرع اسلام برابر هستند و هیچ کس حق ندارد حقوق دیگران را تضییع کند.
10- بیان و اندیشه: امام علی(ع) به بیان و اندیشه مردم احترام می‌گذاشتند و به مردم اجازه می‌دادند که نظرات خود را آزادانه بیان کنند. ایشان معتقد بودند که تبادل افکار و اندیشه‌ها، برای رشد و تعالی جامعه لازم است.
11- صلح و مسالمت: امام علی(ع) همواره بر صلح و مسالمت تأکید می‌کردند و از شروع جنگ پرهیز می‌کردند. گرچه در صورت ناچاری از جنگ و جهاد، با شهامت و شجاعت دفاع و جهاد می کردند.
12- عزت و کرامت: امام علی(ع) به عزت نفس مسلمانان احترام می‌گذاشتند و در مقابل دشمنان اسلام، قاطعانه از کیان مسلمانان دفاع می‌کردند. ایشان معتقد بودند که مسلمانان باید در برابر ظلم و ستم ایستادگی کنند و عزت و کرامت خود را حفظ کنند.
13- علم و دانش: امام علی(ع) به علم و دانش اهمیت فراوانی می‌دادند و از مردم تشویق می‌کردند که به دنبال علم و دانش باشند. ایشان معتقد بودند که علم و دانش، نور راه انسان در زندگی است و به انسان کمک می‌کند تا به سعادت و کمال برسد.
14- تربیت و تهذیب: امام علی(ع) تربیت و تهذیب نفس را از مهم‌ترین امور انسان می‌دانستند و در این زمینه رهنمودهای فراوانی ارائه می‌کردند. ایشان معتقد بودند که انسان باید با تلاش و مجاهده، نفس خود را از صفات رذیله پاک کند و به صفات حسنه آراسته نماید.
بنابراین، امام علی(ع) با دارا بودن و به‌کارگیری این شاخص‌ها در نوع حکومت‌داری خویش، الگویی جامع و الهام‌بخش از یک حاکم اسلامی ارائه دادند. الگویی بی‌بدیل از یک حاکم اسلامی که در آن، عدالت، تقوا، مردم‌داری، آزادی، صلح، علم، آبادانی، عقلانیت، شجاعت، صبر، امید، مهربانی، انصاف، فروتنی، حیا، صداقت و وفای به عهد، همگی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و الگویی جاودانه در تاریخ بشریت به یادگار گذاشتند.
انتهای پیام
