قصه برگزاری نمایشگاه کتاب و متضرر شدن کتابفروش‌ها
یک ناشر و کتابفروش قمی معتقد است فلسفه برگزاری نمایشگاه کتاب را باید از این دریچه نگاه کرد که ناشران متعدد در موضوعات مختلف در این آوردگاه فرهنگی، گردهم می‌‌آیند تا حضور و تماشای آن‌ها کنار یکدیگر برای مخاطب کتابخوان و کتابدوست لذتبخش و دست‌یافتنی باشد، اما زمانی که به نمایشگاه مراجعه می‌کنیم اغلب با غرفه ناشرانی مواجه می‌شویم که آن‌جا را فقط به فرصتی برای فروش کتاب‌های خود تبدیل کرده‌اند و نمایشگاه را به یک بازار حراجی تقلیل داده‌اند.
سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هفته گذشته در حالی به کار خود پایان داد که در کنار تنوع موضوعات کتاب، حضور ناشران مختلف و جشن‌های امضای کتاب نویسندگان شاخص که همگی رنگ و لعاب خاصی به نمایشگاه بخشیده بود و برای بازدیدکننده‌ها جذابیت بصری داشت، با کاستی‌ها و چالش‌های بیشماری نیز مواجه بود.
یکی از چالش‌های جدی برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که نه تنها هر ساله کاهش پیدا نمی‌کند بلکه پررنگ‌تر از سال‌های گذشته خودنمایی می‌کند، عرضه و توزیع بی‌رویه کتاب صرف نظر از ابعاد معنوی و فرهنگی آن و تبدیل یک غرفه به بازار حراجی با کالاهای بنجل و در نهایت تبدیل یک نمایشگاه فرهنگی به فروشگاه خرید کالاست.
محمدجواد شکارچی، ناشر و کتابفروش قمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم گفت: نمایشگاه کتاب یک رویداد بزرگ فرهنگی است که در بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران هر ساله برگزار می‌شود و دارای نقاط قوت و ضعف‌هایی نیز است.
وی افزود: بیش از 25 سال از فعالیتم در عرصه کتاب می‌گذرد و امروز از نگاه یک کتابدار، ناشر، کتابفروش و همچنین از نگاه یک عاشق و مخاطب جدی کتاب، معتقد هستم که نمایشگاه، همان‌گونه که از اسم آن پیداست، برای معرفی و نمایش دادن است و اگر قرار بر آن است تا ناشران و کتابفروش‌ها در نمایشگاه گردهم آیند و با قرار دادن یک دستگاه کارتخوان تنها از مردم پول بگیرند، به آن فروشگاه می‌گویند نه نمایشگاه.
شکارچی تصریح کرد: نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب نظیر فرانکفورت، دوحه، بغداد و... هر ساله در حال برگزاری است و نحوه اجرای آن خللی در کار کتابفروش‌ها ایجاد نکرده است؛ لذا در برپایی این نوع نمایشگاه‌ها، ابتدا باید هدف از برگزاری آن را مشخص کنیم.
وی ادامه داد: این سیستم که در ایران اجرا می‌شود، به‌عنوان یک فعالیت فرهنگی حرفه‌ای تلقی نمیشود و بیشتر شبیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سوپرمارکتی، کسب و کار و محل درآمدزایی است، هرچند به‌صورت موردی نشست‌ها و جلساتی در قالب فعالیت‌های جنبی صورت می‌گیرد ولی برای بازدیدکننده جذابیت مفید و چندانی ندارد.
شکارچی بیان کرد: با نگاه تئوریک به این مسئله، فلسفه برگزاری نمایشگاه کتاب را باید از این دریچه نگاه کرد که ناشران متعدد در موضوعات مختلف در این آوردگاه فرهنگی، گردهم می‌‌آیند تا حضور و تماشای آن‌ها کنار یکدیگر برای مخاطب کتابخوان و کتابدوست لذتبخش و دست‌یافتنی باشد، اما زمانی که به نمایشگاه مراجعه می‌کنیم اغلب با غرفه ناشرانی مواجه می‌شویم که آن‌جا را فقط به فرصتی برای فروش کتاب‌های خود و برخی کتب دپو یا بنجل شده تبدیل کرده‌اند و نمایشگاه را به یک بازار حراجی تقلیل داده‌اند.
وی ادامه داد: در حالی که در بسیاری از نمایشگاه‌های بین‌المللی معتبر دنیا ناشران کتب، مؤلف و مترجم خود را معرفی و این‌گونه کارشان را تبلیغ می‌کنند، حتی برخی غرفه‌های ناشران خارجی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز با عرضه نمونه کار، به معرفی نشر و آثارشان پرداخته و چنانچه بازدیدکننده‌ای قصد خرید داشته باشد از طریق نمایندگی و یا پل ارتباطی دیگر آن کتب را به دست متقاضی می‌رساند.
تخلیه یک کامیون کتاب در نمایشگاه اقدام فرهنگی نیست
شکارچی اظهار کرد: تخلیه و عرضه یک کامیون کتاب در یک غرفه و تبدیل کردن آن به یک دوشنبه‌بازار و بازارهای حراجی به‌ویژه در این وضعیت اسفناک گرانی کاغذ که قیمت کتاب را حداقل سه برابر کرده و توان خرید را کاهش داده، اقدام حرفه‌ای و فرهنگی نیست.
وی تصریح کرد: اگرچه ممکن است بسیاری معتقد باشند در همان نمایشگاه‌های بین‌المللی نیز مردم با خرید اینترنتی کتب خود را تهیه می‌کنند که این سخن درست است، اما در خود نمایشگاه تعاملات فرهنگی بین ناشران، نویسندگان و کتابخوان‌ها برقرار می‌شود البته در نمایشگاه کتاب تهران نیز این تعاملات وجود دارد ولی غالب فعالیت‌ها در 10 روز برپایی نمایشگاه، کاسبی و فروش مطلق است.
شکارچی بیان کرد: مردم کتابخوان و کتابدوست گاهی به‌خاطر مسائل ظاهری و از ذوق و شوق تماشای انبوهی از کتاب به‌صورت یکجا و حضور نویسندگان در غرفه‌های ناشران و برگزاری جشن‌های امضا در نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند، اگرچه تنوع غرفه‌ها و ناشران و کتب و در یک کلام زرق و برق‌های نمایشگاه کتاب جذابیت بصری دارد و نمی‌توان به‌عنوان یک کتابخوان از آن گذشت.
وی افزود: علاوه بر اینکه همان کتاب‌ها را با تخفیف‌های مختلف میتواند از نمایشگاه تهیه کند، اما پرسش اینجاست اگر همان کتاب‌ها را به کتابفروشی شهر و محله خود که از این راه امرار معاش می‌کند، سفارش بدهد و بدون تخفیف از او بخرد آیا هزینه خریدن کتاب از کتابفروشی نسبت به خرید از نمایشگاه کتاب خیلی کمتر یا قابل توجه است؟ خیر، زیرا اولا بسیاری از کتابفروشی‌های واقعی در شهر برای فروش کتاب‌های خود در ایام نمایشگاه تخفیف‌های خاصی اعمال می‌کنند، ثانیا با احتساب هزینه‌های رفت و آمد به نمایشگاه و خورد و خوراک درمی‌یابیم که مابه‌التفاوت تخفیفات نمایشگاه و خرید از کتابفروشی صرف همین امر می‌شود.
بیشترین ضرر برگزاری نمایشگاه متوجه کتابفروش‌ها شد
ناشر و کتابفروش قمی بیان کرد: در برگزاری نمایشگاه بیشترین ضرر متوجه کتابفروش‌ها یا خرده‌فروش‌ها می‌شود و ناشر و پل ارتباطی ناشر و کتابفروش هیچ‌گاه این‌گونه متضرر نمیشود، اما با این وجود به‌عنوان یک کتابدوست و کتابخوان فی نفسه برگزاری نمایشگاه و حضور مردم در آن‌جا را محکوم نمی‌کنم.
وی تصریح کرد: نمایشگاه کتاب نوعی تفریح و سپری کردن وقت در یک محیط فرهنگی برای علاقه‌مندان و از الزامات روحی و نیارهای علمی به‌شمار می‌رود که چه بسا در بسیاری از کشورهای دیگر نیز این رویداد بزرگ فرهنگی اتفاق می‌افتد، اما سیاست اجرایی برگزاری نمایشگاه را نمی‌پذیرم و معتقدم نباید هدف متعالی از برپایی یک نمایشگاه کتاب را با فروشگاه و محلی برای ارتزاق از پول مردم در این وضعیت معیشت سخت اقتصادی اشتباه بگیریم.
این ناشر کتاب بیان کرد: اینکه می‌گوییم ناشران در این وضعیت هیچ‌وقت ضرر نمی‌کنند به‌خاطر آن است که آن‌ها می‌توانند پس از تولید و چاپ کتاب با توزیع آن بین پخش‌کننده‌ها و یا بارگذاری در سایت و اعمال تخفیفات ویژه، کتب انتشارات خود را به فروش برساند.
شکارچی اظهار کرد: از طرفی پخش‌کننده نیز پل ارتباطی بین ناشر و مشتری است گرچه برخی ناشران هیچ‌گاه حاضر نیستند منافع خود را فدای رونق کتابفروشان کنند ولی اگر این چرخه به درستی اجرا شود ناشر میتواند هم به صورت فروش مستقیم با مردم و هم از طریق مراکز پخش و کتابفروشی‌های به خواسته خود نزدیک شود.
وی افزود: در دنیای امروز با وجود امکانات گسترده و متنوع فضای مجازی و انواع و اقسام نرم‌افزارهای کتابخوانی و کتابفروشی دسترسی به کتب هیچ سختی و دشواری ندارد، لذا در کنار این امر، نمایشگاه کتاب نیز برپا می‌شود و در این وضعیت واضح است که مردم خریدهای خود را از این دو محل تهیه کتاب انجام می‌دهند و دیگر چرا سراغ کتابفروش‌ها بروند.
شکارچی تصریح کرد: حضور ما در نمایشگاه و برای بازدید از غرفه‌ها میتواند یک روز خوب فرهنگی را بسازد اما تهیه و خرید کتاب باید به گونه‌ای باشد که ما برای روشن ماندن چراغ کتابفروشی‌ها و یا احیای کتابفروشیهایی که در معرض ورشکستگی و تعطیلی هستند قدم مثبتی برداریم و از برچیده شدن پایگاه‌های فرهنگی شهرمان که از پشتیبانی‌های ضعیفی برخوردار هستند، جلوگیری کنیم که متأسفانه در حال حاضر، خبرهای تعطیلی کتابفروشی‌های زیادی را روزانه می‌شنویم و این وضعیت بهتر نشده است که یکی از آن‌ها، کتابفروشی فردوسی در منطقه میدان تجریش تهران است و چند روز پیش پس از 55 سال فعالیت صادقانه و خالصانه تعطیل شد.
وی اظهار کرد: اگرچه کتاب نیز مانند سایر کالاها به دلیل زحمات فراوانی که از نویسنده و ناشر تا پخش‌کننده و کتافروش برای آن می‌کشند باید برای آن بهایی پرداخت اما تنها کالایی است که در آن بعد معنوی و قلبی باید بیشتر در نظر گرفته شود. لذا، نگاهمان به کتاب باید مهربانانه، توأم با اندیشه و خرد باشد و آن را یک جنس لوکس و کالای فانتزی تلقی نکنیم و امیدواریم به روزگاری برسیم که کتاب نیز در کنار سایر مایحتاج و ضروریات زندگی همواره در سبد کالای هر شخص و خانواده قرار بگیرد.
شکارچی افزود: در پایان یادآور می‌شوم با نگاهی به آمار و ارقام در بخش‌های مختلف سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران که به تازگی برگزار شد، میزان رضایت شرکت‌کنندگان و خریداران در سطح بسیار ضعیف و پایینی بود و این مسئله نشانگر عدم برنامه‌ریزی مدون و آینده‌نگری دقیق توسط مراجع ذی‌ربط شامل مسئولین و ناشران است.
در کشورمان، مبرهن است که تقاضا برای خرید کتاب و در یک نگاه کلی خریداران واقعی و مخاطبان جدی کتاب به نسبت جمعیت کشورمان پایین است و از طرفی با توجه به گرانی‌ها و تورم‌های افسارگسیخته اخیر اولویت مردم خریدن مایحتاج و ضروریات زندگی‌شان است و اقتصاد کشور به‌گونه‌ای رقم خورده است که خانواده‌ها پای خود را از ضروریات زندگی‌شان فراتر نگذارند و کتاب نیز در دایره ضروریات جایی ندارد. لذا، همان خریدن گاه و بی‌گاه کتاب و تعداد اندک آن نیز چه بهتر که هدفمند و اصولی باشد.
انتهای پیام
