عید قربان نماد سبک زندگی خدامحور در خانواده توحیدی است

حجت‌الاسلام والمسلمین اسماعیل چراغی کوتیانی، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا از قم در پاسخ به اینکه عید قربان چگونه جشن ذبح خواهش‌های نفسانی محسوب می‌شود، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های دین معنابخشی به زندگی انسان‌هاست و این معنابخشی گاه از طریق باور‌ها و ارزش‌های دینی و گاه از طریق مناسک و مراسم دینی در زندگی تجلی پیدا می‌کند.

وی گفت: عید قربان یکی از این مناسک است که با وجود اینکه عید است و با خود شادی را به جامعه تزریق می‌کند، اما نماد و نشانه برای معانی بسیاری در زندگی فردی و اجتماعی انسان است.

استاد حوزه ابراز کرد: عید قربان یک نماد و نشانه برای یک امر قدسی است و به دلیل کارکرد‌های پراهمیتی که برای زندگی بشر دارد، باید آن امر قدسی همیشه در زندگی بشر زنده باشد و این حیات‌بخشی به امر قدسی را عید قربان بر عهده دارد.

وی، عید قربان را نمادی برای استقامت و ایستادگی در برابر شیطان و خواسته‌های نفسانی و صبر در برابر معصیت و صبر در اطاعت خدا دانست و افزود: در جریان آزمایش‌ها، ابتلائات، رنج‌ها و سختی‌هایی که برای حضرت ابراهیم(ع) و خانواده‌اش اتفاق افتاد، نمادی از استقامت یک خانواده توحیدی به ظهور رسیده بود.

چراغی‌کوتیانی ادامه داد: در این جریان یک شخصیت کامل و خانواده توحیدی، خداپرستی، شیطان‌گریزی، ایثار و از خودگذشتگی برای گسترش عبودیت الهی را در عمل تجلی داده بودند.

وی اضافه کرد: این خانواده در تقابل بین خواهش‌های نفسانی و خواسته‌های الهی، خواسته‌های نفسانی خود را در برابر خواسته خدا ذبح کرده بودند و به نمادی برای خانواده مقاوم، ایثارگر، مؤمن، توحیدی و خانواده الگو در عرصه خداپرستی تبدیل شدند که این معنای مهم باید در زندگی سایر انسان‌ها تجلی بیابد، بنابراین عید قربان نمادی برای این سبک از زندگی، یعنی سبک زندگی خدامحور شد.

استاد حوزه بیان کرد: زائران خانه خدا هرساله این واقعه را بازسازی می‌کنند و چند روزی تمرین کرده تا از تعلقات دنیایی خویش فاصله بگیرند و در مسیر عبودیت خدا به خود سختی می‌دهند و به‌گونه‌ای خواسته‌های نفسانی خویش را ذبح می‌کنند و آخر این مراسم جشن می‌گیرند که در این تمرین سرافراز شدند.

وی گفت: عید فطر نه برای میهمانان خانه خدا بلکه برای همه مسلمانان یادآور این است که در گردنه‌های پرپیچ و خم زندگی و چند راهی‌های گزینش، خواسته خدا را بر خواسته‌های خویش مقدم دارند و عید قربان را برای زنده نگاه داشتن این مرام و نماد این تلاش خدامحورانه، جشن می‌گیرند.

پیام عید قربان عبودیت واقعی و اطاعت محض از خداست

چراغی‌کوتیانی در پاسخ به اینکه پیام عید قربان چیست، افزود: عید قربان نماد یک معنای قدسی است و آن تجلی خدا محوری در تمام زندگی است، اما اگر بخواهیم به‌صورت جزئی‌تر بیان کنیم، پیام نخستین عید قربان عبودیت واقعی و اطاعت از خداوند در همه کنش‌ها و واکنش‌ها است، همان‌گونه که این عید یادآور اخلاص حضرت ابراهیم(ع) و آمادگی او برای اطاعت کامل از فرمان خداوند است.

وی بیان کرد: این عید نشان می‌دهد که انسان باید در راه ایمان و بندگی، اگر لازم باشد از هر چیزی حتی از عزیزترین داشته‌هایش بگذرد، دومین پیام آن گذار از دلبستگی‌ها و همه تعلقات دنیایی است.

استاد حوزه گفت: گاه برخی تعلقات انسانی در تقابل با عبودیت و بندگی خدا قرار می‌گیرد که در این جا باید قدرت رهایی از همه دلبستگی‌ها و تعلقاتی که مانع از عمل به امر الهی می‌شود، در انسان وجود داشته باشد و این عید بیانگر تلاش همیشگی برای رفع همه وابستگی‌هایی است که در تقابل با محوری است.

وی ابراز کرد: پیام دیگر عید قربان، تجلی وحدت و همبستگی بین مؤمنان و همه کسانی است که دل در گرو محبت الهی و تحقق عبودیت خدا دارند. عید قربان نمادی از وحدت، یکدلی و یک رنگی جامعه مؤمنان است، زیرا همه آنان باید یک هدف داشته باشند و آن حرکت دادن جامعه انسانی به سوی توحید است و این جز با همراهی و همنوایی انسان‌ها قابل تحقق نیست.

عید قربان؛ یادآور تمرکز بر اشتراکات مسلمانان 

چراغی‌کوتیانی در پاسخ به اینکه عید قربان چگونه می‌تواند یادآور تمرکز بر اشتراکات مسلمانان باشد، افزود: عید قربان یک نماد است و نماد یعنی نشانه یعنی یک آینه‌ای است که می‌توان تصاویر بسیاری را دید یعنی دارنده ظرفیت‌های کارکردی در عرصه‌های مختلف زندگی است.

وی بیان کرد: یکی از این ظرفیت‌های کارکردی آن، تمرکز بر اشترکات مسلمانان است، این کارکرد را از چند جهت می‌توان یافت، نخست اینکه در آن روز همه مسلمانان مناسک مشترکی را انجام می‌دهند و این نشان‌دهنده این است که خدا، کعبه، قبله، پیامبر(ص) و قرآن همه یکی است و با دیدن و یافتن این همه اشتراک خود را عضو یک خانواده هم‌مسیر و همدل می‌یابند و اختلافات را کوچک‌تر از آن می‌دانند که خدشه‌ای به این مسیر پر اشتراک و نورانی ایجاد کند، دوم اینکه همه مسلمانان ریشه و تبار و رفتار خویش را به روشنی می‌یایند.

استاد حوزه گفت: انسان‌ها با توجه به رفتار ابراهیم(ع)، می‌فهمند که همه مسلمانان، فرزندان یک پدر موحد و مؤمن هستند همان‌گونه که قرآن، حضرت ابراهیم(ع) را پدر همه مسلمانان و توحیدباوران می‌داند. (وَجَاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاکُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْرَاهِیمَ هُوَ سَمَّاکُمُ الْمُسْلِمِینَ مِنْ قَبْلُ.)

وی اظهار کرد: در ایام حج و عید قربان همه مسلمانان از جای‌جای جهان با همه تنوعات و تعینات قومی و نژادی در کنار هم جمع می‌شوند و از موقعیت خود و دیگر مسلمانان آگاهی می‌یابند، تضارب آرا، اندیشه‌ها و چالش‌هایی که امروز جهان اسلام را تهدید می‌کند، در فضایی مالامال از یک‌رنگی و یک‌دلی طرح می‌شود و تلنگری است که انسان‌ها از غفلت‌ها رهایی یابند و به تقویت اسلام همت بیشتری بگمارند.

چراغی‌کوتیانی گفت: عید قربان با محوریت عبادت، ایثار، همدلی و مناسک مشترک، یادآور اشتراکات عمیق مسلمانان است و می‌تواند الگویی برای وحدت و همگرایی در جهان اسلام باشد.

عید قربان؛ روایت آزادگی از نفس و تسلیم در برابر پروردگار 

وی در پاسخ به اینکه فلسفه عید قربان چیست، افزود: مهم‌ترین فلسفه عید قربان، نماد بودن آن برای ارزش‌های والایی است که وجود آنها در زندگی انسان، سعادت را به‌دنبال دارد، ارزش‌هایی، چون تقدم عبودیت و بندگی خدا بر خواسته‌های نفسانی رهایی از تعلقات و دلبستگی‌های اسارت بار، تجدید میثاق همه مسلمانان در اجتماعی بزرگ و وحدت‌آفرین برای حرکت در مسیر عبودیت خدا، کسب تقوا و خداپروایی از مسیر عمل به مناسک و آیین‌ها و تلنگر و تنبه‌بخشی به انسان‌ها برای رهایی از روزمرگی‌هایی که باعث غفلت از یاد خدا می‌شود، اینها صرفاً نمونه‌هایی از فلسفه این عید بزرگ است.

استاد حوزه با بیان اینکه حقیقت تقوا و تسلیم چگونه از عید قربان برداشت می‌شود، تصریح کرد: عید قربان یادآور داستان بندگی خالصانه یک خانواده الگو است، داستان زندگی حضرت ابراهیم(ع) و خانواده‌اش، روایت شخصی یک اسطوره کاذب نیست بلکه روایتی واقعی از زندگی افرادی است که در محور گزینش‌هایشان در زندگی، فقط خدا بوده است، داستان ابراهیم(ع) روایت آزادگی از سویی و تسلیم از سوی دیگر است، آزادی از همه رنگ‌های تعلق بخش و وابستگی‌های نفسانی و تسلیم کامل در برابر خداست.

چراغی‌کوتیانی گفت: حضرت ابراهیم(ع) و خانواده‌اش در همه آزمایش‌های سخت الهی، تسلیم محض خدا بودند، ابراهیم(ع) روزی در آتش انداخته می‌شود و روزی دیگر باید از زن و فرزندش دل بیفکند، آنان را در سرزمینی دور و خالی از سکنه ببرد، آن‌جایی که نه آبی است و نه غذایی و روزی دیگر مأمور می‌شود فرزند برومندش را که سال‌ها از او دور بود در راه خدا قربانی کند و او در همه این آزمایش‌ها خواسته خدا را بر خواسته خویشتن مقدم می‌دارد و تسلیم محض خداست که این به معنی حقیقت تقوا و تسلیم است.

وی تصریح کرد: مسلمانان هر ساله در ایام حج و عید قربان این داستان را به یاد می‌آورند و این مناسک را انجام می‌دهند و این یادآوری همیشگی ارزش تقوا و تسلیم در برابر خداست. این عید، روح زندگی‌بخش را هر ساله در کالبد مؤمنان می‌دمد و این‌گونه بازار تقوا، خداپروایی و تسلیم را پر رونق می‌کند.

گفت‌وگو از الهام حلاجیان