معارف تربیتی زیارتنامه حضرت معصومه(س)
در فراز‌های زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه(س) معارف اهل بیت(ع) و عظمت آن مشهود و ملموس است و معارف تربیتی در ساحت‌های مختلف دیده می‌شود که نیاز ضروری جوامع امروز، مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی ماست.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین درودی، پژوهشگر علوم تربیتی در یادداشتی که در اختیار ایکنای قم قرار داده، نوشت: به مناسبت ایام دهه کرامت، نیاز است به معارف زیاتنامه تربیتی ایشان در موضوعات اصول دین و اصول تربیتی و مقام امنیت‌آفرین بانوان در جامعه به‌ویژه شادی و شادمانی ماندگار بپردازیم که درمانگر انواع افسردگی‌های رایج است و در بسیاری از موارد آنها به خودکشی دفعی جسمی و تدریجی روحی ختم می‌شود و نیز نیاز‌های ضروری جوامع امروز و مدارس و دانشگاه‌ها و نیز مراکز فرهنگی ماست.
بنابر آموزه‌های لطیف و مهرورزانه اسلام ناب، مردم نجیب و فهیم ایران از خود در این چند روز جهت خدمت و حمایت به هموطنان خود در صحنه نمایش رسانه‌های جهان به نمایش در آوردند تا داغ دل مردم خونگرم و انقلابی خطه جنوب کشور عزیزمان در حادثه تلخ بندر شهید رجایی شهر بندرعباس را سهیم و فهیم باشند.
دست‌های مناجات خود را برای رحمت و برکات بیکران خداوند منان جهت جبران خسارت مادی و معنوی و بین‌المللی به دعای مستجاب مهدی صاحب‌العصر و الزمان(عج) بیش از پیش گشوده و آماده هر نوع نصرت و مرهم‌بخشی مؤمنانه مانند سایر حوادث گذشته در کشور خواهیم بود.
در فراز‌های زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه(س) معارف اهل بیت(ع) و عظمت آن مشهود و ملموس است و نیز مقام حیات طیبه که از انفاس قدسی آل الله پدید می‌آید در آرایش کلمات و جملات این زیارتنامه که با پشتوانه امام معصوم معتبر شده، تجلی پیدا می‌کند.
عرصه‌های هستی‌شناختی، انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی، ارزش‌شناختی و دین‌شناختی در کتب درسی و متون آموزشی با این عرصه‌ها در زیارتنامه هماهنگ و همراه باشد.
سبک اخلاق‌درمانگر در زیارتنامه کریمه اهل بیت(ع)
در آغاز متن تربیتی زیارت کریمه اهل بیت(ع) نخست به پیامبران اولوالعزم ادای احترام می‌کنیم، زیرا آنان زمینه‌ساز دین اسلام شده‌اند. همانطور که آمده است«اَلسَّلامُ عَلى آدَمَ صَـفْوَةِ الله اَلسَّلامُ عَلى نوُح نَبِىِّ الله اَلسَّلامُ عَلى ابْراهیمَ خَلیل الله اَلسَّلامُ عَلى موُسى کَلیم الله اَلسَّلامُ عَلى عیسى روُح الله».
در ادای احترام به پیامبران اولوالعزم این زیارتنامه تربیتی، سبک اخلاق درمانگر یعنی احترام به پیشکسوتان و زحمات آنان و حفظ آثار گذشتگان که عامل وحدت و درمان‌ساز تکبر و تفرعن امروز جامعه بشری است را شاهد هستیم؛ از همین رو جامعه فرهنگی کشور به‌عنوان سکانداران تعلیم و تربیت در شرایط فعلی باید شناخت قابل قبولی از انواع تربیت باتوجه به حیثیت یا شئون حیات آدمی داشته باشند.
در مبانی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از آن به عنوان «ساحت‌های ۶ گانه» نام برده می‌شود که ساحت بنیادین آن تربیت اعتقادی و اخلاقی عبادی است، اگر نگاهی از این زاویه به زیارتنامه حضرت فاطمه معصومه(س) داشته باشیم شاهد اخلاق بین‌الادیانی معارف اهل بیت(ع) برای رسیدن به قرب خداوند خالق هستی خواهیم بود.
این معارف عمیق می‌تواند پاسخگوی عطش پرستش انسان‌ها در هر دین و مذهبی باشد، سلام‌های پی در پی به انبیای عظام این آموزش را به ما می‌دهد که مقدمه ابلاغ و ادای احترام و تقدیم سلام به پیامبر خاتم و اهل بیت(ع)، احترام و اهدای سلام به مقدسات و پیامبران قبل از ایشان است، سپس به بهترین برگزیده خداوند مهربان یعنی رسول اعظم(ص) و در ادامه به جانشین و اهل بیت ایشان تقدیم سلام و ادای احترام می‌کنیم.
حکمت القاب امامان در زیارتنامه حضرت معصومه(س)
پیامبران اولوالعزم و نیز دوازده امام معصوم(ع) در هر عصری دارای یک رسالت و مأموریت الهی بودند که در طول تاریخ به آنها ملقب شده‌اند از همین رو برای هر پیامبر و امامی لقبی را مشاهده می‌کنیم؛ برای مثال، در این زیارتنامه آمده است: «اَلسَّلامُ عَلى موُسى کَلیم الله؛ سلام بر حضرت موسى هم صحبت خدا یا «السلام علی علی بن موسی الرضا»که شرح و شأن نزول این القاب را در تاریخ زندگی این معصومین به وضوح تشریح شده است.
با تبیین جمعی و اجتماعی القاب و اوصاف پیامبران اوالعزم و نیز امامان معصوم(ع) و دیگر فراز‌های آخرت‌مدار زیارتنامه حضرت معصومه(س) به‌ویژه اشاره به امام دوازدهم(عج)، باورمندی در مربیان و متربیان مدارس به تمدن‌سازی نوین را بسترسازی کرده و امید به آینده را که از لوازم تمدن‌سازی است بشارت می‌دهد.
در زیارتنامه بانوی باعظمت و کرامت و نماینده حضرت زهرا(س) می‌گوییم: «السَّلامُ عَلَى الْوَصِىِّ مِنْ بَعْدِه، اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى نُورِکَ وَ سِراجِکَ، وَ وَلِىِّ وَلِیِّکَ؛ وَ وَصِیِ وَصَیِکَ, وَ حُجَتِکَ عَلى خَلقِکَ؛سلام بر وصى که بعد از آن صلوات آمده است، بار خدایا صلوات بفرست بر نور و چراغ روشنگرت و بر ولى ولیّت و بر وصى وصیّت و حجّت خود بر بندگان خود» آیا می‌توان ادعا کرد که حامیان و متقاضیان حضرت مهدی صاحب الزمان(عج) با این مبانی نظری در زیاتنامه با حضرت صاحب الامر ارتباط برقرار کرده و این چنین او را از خالق هستی مطالبه می‌کنند.
در فرازی از زیارتنامه حضرت معصومه(س) آمده است: «أَسْأَلُ اللهَ أَنْ یُرِیَنا فِیکُمُ السُّرُورَ وَالْفَرَجَ، وَأَنْ یَجْمَعَنا وِإِیَّاکُمْ فِی زُمْرَهِ جَدِّکُمْ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَأَنْ لَایَسْلُبَنا مَعْرِفَتَکُمْ إِنَّهُ وَلِیٌّ قَدِیرٌ؛ از خدا خواستارم که به ما درباره شما خوشحالی و گشایش بنمایاند و ما و شما را در گروه جدّتان محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) گرد آورد و معرفت شما را از ما باز نگیرد، به راستی که او سرپرستی تواناست.»
آموزش شادی ماندگار انسانی در زیارتنامه حضرت معصومه(س)
این فراز زیارتنامه آموزش می‌دهد که بشر به شادی ماندگار و مستمر متناسب جهان بی‌نهایت در آخرت دست نمی‌یابد الا به اینکه شادمانی و گشایش خویش را از طریق و سبیل انسان کامل طلب کند و با معرفت به مقام آنان فهم انسانی خود را غنی کند.
سپس با تأمین طعام قلبی خویش به نشاط توسعه‌بخش مشرف شود و الا حیوانات در نشاط و شادمانی موقتی و مادی بر انسان تفوق و تقدم دارد چراکه شادمانی مادی با جسم محدود همراه است که در جای خود مهم و موردنیاز است.
از همین رو، بر تمامی مدیران و مسئولان تعلیم و تربیت لازم است که خود شادمانی و نشاط وسعت‌بخش روح آدمی را چشیده باشند تا در پی آن از دانش‌آموزان مطالبه جایگزینی نشاط ماندگار را به جای نشاط مادی موقتی داشته باشند و جوانان را از افسردگی نشاط‌های توهمی و تخیلی که سکاندار آن نظام سرمایه‌محور سکولار غربی است نجات بخشند.
بشارت مقام و موقعیت تربیتی و برگزیدگی حضرت فاطمه معصومه(س) در قبل و بعد از تولد حضرتش، توسط امامانی مانند امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) به گونه‌ای بوده است که به کثیری از شبهات دین‌شناختی و انسان‌شناسی پاسخگو بوده است.
چراکه حضرت معصومه(س) با تشرف به مقام دومین نشان تربیتی (فداها ابوها) بعد از حضرت زهرای اطهر(س) مرکزی را در قم سکانداری می‌کنند که بیش از صد کشور جهان بر سر سفره اندیشه‌ورزی و علم‌اندوزی رشته‌های متنوع علوم اسلامی و انسانی دل و جان خود را آرامش و آرایش فطری می‌دهند.
حضرت معصومه(س)؛ دومین نشان تربیتی «فداها و ابوها»
البته این برکات نورانی و آسمانی تراوشاتی از مدینه‌النبی و نجف اشرف است که بستر آن در قم مقدسه در اراده الهی واقع شده است که بعد از هزار و اندی سال هیچ مرقدی به اندازه عش آل محمد در قم آوازه بین‌المللی در نشر معارف اسلامی و انسانی تا این اندازه نداشته است.
در تاریخ اسلام دو بانو به نشان تربیتی (فداها ابوها) مشرف شده‌اند که حضرت معصومه(س) بعد گذراندن مراحل تربیتی در خانواده وحی و با سبک زندگی طیبه بعد از حضرت فاطمه الزهرا(س) به این مقام مشرف شدند و توانستند اشک شوق انسان کامل را به رخ خورشید بکشانند و عظمت و عزت اسلام در حقوق بانوان و محبت خداوند مهربان به خلق خویش را برای بشریت تدریس کنند.
در زمان حیات مبارک امام موسی بن جعفر(ع) پدر گرامی حضرت معصومه(س) جمعی از علاقمندان و یاران حضرت که در بیرون از مدینه زندگی می‌کردند برای زیارت و عرض ادب و طرح سوالات خود به مدینه می‌آیند و به خانه حضرت مشرف می‌شوند. در را که می‌زنند حضرت معصومه(س) پشت در می‌آیند و به آن شیعیان می‌گویند و خبر می‌دهند که پدر در خانه نیست.
آن شیعیان عرض می‌کنند ما از بیرون مدینه برای زیارت امام(ع) و طرح سؤال خدمتشان رسیده‌ایم. این جاست که حضرت معصومه(س) می‌فرماید: «من سؤالات را مشاهده میکنم» و بعد هم می‌فرماید: «فردا بیایید و جواب سؤالات را بگیرید.»
آنها یک شب در مدینه سر می‌کنند و فردا می‌آیند در خانه امام در حالی که هنوز امام به خانه برنگشته بودند، اما پاسخ سؤالات از سوی حضرت معصومه(س) داده می‌شود. آنها جواب سؤالات را می‌گیرند و در راه رفتن به سمت خانه‌هایشان امام موسی کاظم(ع) را در راه زیارت می‌کنند و قاعدتاً از دیدار امام خوشحال می‌شوند.
آن وقت ماجرا را برای امام بازگو می‌کنند، امام سؤالات را به همراه پاسخ آنها می‌گیرند و مطالعه می‌کنند و می‌بینند که حضرت معصومه(س) تا چه اندازه زیبا و دقیق جواب سؤالات را داده‌اند. آن وقت است که چشمان امام پر از اشک می‌شود و سه بار پشت سر هم تکرار می‌کنند: «فداها ابوها فداها ابوها فداها ابوها». یعنی همان جمله‌ای که حضرت پیامبر(ص) در حق حضرت فاطمه(س) فرمودند. (محمد محمدی اشتهاردی، حضرت معصومه فاطمه دوم، ص ۱۳۳)
انسان با تربیت معصومین(ع) به جایگاه خلیفه الهی صعود می‌کند
شاید این مهم کمتر واکاوی شده است که در مدارس و دانشگاه‌ها و نیز مراکز فرهنگی بعضاً تفاوتی میان آموزش و تربیت منظور نمی‌شود، در حالیکه آموزش با فرآیند شکل‌سازی‌های ذهن آدمی مرتبط است و لکن تربیت با جاذبه‌های ماندگار قلب انسان مربوط می‌شود.
نکته زیربنایی این موضوع آن است که آموزش انسان با حیوانات مشترک است، برخلاف قلب آنها؛ چراکه تربیت قلب حیوان برای آدمی ممکن نیست به سبب آنکه از نعمت اختیار برخوردار نیست؛ بدین سبب، نعمت اختیار و وسعت قلب آدمی موقعیت و مقام ایشان را هویدا و اعلان می‌کند که قلب ایشان قادر است خداوندی که نهایت‌بردار نیست را در قلب خویش میمهان کند.
با استدلال مذکور نیاز است انسان با تربیت معصومین(ع) به جایگاه خلیفه الهی خویش صعود کرده و درنهایت از فرشتگان برتر می‌شود؛ از همین رو، تربیت نفس آدمی با جان تربیت شده انبیا و اولیای الهی ممکن می‌شود زیرا سرای قلب آنان از رجس شرک و شیطان پاکیزه می‌است و بدین سبب است که نورافشانی فطرت الهی و برگزیدگی آنها از سوی خداوند متعال با مانعی مواجه نمی‌شود.
اما چرایی اعطای دومین نشان تربیتی فداها ابوها به حضرت معصومه(س) به دلیل تربیت و پذیرش قلبی حضرتش و امضای امام معصوم(ع) است، بدین جهت از زمان حیات حضرت و هم‌اکنون مرقد مطهر ایشان با دومین نشان تربیتی «فداها ابوها» در جهان اسلام هزاران نفوس از بلاد مختلف در محضر مبارکشان تربیت شده‌اند که آوازه آنها به شرق و غرب عالم به گونه‌ای واصل شده است که هرساله بسیاری از مشتاقان را به سرزمین ایران اسلامی جهت بهره‌مندی از تربیت امامان معصوم گسیل می‌دارد.
در تمام دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی جهان جهت اعلام درجه و سطح علمی دانشجویان خود نشانی را طراحی کرده‌اند که در صورت گذراندن مراحل موفقیت آن نشان و درجه را دریافت می‌کنند و لکن این نشان‌ها فقط آموزش ذهنی مشارکت‌کنندگان را در بردارد تا با مهارت دست‌یافته از امکانات بیشتر و برتری برخوردار شوند چون از تربیت آنان غفلت می‌شود به موارد زیادی برمی‌خوریم که مهارت آنها سبب محرومیت و ممنوعیت‌هایی برای آنان شده است.
از همین‌رو، جهت تبیین علت همپوشان بودن آموزش و تربیت در انسان نیاز است به زیبایی‌های تربیتی در زندگی حضرت فاطمه معصومه(س) بپردازیم.
قلب کریمه اهل بیت(ع) توسط پدر بزرگوارش(ع) به گونه‌ای شأن و مقام یافته است که بعد از پاسخ به سؤالات ارسالی و صحت‌سنجی آن که توسط امام معصوم(ع) انجام می‌شود، اشک را در دیدگان انسان کامل جاری می‌سازد که آن اشک شوق در دیدگان امام معصوم(ع) مقام والاتر از فرشتگان را پیام می‌دهد که بانوان تربیت شده در مکتب وحی می‌تواند به این جایگاه ملکوتی واصل گردنند که فرشتگان شاگردان آنان باشند و این مقام و موقعیت صلاحیت تربیت قلب آدمی را دارا می‌باشد؛ از همین دختران در پشت نیمکت‌های مدارس و دانشگاه‌ها اگر از این جایگاه برتر شدن از ملائکه را در ذائقه خود ذوق کنند تحت هیچ شرایطی سبک زندگی غربی و پلشتی‌های آن را پذیرش نخواهند کرد.
حضرت معصومه (س) و درمانگری قلوب جوانان
حضرت معصومه(س) به سبب جواز و کمال تأیید شده از سوی خداوند تبارک و تعالی توسط انسان کامل که برای مشتاقان و محتاجان یک آرزوی بی‌بدیل است؛ برای نسل جوان و عصر رسانه چه پیام‌های تربیتی را برای نفوس آدمی به ویژه بانوان دارند؟ در حال حاضر ضرورت دارد پیام‌های تربیتی حضرت معصومه(س) که بدون شک نیاز به تدریس برای دانش‌آموزان و دانشگاهیان و همه آزاداندیشان اندیشه‌ساز جهان دارد، به‌صورت خلاصه بیان شود.
۱- انسان تربیت شده در جامعه بشری جنسیت‌بردار نیست.
۲- حقوق بانوان در اسلام ناب؛ قابل قیاس با هیچ مکتب و مذهبی در جهان نمی‌باشد.
۳- دختران تربیت شده محروم از ازدواج که به ظلم و ستم شرایط ازدواج برایشان فراهم نیست قادرند با خدمت مؤمنانه به پدر و اعضای خانواده برکات ازدواج خود را بیشتر جبران کنند.
۴- دختران تربیت شده، چون مزاحمت شیطان و شهوت ندارند؛ همیشه در آموزش رتبه‌های برتر را تصاحب می‌کنند.
۵- در تربیت توحیدی، خانواده طیبه با تربیت قلبی زنان تشکیل می‌شود.
۶- دختران تربیت شده همیشه معلم محبت و مهرورزی در کانون خانواده هستند.
۷- دختران می‌توانند با تربیت قلبی خود در مکتب از آفات انواع افسردگی‌ها در امان باشند.
۸- دختران شکست‌خورده در زندگی با قلب تربیت شده از شکست‌ها به شهد‌های الهی و پیروزی‌های ماندگار نائل می‌شوند.
۹- دختران با قلب توحیدی می‌توانند نمایندگان انبیاء و اولیای الهی باشند.
۱۰- قلب دختران تربیت‌شده با آموزه‌های امامان معصوم(ع) حمایت فرشتگان را در اختیار خود دارند.
۱۱- دخترانی که قلب آنان محل رفت و آمد فرشتگان است در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی همیشه جریان‌ساز به نفع بشریت بوده‌اند.
۱۲- دختران سلیم‌القلب تشکیل‌دهندگان ارکان اصلی خانواده و جامعه صالح و همچنین مقدمه‌سازان تمدن اسلامی خواهند بود.
انتهای پیام
