قرآن؛ رکن اصلی هویت فرهنگی پس از انقلاب

پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، نه تنها سرآغاز تغییرات سیاسی و اجتماعی عمیق در کشور بود، بلکه نقطه‌ای شد برای بازگشت دوباره به منابع اصیل دینی و فرهنگی که قرآن کریم در قلب آن قرار داشت. پس از انقلاب، نه تنها نهاد‌های قرآنی شکوفا شدند، بلکه موجی از علاقه به حفظ و تلاوت قرآن در میان مردم، به‌ویژه جوانان، به راه افتاد، مدارس و مؤسسات قرآنی در سراسر کشور راه‌اندازی شد و ایران به یکی از پیشگامان تربیت قاریان و حافظان قرآن در جهان اسلام تبدیل شد.

اما این تنها آغاز داستان نبود، در کنار این تحولات ساختاری، نسل جدیدی از قاریان و حافظان قرآن برخاستند که با تلاوت‌های دلنشین و حفظ‌های بی‌نظیر خود، معجزه‌ای در گسترش آموزه‌های قرآنی رقم زدند، از این رو، در خبرگزاری ایکنا برآن شدیم تا در پرونده ویژه خبری، به روایت این دستاورد‌ها بپردازیم و در گفت‌و‌گو با مسئولان قرآنی و فرهنگی، همچنین قاریان و حافظان قرآن که با تلاش و عشق خود این مسیر را طی کرده‌اند، نگاهی عمیق به تحولاتی خواهیم داشت که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه قرآنی رقم خورده است.

اما در دنیای امروز، با تمامی پیشرفت‌های علمی، فناوری و اجتماعی، ضرورت تبیین دستاورد‌های قرآنی و تقویت آن‌ها برای جامعه به مراتب بیشتر از هر زمان دیگری است. درواقع، جامعه‌ای که به‌سوی تحولات پیچیده‌تر و جهانی‌تر حرکت می‌کند، نیاز به ریشه‌های محکمی دارد که از قرآن کریم نشئت گیرد؛ ریشه‌هایی که نه تنها می‌تواند در برابر چالش‌های روزگار مقاومت کند، بلکه راهی روشن برای رشد و تعالی فردی و اجتماعی ارائه می‌دهد؛ انقلاب اسلامی ایران، فرصتی فراهم کرده است تا این معجزه آسمانی نه تنها در دل افراد، بلکه در تمامی جنبه‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی جامعه شکوفا شود.

در این راستا، تبیین دستاورد‌های قرآنی گذشته، می‌تواند الگویی باشد برای نسل‌های آینده تا با تکیه بر آموزه‌های قرآن، جامعه‌ای پویا و فعال، خلاق و مبتکر، علمی و پیشرو و پیشگام در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بسازند.

در اولین شماره از پرونده ویژه خبری «انقلاب اسلامی و تحول قرآنی» با عبدالعلی براتی، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان قم به گفت‌و‌گو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:

انقلاب اسلامی براساس آموزه‌های قرآن شکل گرفت و پیروزی انقلاب اسلامی ایران تأثیرات عمیقی بر حوزه فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی در کشور گذاشت، توجه به قرآن و فعالیت‌های قرآنی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی هویت فرهنگی و دینی جامعه ایران تقویت شد و این انقلاب نه تنها به ترویج و گسترش قرآن کریم کمک کرد، بلکه آن را به‌عنوان یک عنصر کلیدی در زندگی اجتماعی و سیاسی مردم ایران معرفی کرد. 

یکی از راهبرد‌های انقلاب اسلامی، عینیت‌بخشی به قرآن در همه ابعاد حاکمیتی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. قانون اساسی کشورمان بر مبنای قرآن است، درواقع می‌توان گفت، انقلاب اسلامی دوران بازگشت به قرآن در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی و اجتماعی کشور است و امور قرآنی در قوانین بالادستی قرار گرفت و ده‌ها قانون راهبردی در حوزه قرآن تصویب شد.

تشکیل شورای عالی قرآن، مرکز طبع و نشر، رادیو قرآن، رادیو تلاوت و رادیو ترتیل، شبکه سیمای قرآن، نمایشگاه همه ساله قرآن، ایجاد حداقل ۴۰۰ سایت قرآنی، احداث دارالقرآن در مراکز استان‌ها و شهر‌های بزرگ، راه‌اندازی صد‌ها مؤسسه قرآنی و نهاد‌های قرآنی و بیش از ۷۵۰ مرکز دارالقرآن که به آموزش و ترویج قرآنی می‌پردازند از دستاورد‌های قرآنی پس از انقلاب اسلامی به‌شمار می‌رود.

نظارت تخصصی بر همه فعالیت‌ها و محصولات قرآنی با تشکیل سازمان دارالقرآن الکریم و ده‌ها مرکز و شورا‌های تخصصی، هدایت مساجد و حسینیه و مراکز مذهبی کشور به‌سوی نهادسازی قرآنی و فاصله گرفتن از گرایش به‌سوی بی‌تفاوتی و فردی بودن آنان و گسترش فعالیت‌های قرآنی در خارج از کشور با تأسیس مراکز قرآنی ایرانی در بسیاری از کشور‌ها از دیگر دستاورد‌های قرآنی پس از انقلاب اسلامی است.

پرتیراژترین کتاب جهان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تنها در ایران قریب ۲۰۰ میلیون نسخه قرآن کریم طبع و نشر شده است. جمهوری اسلامی علمدار جریان ترجمه و تفسیر در جهان است همچنین بیش از ۱۳۰ ترجمه قرآن به‌ زبان‌های مختلف منتشر شده و اکنون بیش از ۷۰ خوشنویس کل قرآن را کتابت کرده‌اند که چاپ می‌شود.

بزرگترین و پردامنه‌ترین فعالیت‌های تفسیر قرآن، پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت. تأسیس دانشگاه قرآن و دانشکده‌های قرآنی و رشته‌های متنوع قرآنی در همه مقاطع آموزش عالی، ساخت پرمخاطب‌ترین سریال‌های تلویزیونی در جهان اسلام براساس قصص قرآن و هزاران برنامه قرآنی در صدا‌وسیما، راه‌اندازی مسابقات بین‌المللی قرآن در ایران به بزرگترین رویداد قرآنی جهان و صد‌ها مسابقه قرآنی در سال در داخل کشور از جمله دستاورد‌های قرآنی پس از انقلاب است.

ترجمه قرآن به ۱۳۰ زبان زنده دنیا، چاپ و نشر ۳۷ هزار عنوان کتاب قرآنی، تربیت هزاران قاری، حافظ و مفسر و گرایش به فرهنگ‌سازی، تدبر و مفاهیم، عمل و رفتار قرآنی، روخوانی جمعی و چندین میلیونی قرآن کریم در ماه رمضان پدیده منحصر‌ به‌فرد جمهوری اسلامی ایران است.

تأسیس مدارس و دانشگاه‌های تخصصی قرآنی و تأسیس حدود ۵۰ هزار مرکز قرآنی از برکت انقلاب اسلامی است. آموزش و ترویج قرآن میان کودکان، نوجوانان، جوانان و بانوان، گسترش فعالیت‌های قرآنی به‌صورت گسترده در جوامع شهری و روستایی، راه‌اندازی هزاران محفل انس با قرآن، تولید هزاران نرم‌افزار و اپلیکیشن‌های قرآنی و راه‌اندازی ده‌ها مرکز پژوهشی و تحقیقاتی از دیگر دستاورد‌های قرآنی به‌شمار می‌رود.

همایش‌ها و سمینار‌ها در حوزه‌های مختلف قرآن‌شناسی و علوم قرآنی از دیگر دستاورد‌های انقلاب به‌شمار می‌رود؛ پس از انقلاب اسلامی ایران، به حفظ و مرمت نسخ خطی قرآن با راه‌اندازی مراکز متعددی در این عرصه توجه ویژه‌ای شد و این اهمیت حفاظت از نسخ خطی قرآن را می‌رساند، همچنین بسیاری از هنر‌های مرتبط با علوم قرآنی متولد شد و هنر‌هایی مانند خوشنویسی، تذهیب و تجلید قرآن شکل گرفت و هنرمندان قرآنی بی‌شماری تربیت و رشد پیدا کردند.

گزارش از محدثه نعیمی‌فرد