آشنایی با مسافت، بُعد و دیوان در درجات تلاوت + فیلم
قسمت سیزدهم از «آموزش تنغیم» اختصاص به آشنایی با اصطلاحات پایه در مقامات تلاوت دارد؛ واژگانی همچون مسافت، پرده (بُعد) و اوکتاو (دیوان) که براین اساس هر دیوان (اوکتاو) از 8 درجه و 6 پرده تشکیل شده است.
به گزارش ایکنا، سیزدهمین قسمت از سلسله درس‌گفتارهای «آموزش تنغیم» که به آشنایی و آموزش مقامات تلاوت قرآن اختصاص دارد با تدریس سعید حاجیان منتشر شد. در این سلسله درس‌گفتارها که از ابتدای ماه مبارک رمضان، هر هفته روزهای فرد منتشر می‌شود، مخاطبان ابتدا با نغمات تلاوت آشنا شده و پس از آن با برخی از اصطلاحات تخصصی و پایه در امر تلاوت که البته معادل‌سازی از روی واژگان لاتین و غربی در حوزه موسیقی است، آشنا می‌شوند.
سعید حاجیان در قسمت سیزدهم این سلسله درس‌گفتارها علاوه بر یادآوری درجات تلاوت، با واژگانی همچون مسافت، پرده یا بُعد و دیوان یا اوکتاو آشنا می‌کند:
- قسمت اول آشنایی و آموزش مقامات تلاوت
- مقام سه‌گاه؛ نغمه‌ای پرکاربرد در ترتیل‌خوانی
- نغمه بیات، اُمّ‌النغمات است
- کاربرد نغمه حجاز در تلاوت آیاتی با موضوع عظمت الهی
- قصص قرآنی؛ نمونه‌ای از استفاده مقام «راست»
- کاربرد نغمه صبا در توصیف قیامت و عقاب ظالمان در جهنم
- نغمه «عجم» قابل استفاده در مناجات‌خوانی و خواندن ادعیه
- «کُرد»؛ نغمه پُرکاربرد در ترتیل خلیجی
- «نهاوند» همچون «سه‌گاه»، نغمه‌ای پُرکاربرد در ترتیل قرآن
- حزن همراه با عظمت؛ ویژگی بارز نغمه «اثرکُرد»
- نغمه «نوا اَثَر» حد میانی نغمات «نهاوند» و «حجاز» است
- کاربرد واژه درجه به جای نُت در تلاوت قرآن
بسم الله الرحمن الرحیم
عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت شما بینندگان محترم
بحث ما به بیان اصطلاحات پایه در یادگیری مقامات قرآن کریم رسید و اشاره شد که درجات در زبان عربی اسماء مخصوص به خودشان را دارند و از آنجا که این موضوع مهم است، آن را یک بار دیگر تکرار می‌کنم: «راست دوگاه، سیکاه، نوا، حسینی، عجم، کردان و محیر». این اسامی را ما باید با رعایت ترتیب هر کدام حفظ کنیم و بدانیم به طور مثال عجم بعد از حسینی است و یا کردان بعد از عجم می‌آید.
نکته مهم بعدی این است که وقتی مقامات در این درجات اجرا می‌شوند، سیر صعودی دارند و از پایین به بالا سیر می‌کنند که اصلاحاً می‌گوییم صدایش بالا رفت و درجات بالاتر را اجرا می‌کند.
نکته بعدی پرداختن به اصطلاح مسافت است و باید گفت که هر کدام از این درجات با هم فاصله‌ای دارند که به این فاصله «مسافت» می‌گوییم و به میزان فاصله بین این درجات و مثلاً درجه اول تا دوم، «پرده» و یا «بُعد» می‌گوییم و این میزان پرده یا بُعد تغییر پیدا کرده و براساس این تغییرات و میزان فاصله‌ای که این دو با هم دارند، اصوات و مقامات شکل می‌گیرند.
نکته مهم بعدی آشنایی با اصطلاح «اوکتاو» یا «دیوان» است؛ فاصله یک درجه تا درجه هم‌نام خودش را دیوان یا اوکتاو می‌گوییم. کلمه دیوان عربی است و کلمه اوکتاو یونانی است که هر دوی آنها استفاده می‌شود؛ البته بیشتر اوکتاو مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس وقتی که ما می‌گوییم یک اوکتاو صوت به معنی 8 درجه است که در حقیقت درجه هشتم تکرار درجه اول است.
اگر خواسته باشیم یک بار دیگر مرور کنیم باید بگوییم که یک اوکتاو متشکل از 8 درجه(نت) و 6 پرده(میزان فاصله بین درجات) است.
انتهای پیام
