کاربرد واژه درجه به جای نُت در تلاوت قرآن + فیلم

درجه، معادل عربی واژه نُت در زبان لاتین است و از آنجا که بحث ما بر سر تلاوت قرآن است لذا به جای نُت بیشتر از معادل عربی آن یعنی درجه استفاده می‌کنیم.

به گزارش ایکنا، دوازدهمین قسمت از سلسله‌‌درس‌گفتارهای «آشنایی و آموزش مقامات تلاوت» که همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان، هر هفته روزهای فرد با عنوان «آموزش تنغیم» و با تدریس سعید حاجیان؛ قاری و مدرس قرآن کریم منتشر می‌شود، اختصاص به آشنایی با درجه(درجات) تلاوت دارد که در اصل معادل عربی واژه نُت(ها) در زبان لاتین است.

متن گفتاری سعید حاجیان در قسمت دوازدهم «آموزش تنغیم» به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم. عرض سلام و احترام دارم محضر شما علاقه‌مندان به هنر تلاوت.

تا اینجا ما با فضای کلی مقام‌ها و به اصطلاح دقیق‌تر با اجناس اصلی مقام‌ها آشنا شدیم که توضیحات بیشتر آن را در ادامه برنامه عرض خواهم کرد. تا به اینجا، کاربرد برنامه ما و مخاطبان اصلی آن، متوجه مبتدیان، مرتلان و حفاظی بود که قصد دارند به شکل کلی با اجناس و با فضای کلی مقام‌ها آشنا شوند.

اما از این برنامه به بعد، تا اندازه‌ای بحثمان تخصصی شده و من همین ابتدا باید عرض کنم که اصلاً نباید علاقه‌مندان نگران باشند و باید به کسانی که علاقه‌مند هستند این مقام‌ها را به شکل علمی‌تر یاد بگیرند، عرض کنم اصطلاحاتی که از این جلسه و طی چند جلسه آینده عرض خواهم کرد، خیلی سخت نیست و تنها نیاز به دقت، جدیت، پیگیری و صبور بودن بیشتر شما دارد.

من سعی می‌کنم که در برنامه‌های پیش رو، اصطلاحاتی کاربردی که بیشتر مورد استفاده علاقه‌مندان است را عرضه کنم و در نتیجه از این قسمت به بعد وارد مرحله بیان اصطلاحات می‌شویم و براساس آنها و ویژگی‌های هر یک صحبت خواهیم کرد. لذا تقاضا دارم که این برنامه‌ها را مکرر ببینید و در حافظه بسپارید تا به طور کامل و دقیق ملکه ذهن شما شود.

همانطور که ما در کتابت و نوشتن کلمات از حروف استفاده می‌کنیم، برای اجرای نغمات هم از حروفی استفاده می‌کنیم که به آنها درجه یا درجات می‌گویند؛ درجه معادل عربی واژه نُت در زبان لاتین است و از آنجا که بحث ما بر سر تلاوت قرآن است، لذا به جای نُت بیشتر از معادل عربی آن یعنی درجه استفاده می‌کنیم. مانند زمانی که می‌خواهیم متنی را بنویسیم از خط زمینه در دفتر برای قرارگیری حروف و کلمات استفاده می‌کنیم، در موسیقی و اجرای نت‌ها یا درجات نیز از خطوطی برای استقرار آنها بهره می‌بریم که در زبان عربی به این خطوط سُلَّم(نردبان) موسیقی گفته می‌شود و این خطوط فضایی هستند که نت‌ها یا درجات روی آنها قرار می‌گیرد و با نظم خاصی در کنار هم اجرا شده تا در نهایت تولید آوا کنند و نکته دیگر اینکه نت‌ها و درجات قرار گرفته بر روی خطوط حامل و فواصل میان آنها، مقامات را شکل می‌دهند.

مسئله دیگری که نیاز به دانستن آن دارید، اسامی نت‌هاست که از جایی شروع می‌شود که در تلاوت قرآن، نهایت با هشت و حداکثر 9 تای آنها سر و کار داریم که تابع ترتیب خاصی هم هستند که در زبان لاتین براساس آنچه آموزش داده می‌شود، نت‌ها با نت «دو» شروع شده و به ترتیب شامل (ری، می، فا، سل، لا، سی و دو) می‌شوند و همانطور که متوجه شدید در نت هشتم، دو مرتبه نت «دو» تکرار می‌شود.

در زبان عربی به ازای هر یک از این نت‌ها که به آنها درجه گفته می‌شود، نامی جایگزین شده است که براین اساس به جای نت «دو» درجه «راست»، به جای نت «ری» درجه «دوکاه»، به جای نت «می» درجه «سیکاه»، به جای نت «فا» درجه چهارکاه، به جای نت «سل» درجه «نوا»، به جای نت «لا» درجه «حسینی»، به جای نت «سی» درجه «عجم» و به جای تکرار نت «دو» درجه «کردان» و به جای تکرار نت «ری» درجه «محیر» به کار می‌رود.