همزمان با هفته امور تربیتی حجتالاسلام والمسلمین حیدر همتی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و رئیس اندیشکده معلم یادداشتی با عنوان «عدالتخواهی؛ رسالت تربیت معلم» برای ایکنا ارسال کرده است که متن آن را در ادامه میخوانید؛
در اسلام، عدالت رابطه تنگاتنگی با نظام تربیتی در ابعاد مختلفی از جمله معنویات، افکار، رفتار عمومی، اخلاق فردی و اجتماعی و نوع نگرش انسانها دارد و همواره آثار تربیتی اعتقاد و پایبندی به عدالت در این زمینهها بروز و ظهور خواهد داشت. نظام تربیتی اسلام توجه ویژهای به رشد اخلاقی و فضائل اخلاقی و تربیت صحیح انسان دارد. در این نظام انسان بهگونهای تربیت میشود که به اجرا و تحقق عدالت اجتماعی پایبند باشد. با الگوگیری از مفاهیم تربیتی قرآن و اجرای راهکارهای درست تربیتی میتوان به اهداف مورد نظر و تعیین شده در نظام تربیتی دست یافت. در آیات متعددی از قرآن عدالت از جنبههای مختلفی مورد تأکید واقع شده است. به طور نمونه رعایت عدالت در نسبت با دشمنان و این که کینهها و کدورتها نباید مانع عدالتگویی و رفتار عدالتمحور شود هم چنان که قرابت و نزدیکی نیز نباید مانع عدالتورزی شود و نیز سفارش به داوری عادلانه. در کنار این موارد پیامبر اسلام مأموریت خود را اجرای عدالت میداند و دهها نمونه دیگر در قرآن نشاندهنده جایگاه و تأثیر عدالت در حوزه نظام تربیتی است.
در روایات متعدد معصومین (ع) ابعاد مختلف عدالت، اهمیت آن و توصیه و دستور نسبت به آن وجود دارد. امیرالمؤمنین (ع) درباره محوریت عدالت در زندگی انسانها و در اسلام بیان مینمایند «خدای سبحان عدالت را مایه برپایی انسانها [و ستون زندگانی آنها] و سبب پاکی از ستمکاریها و گناهان و روشنی چراغ اسلام قرار داده است.» همچنین ایشان در اهمیت عدالت و رابطه آن با ایمان میفرمایند: «عدل در رأس ایمان قرار دارد و مجموعه احسان و بالاترین مراتب ایمان است.» از طرف دیگر در بعد اجرایی عدالت و مخصوصاً عدالت اجتماعی که مربوط به سطح جامعه و همچنین حکومت میشود نیز شاهد اهمیت فوقالعاده عدالت در روایات هستیم بهطوریکه پیامبر اکرم (ص) میفرمایند: «یک ساعت به عدالت رفتار کردن بهتر از هفتاد سال عبادت است و یک ساعت حکم به ظلم کردن نزد خدا از گناهان شصت سال سختتر و بزرگتر است». گفته شده هیچ قانونی در نظام اسلام نیست، مگر این که از عدل سرچشمه گرفته است؛ لذا عدالت تخصیصبردار نیست.
مقام معظم رهبری از متفکرین انقلاب اسلامی در حوزه نظر و عمل راهبردهای زیادی را در حوزههای مختلف اقتصادی و سیاسی و اجتماعی ناظر به حکمرانی عادلانه ارائه فرمودهاند. ایشان درباره رابطه دین وعدالت گفتهاند: «عدالت، اساس کار حیات طیّبه انسانی است. شما برای تعجیل فرج امام زمان (ارواحنا فداه) هم که دعا میکنید، میگویید ایشان بیایند که عدالت را برقرار کنند؛ این است دیگر. «یَملَاُ اللهُ بِه الاَرضَ عَدلًا وَ قِسطاً بعدَ ما مُلِئَت ظُلما وَ جَورا»؛ با اینکه آن بزرگوار دین را هم، تقوا را هم، اخلاق را هم به جامعه تزریق خواهد کرد امّا شما نمیگویید: «یملا الله به الارض دیناً»؛ بلکه میگویید: «عدلاً»؛ این نشاندهنده این است که عدل، نیاز اصلی حیات طیّبه انسانی است».
در این بیان به نوعی دلالت بر این امر دارد که عدل زمینهساز برای دینداری جامعه است و جایگاه پیشینی دارد. بخشی از نظریات ایشان در حوزه عدالت معطوف به نظام آموزشوپرورش است که به نوعی تکمیلکننده نظام کلان و ساخت جامعه عادلانه است. با توجه به اهمیت نیروی انسانی در حوزه تحقق عدالت، تربیت انسانهای عادل شرط اصلی برای تحقق قوانین و ساختار عادلانه است و وجود قوانین بدون مجریان عادل موجب معطل ماندن قوانین عادلانه است. از این رو ایشان فرمودهاند: اگر قوانین عادلانه باشد؛ اما نیروی اجراکننده عادل نداشته باشد از عدل اجتماعی خبری نخواهد بود. بهترین قوانین اگر مجریان شایستهای نداشته باشد همیشه معطل خواهد ماند.
از نظر اسلام مجری قوانین یعنی آن مقامی که در رأس قوه اجرایی قرار میگیرد باید انسانی عادل باشد، باتقوا و مراقبت کامل و بر قوانین و اجرای آن نظارت کند. بیشک یکی از نهادهای مهم متکفل امر تربیت انسان نظام آموزشوپرورش است؛ از این رو ایشان درباره جهتگیری نظام تربیتی فرمودهاند: «جهتگیری تعلیم و تربیت کشور باید به سمت برخورداری از عدالت باشد؛ یعنی آموزش و پرورش ما، تعلیم و تربیت ما، عدالتپرور تربیت کند، عدالتخواه تربیت کند، عدالت ساز تربیت کند؛ چون عدالت، آن ارزش والایی است که از اوّلِ تاریخِ بشر تا امروز، همواره موردنظر آحاد بشر بوده است. ارزشها بهمرورزمان و به تحوّل نسلها تغییر پیدا میکنند، امّا بعضی از ارزشها از اوّل تا آخر ثابتاند؛ از جمله، ارزش عدالت است. آموزش و پرورش ما باید جهتگیریِ اینجوری داشته باشد.»
ایشان هویت معلمی را در نسبت با حدیث امیرالمؤمنین (ع) در نهجالبلاغه قرار میدهند که حضرت میفرماید: «وَ مَا اَخَذَ اللهُ عَلَی العُلَماءِ اَلّا یُقارّوا عَلی کِظَّةِ ظالِمٍ وَ لا سَغَبِ مَظلوم». این روایت وظیفه عالمان را بیان میکند که بر گرسنگیِ گرسنگان و شکمبارگیِ دارندگان، صبر نکنند و این یعنی عدالت. بنابراین در این بیان عدالتطلبی و ظلمستیزی رسالت تربیت معلم در راستای اهداف حکمرانی انقلاب اسلامی است و از اصول حاکم بر نظام تربیت معلم است.
انتهای پیام