تحلیل جامع میلاد استثنایی امام علی(ع) در کعبه مکرمه

از جمله فضائل امام علی(ع)، تولد استثنائی آن حضرت در داخل کعبه است که نیاز به تحلیل همه‌جانبه دارد، تا بتوان به عظمت و فلسفه آن پی برد؛ از همین رو در آستانه 13 رجب، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدتقی قادری، استاد حوزه و دانشگاه در یادداشتی به تحلیل میلاد خجسته آن حضرت پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

بخش اول: فضایل فاطمه بنت اسد(س)

پیش از تحلیل چگونگی تولد امام علی(ع) در کعبه آنچه که باید به آن پرداخته شود تبیین و تحلیل همه جانبه شخصیت و جایگاه فاطمه بنت اسد است، چرا‌که در بین زنان مسلمان فاطمه بنت اسد یکی از زنان شایسته‌ای است که از فضایل فراوانی برخوردار است ولی عظمت و بزرگی امام علی(ع) موجب شده است، آن‌گونه که شایسته این بانوی بلند مرتبه است پرداخته نشود، از همین رو تلاش می‌شود با بیان بعضی از خصیصه‌ها، به معرفی آن حضرت بپردازیم.

عارفه و سالکه در جزیرة‌العرب

در شرایطی که عموم مردم جزیرة‌العرب بت‌پرست بودند، این بانوی شایسته نه تنها موحد بود بلکه عارفه‌ای بود که با توسل خویش به کعبه، نه تنها دیوار کعبه برایش شکافته شد و درون کعبه زایمان کرد، بلکه در مدت چهار روز توقف در داخل کعبه از مائده آسمانی تناول می‌کرد، از همین رو در گزارش تاریخی شیعه و سنی نقل کرده‌اند هنگامی که درد زایمان بر او فشار آورد، و هنگام ولادت فرزندش علی رسید، به کنار کعبه آمد و با این چند جمله ناراحتی خود را به خدا اظهار کرد و گفت: «پروردگارا، من ایمان دارم به تو و به همه پیامبران و کتاب‌هایی که از سوی تو آمده و گفتار جدم ابراهیم خلیل را تصدیق دارم و او که این خانه کعبه را بنا کرد. پروردگارا به حق ابراهیم همان کسی که این خانه را بنا کرد و به حق این نوزادی که در شکم من است، ولادت او را بر من آسان گردان …»

ناگهان دیوار کعبه شکافته شده، و فاطمه به درون خانه رفت و علی به دنیا آمد. این مطلب به سرعت در شهر پیچید، سه روز گذشت، چون روز چهارم شد فاطمه از همان مکان بیرون آمد و علی را روی دست داشت و به مردم گفت: «خدای تعالی مرا بر زنان پیش از خود، برتری بخشید، زیرا آسیه دختر مزاحم، خدا را در مکانی پرستش کرد که جز به‌صورت اضطرار و ناچاری نباید پرستش می‌کرد، و مریم دختر عمران، نخله خشکی را حرکت داد، تا از آن رطب تازه خورد؛ و من داخل خانه خدا شدم و از میوه بهشتی خوردم؛ و چون خواستم از خانه بیرون آیم هاتفی ندا کرد: فاطمه نام این مولود را علی بگذار که خدای علی اعلی فرماید: من نام او را از نام خود جدا کردم و به ادب خود ادب آموختم و من بر مشکلات علم خویش او را واقف کردم و اوست کسی که بت‌ها را در خانه من می‌شکند و اوست کسی که بر پشت بام خانه‌ام اذان بگوید و مرا تقدیس کند. وای به حال کسی که او را دشمن داشته و نافرمانیش کند. (امالی صدوق، ص 195، مستدرالصحیحین نیشابوری، ج 3، ص550)

مادر ثانی پیامبر

در بلند مرتبه بودن فاطمه بنت اسد همین بس که نه تنها که فرزند آسمانی چون امام علی(ع) دامنش تربیت شده است بلکه او بانوی بلندمرتبه‌ای است که همراه همسرش ابوطالب سرپرستی و تربیت پیامبر گرامی اسلام(ص) را از سن هشت سالگی به عهده داشتند که در گزارش تاریخی آمده است: از آنجا که پیامبر اسلام در کودکی، پدر، مادر و جدش را از دست داد، از هشت سالگی تحت سرپرستی ابوطالب درآمد. فاطمه بنت اسد به‌عنوان همسر ابوطالب در سرپرستی رسول خدا(ص) شریک بود. مهربانی فاطمه بنت اسد نسبت به پیامبر(ص) چنان بود که پس از درگذشت وی، پیامبر(ص) فرمود: «امروز مادرم وفات کرد» و او را در پیراهن خویش کفن کرد و در قبرش فرود آمد و در لحد او خوابید، و چون به او گفتند:‌ «ای رسول خدا! برای فاطمه سخت بی‌تاب گشته‌ای» گفت: «او به‌راستی مادرم بود، چه کودکان خود را گرسنه می‌داشت و مرا سیر می‌کرد، و آنان را گردآلود می‌گذاشت، و مرا شسته و آراسته می‌داشت، راستی که مادرم بود» نیز نقل است که فرمود: از ابوطالب، کسی چون فاطمه به من نیکی نکرد. (تاریخ یعقوبی، ص 49 ترجمه آیتی، الاستيعاب، ج 4، ص1894)

کعبه زایشگاه فاطمه بنت اسد

فاطمه بنت اسد آنچنان روحیه عارفانه داشت که به هنگام درد زایمان، دیوار کعبه به جانبش شکافته می‌شود و کعبه با اینکه عبادتگاه بود، زایشگاه این بانویی بلند مرتبه شد، از همین رو وقتی صعصعه بن سوهان از امام علی(ع) پرسید مقام شما بالاتر است یا حضرت عیسی بن مریم در پاسخ فرمودند: «به اذن و قدرت پروردگار، وقتی جبرئیل در گریبان مریم دمید، او حامله شد و زمانی که موقع وضع حملش رسید به مریم وحی شد که از خانه بیت‌المقدس بیرون آی، این خانه محل عبادت است نه محل ولادت و زایشگاه؛ اخرجی عن البیت فإنّ هذه بیت العبادة لا بیت الولادة.»

به همین دلیل از بیت‌المقدس بیرون رفت و عیسی در بیابان خشکیده‌ای متولد شد. اما وقتی مادر من فاطمه بنت اسد درد زاییدن گرفت در وسط کعبه به مستجار کعبه متوسل شد و گفت: بارالها به حق این خانه کعبه و به حق کسی که این خانه را بنا نهاده است، درد زایمان را بر من سهل و آسان گردان. در همان وقت دیوار کعبه شکافته شد و مادرم فاطمه با ندای غیبی به داخل خانه راه یافت، من در همان خانه کعبه متولد شدم. بنابراین، چون مکه معظمه بر بیت‌المقدس برتری دارد و مریم از زادن عیسی در بیت‌المقدس مکانی پائین‌تر از مکه نهی شد، ولی مادر علی(ع)، برای زادن او به درون کعبه مکانی برتر از بیت‌المقدس دعوت شد، به این جهت روح، نفس و بدن او از عیسی پاکیزه‌تر است. (اللعمه البیضاء، ص121)

دومین زن مسلمان و اولین زن بیعت‌کننده

در فضیلتش همین بس که دومین زن و یازدهمین فرد مسلمان، و از نخستین زنانی بود که به پیامبر اسلام(ص) ایمان آورد(ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ، ج۱، ص۱۴،) و همچنین از نخستین زنانی بود که با علی(ع) از مکه به مدینه هجرت کرد، از همین رو امام‌ صادق(ع) می‌‏فرماید: «فاطمه بنت اسد، مادر امیرالمؤمنین(ع)، نخستین زنی بود که با پای پیاده از مکه به مدینه هجرت کرد. ( کافی، ۱، ج ۲، ص ۳) 

همچنین اولین زن بیعت‌کننده با پیامبر پس از فتح مکه بود. (الفصول‌المهمة، ص۳۷) و آن هنگامی که پیامبر(ص) بر کوه صفا قرار گرفته بود و از مردان بیعت می‌گرفت، زنان مکه که ایمان آورده بودند برای بیعت خدمتش آمدند. در این زمان آیه ۱۲ سوره ممتحنه نازل شد که خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «ای پیامبر، هنگامی که زنان مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند، دزدی و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، تهمت و افترایی پیش دست و پای خود نیاورند و در هیچ کار شایسته‌ای مخالفت فرمان تو نکنند، با آنها بیعت کن و برای آنان از درگاه خداوند آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است.» (المیزان، ج 19، ص 246)

پیراهن پیامبر(ص) کفن فاطمه بنت اسد

آن‌چنان این بانو صاحب فضیلت شد و درخشید، وقتی در سال چهارم هجری در مدینه از دنیا رفت، رسول خدا(ص) با پیراهن خودش او را کفن کرد و فرمود: «جبرئیل به من خبر داد که او اهل بهشت است و خداوند به 70 هزار فرشته امر کرده که بر او دعا بخوانند سپس بر بدن فاطمه نماز میت خواند. پیامبر(ص) در تشییع جنازه او شرکت کرد تا به قبرش در قبرستان بقیع رسید. پیامبر(ص) داخل قبر شد و در آن دراز کشید، آن‏‌گاه برخاست و جنازه را با دست خود گرفت و درون قبرگذاش گذاشت. (کنزالعمال، ج 6، ص 228، تذکرة‌الخواص، ص 10)

بخش دوم: گزارش چگونگی تولد امام علی(ع)

در منابع روایی چگونگی میلاد امام علی(ع) در درون کعبه این‌گونه گزارش شده است:

۱- امام باقر(ع) از امام سجاد(ع) این‌گونه نقل می‌کند: «با پدرم در کنار قبر جدمان پیامبر خدا(ص) نشسته بودیم و زیارت می‌کردیم و زنان فراوانى هم آنجا بودند که یکى از آنان به سمت ما آمد. من از او پرسیدم: تو کیستى؟ گفت: من زیده دختر قریبه بن عجلان از قبیله بنی ساعده هستم. به او گفتم: آیا چیزى دارى که براى ما بازگویى؟ گفت: آرى؛ مادرم ام عماره، برایم نقل می‌کرد: روزى در میان زنان عرب بودم که ابوطالب، دلتنگ و غمگین، پیش آمد. به او گفتم: اى ابوطالب، تو را چه شده است؟ گفت: همسرم فاطمه بنت اسد، در اوج درد زایمان است. سپس دستانش را از ناراحتى بر صورتش نهاد. در این میان، محمد(ص) آمد و به ابوطالب فرمود: اى عمو چه شده ‏است؟ گفت: فاطمه بنت اسد، از درد زایمان ناله می‌کند. پس محمد(ص)، دست ابوطالب را گرفت و به همراه فاطمه، به سوى کعبه آورد و فاطمه را در کعبه نشاند و فرمود: با اتکا به نام خدا، بنشین. پس دردش گرفت و پسرى خندان و نظیف و پاکیزه به دنیا آورد که به زیبایی‌اش ندیده‌ام. پس ابوطالب او را على نامید و پیامبر(ص) او را تا خانه فاطمه برد. پس امام سجاد(ع) گفت: به خدا سوگند، تاکنون چیزى نشنیده‌ام، مگر آنکه این سخن از آن، نیکوتر بود. (الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، ج ۱، ص ۱۶)

2- امام صادق(ع) از پدرانش چنین نقل می‌کند: «عباس بن عبدالمطلب و نَوْفَل بن قَعْنَب در میان بنی‌هاشم و در جوار کعبه نشسته بودند. فاطمه بنت اسد آمد و درد زایمان او را گرفت. این دو نقل می‌کنند که دیدیم دیوار پشتی کعبه باز شد و فاطمه وارد آن شد. در خانه نیز بسته شد. سپس شکاف دیوار به هم آمد و چسبید. رفتیم که در را باز کنیم تا زن‌ها داخل خانه بروند، ولى نتوانستیم.

فهمیدیم که این کار از جانب خداست. فاطمه سه روز در آنجا ماند و همه‌ جا سخن از او بود. بعد از سه روز، باز هم همان‌ جا شکافته شد و فاطمه بیرون آمد و على(ع) روى دست‌هاى او بود و گفت: در این سه روز از میوه‌هاى بهشت تغذیه می‌کردم.» (الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۱۷۱)

3- یزید بن قعنب می‌گوید: من با عباس بن عبدالمطلب و گروهى از قبیله عبدالعزى، روبه‌روى کعبه نشسته بودم که ناگاه، فاطمه بنت اسد، جلو آمد. او در ماه نهم باردارى به على(ع) بود و درد زایمانش آغاز شد. گفت: پروردگارا، من به تو و پیامبران و کتاب‌هاى آمده از سوى تو، ایمان دارم و سخن جدم ابراهیم خلیل را تصدیق می‌کنم و اینکه او خانه کهن و آزاد را براى عبادت همه مردم‏ ساخت. پس به حق بناکننده این خانه و به حق فرزندى که در شکم دارم، زایمانم را بر من آسان گردان، پس دیدیم که پشت کعبه باز شد و فاطمه، داخل شد و از دید ما پنهان گشت و دیوار کعبه به هم برآمد. خواستیم قفل درب را بگشاییم؛ اما گشوده نشد. پس دانستیم که این، امرى از طرف خداوند متعال است. سپس فاطمه پس از چهار روز بیرون آمد، در حالی که امیر مؤمنان را در دست داشت. گفت: من بر همه زنان پیش از خود، برترى یافتم؛ چون آسیه دختر مزاحم، خدا را پنهانى در جایى عبادت کرد که خدا عبادت در آنجا را جز از روى اضطرار دوست نمی‌دارد، و مریم دختر عمران، درخت خشکیده خرما را تکان داد تا از آن، خرماى تازه بخورد، ولى من به درون خانه حرمت‌دار خدا رفتم و از میوه‌ها و روزی‌هاى بهشتى خوردم.» (علل‌الشرائع، ج 1، ص 131)

بخش سوم: میزان اعتبار و سندیت داشتن گزارش تولد امام علی(ع)

در اینکه گزارش تولد امام علی(ع) در داخل کعبه تا چه اندازه سندیت داشته و قابل اعتبار و اعتماد است؟ باید گفت که گزارش تولد آن حضرت در خانه خدا از جمله گزارش‌های متواتر است، یعنی راویان این گزارش به حدی است که نمی‌توان گفت گزارش ساختگی و کذب است، برای اثبات این مدعا، برخی از منابع شیعه و اهل سنت که این گزارش در این منابع روایی و تاریخی آمده است را در اینجا می‌آوریم.

ولادت امام علی(ع) در منابع شیعه

منابع روایی و تاریخی شیعه تولد امام علی(ع) را گزارش کردند که چند مورد از این منابع در اینجا آورده می‌شود؛

1- 30 سال پس از عام الفیل، «عام الفیل» سال شکست و نابودی فیل‌های لشکر ابرهه به اعجاز الهی بود و ولادت امیرمؤمنان(ع) در روز جمعه ۱۳ رجب، در ۳۰ سالگی پیامبر(ص)، 10 سال پیش از بعثت و 23 سال پیش از هجرت بوده است. (کافی، ج ۱، ص ۴۵۲؛ مفید، الارشاد، ج ۱، ص ۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ج ۱، ص ۳۰۶) 

2- ولادتی منحصر به‌فرد که در گذشته سابقه نداشت و پس از آن برای کسی اتفاق نیفتاد. فاطمه بنت اسد یکی از زنان نامور صدر اسلام است که پس از حضرت خدیجه(س) نخستین زنی است که اسلام آورد و با پیامبر(ص) بیعت کرد. (مجلسی، بحارالانوار، ج ۳۵، ص ۱۸۲)

3- او پیش‌تر افتخار خدمتکاری محمد بن عبدالله(ص) را داشت زمانی که حضرت از سن هشت سالگی در خانه ابوطالب(ع) ماندگار شد و دوران کودکی تا جوانی را در آنجا سپری کرد؛ به‌گونه‌ای که ایشان، فاطمه بنت اسد را «مادر» خطاب می‌کرد. (قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۱۳۸)

4- ولادت در کعبه واقعه بی‌نظیری است که به امر و نظارت خداوند به وقوع پیوست و آن را باید لطف و رحمتی الهی برای امت برشمرد؛ شکافت دیوار، حضور مادر در کعبه، ولادت شگفت در کعبه، تمامی نشان از برگزیدگی مولود کعبه است. (الصحیح من سیرة الامام علی(ع)، ج ۱، ص ۱۰۴)

ولادت امام علی(ع) در منابع اهل سنت

از دیدگاه بسیاری از علمای اهل سنت نیز، ولادت آن حضرت در کعبه قطعی است، به‌گونه‌ای که برخی نیز بر انحصاری بودن این ولادت اشاره کرده‌اند که نام چند تن از علما و منابع را در اینجا می‌آوریم؛

۱- حاکم نیشابوری(متوفی ۴۰۵ ق) می‌نویسد: «روایات متواتری وارد شده که فاطمه بنت اسد، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب - کرم الله وجهه - را در داخل کعبه به دنیا آورده است.» (حاکم، المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۵۵۰)

۲- سبط ابن جوزی حنفی (متوفی ۶۵۴ق) می‌نویسد: «روایت شده است که فاطمه بنت أسد، در حالی که باردار بود، خانه خدا را طواف می‌کرد، درد زایمان او را فراگرفت، در خانه کعبه به روی او باز شد، پس داخل خانه کعبه شد و فرزندش را به دنیا آ‌ورد.» (ابن جوزی، تذکره‌الخواص، ص ۲۰)

۳- گنجی شافعی (متوفی ۶۵۸ ق) می‌نویسد: «امیرمؤمنان(ع) شب جمعه 13 رجب، 30 سال بعد از واقعه عام‌الفیل در داخل خانه خدا به دنیا آمد. کسی پیش از آن حضرت و بعد از آن در داخل خانه کعبه به دنیا نیامده است و این از فضایل اختصاصی آن حضرت است که خداوند به جهت بزرگداشت مقامش به او عطا کرده است.» (گنجی شافعی، کفایة‌ الطالب، ص ۴۰۷) 

۴- ابن صباغ مالکی (متوفی ۸۵۵ ق) می‌نویسد: «علی(ع) در مکه مشرفه در داخل بیت الحرام (کعبه) در روز جمعه، 13 ماه خدا یعنی ماه رجب سال سی‌ام عام‌الفیل و 23 سال پیش از هجرت به دنیا آمد... پیش از او هیچ‌کس در کعبه متولد نشد، و این فضیلتی است که خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار کرامت او مخصوص حضرتش گردانیده است.» (ابن صباغ، الفصول المهمة، ج ۱، ص ۱۷۱) 

۵- علی بن برهان‌الدین حلبی (متوفای۱۰۴۴ ه) می‌نویسد: «او در داخل خانه کعبه متولد شد و عمر رسول خدا در آن روز 30 سال بود.» (حلبی، السیرة الحلبیة، ج ۱، ص ۲۲۶) 

6- شافعی، محمد بن إدریس، مسند الإمام الشافعی، تصحیح، زواوی حسنی، سیدیوسف علی، حسینی، سید عزت العطار، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۹۵۱م

7- بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله(ص) و سننه و أیامه (صحیح بخاری)، محقق، الناصر، محمد ز هیربن نا، صر، ج4، ص4) 

8- قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلی رسول الله(ص) (صحیح مسلم)، محقق،‌ عبدالباقی، محمد فؤاد، ج ۳، ص ۱۱۶۴، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا

9- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق، بجاوی، علی محمد، ج ۱، ص ۳۶۲، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق

10- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق، عبدالموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج ۲، ص ۹۸، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

بخش چهارم: راز و فلسفه تولد در کعبه

در اینکه راز و فلسفه این تولد استثنایی در داخل خانه خدا(کعبه مکرمه) چه بوده است؟ هر چند کشف اسرار الهی و آنچه که جنبه قدسی و لاهوتی دارد فراتر از استعداد بشری است ولی با تأمل در گزارش می‌توان به برخی از این اسرار دست یافت که در اینجا اشاره خواهیم داشت؛

فلسفه اول

همان‌گونه که مریم(س) به دلیل داشتن روح قدسیه صاحب کرامت بود که ازجمله كراماتی كه خداوند برای حضرت مريم(س) نقل می‌كند، برخورداری روزانه او از رزق و روزی الهی بوده است. حضرت زكريا(ع) هرگاه به محل و محراب عبادت حضرت مريم(س) وارد می‌شد، با رزق و روزی‌های شگفت‌انگيزی مواجه می‌شد. مثلا در غير فصل انگور، در نزد ايشان انگور تازه می‌يافت. (آل عمران، آيات 36 و 37؛ جامع البيان، ج 3، جزء 3، ص 244)

از مناجات فاطمه بنت اسد(س) می‌توان به این حقیقت رسید که وی مریم ثانی بود که روحیه قدسیه‌اش موجب چنین کرامت بی‌نظیر شد چرا که در گزارش آمده است درحالی که درد زایمان داشت کنار کعبه آمد و اینگونه مناجات کرد : «رَبِّ اِنّی مُؤمَنِةٌ بِکَ و بما جاءَ مِن عِندِکَ مِن رُسُل و کُتُب و اَنّی مُصَدِّقَةٌ بِکَلامِ جدیّ اِبْراهیم الخَلیل و انَّه بنی البیت العتیق؛ فَبِحقِ الذَّی بنی هذا البَیْتِ و بِحَقَ الْمُولوُدِ الذَّی فی بَطْنی لما یسرت علی ولادتی: پروردگارا! من به تو و پیامبران و کتابهای آسمانی تو، ایمان آورده‌ام و سخن جدم ابراهیم را پذیرفته‌ام و بی‌تردید خانه تو با دستان او ساخته شده است. خداوندا! به حق آن کسی که این خانه را بنا کرد و به حق جنینی که در رحم دارم، این ولادت و وضع حمل را، برای من آسان گردان.» (بحار، ج 35، ص 8، ح 11)

از همین روست فاطمه بنت اسد هنگام خروج ازکعبه خطاب به کسانی چند روز در انتظار خروجش بودند گفت: «اِنّی فُضِّلْتُ عَلی مَنْ تَقَدَّمَنی مِنَ النِّساءِ لاَِنَّ آسِیَةَ بِنْتَ مُزاحِمٍ عَبَدَتِ اللّه َعَزَّوَجَلَّ سِرّا فِی مَوْضِعٍ لایُحِبُّ اَنْ یَعْبُدَاللّه َفِیهِ اِلاّ اضْطِرارا، وَاِنَّ مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْران هَزَّتِ النَّخْلَةَ الْیابِسَةَ بِیَدِها حَتّی اَکَلَتْ مِنْها رُطَبا جَنیّا، وَاِنّی دَخَلْتُ بَیْتَ اللّه ِ الْحَرامَ فَاَکَلْتُ مِنْ ثِمارِ اَلجَنَّةِوَاَوْراقِها[ارزاقها]: به راستی من بر زنهای پیش از خود برتری یافتم؛ زیرا آسیه دختر مزاحم (همسر فرعون) خدا را پنهانی در جایی عبادتش تکان داد تا رطب تازه‌ای از آن بخورد، ولی من داخل خانه خدا شدم و از میوه‌های بهشتی و ورق‌ها یا روزی‌های آن استفاده بردم.» (بحارالانوار، ج 35، ص 8)

فلسفه دوم

ولادت علی(ع) در درون خانه خدا رمز و رازش اين است كه بدانيم قلب خانه خدا و توحيد را ولايت و امامت علی تشكيل می‌دهد. در منابع روايی اشاراتی به اين مطلب شده است، از جمله:

1- در ذيل جملاتی كه فاطمه بنت اسد در لحظه خروج از خانه خدا شنيد، می‌خوانيم: «فَطُوبی لِمَنْ اَطاعَهُ وويلٌ لِمَنْ اَبغَضَه وَعَصاهُ: پس خوش به حال كسی كه او را دوست بدارد و اطاعتش كند و وای بر كسی كه او را دشمن بدارد و نافرمانی كند.» (بحار، ج 35، ص 8، ح 11)

2- در دعوت‌نامه ابوطالب از مردم برای وليمه حضرت علی (ع) می‌خوانيم: «وَقالَ هَلُمُّوا وَطَوِّفُوا بالبَيْتِ سَبْعا وَادْخُلُوا وَسَلِّموا عَلی عَلی: و گفت مردم، بياييد و هفت بار دور خانه طواف كنيد، آن‌گاه داخل خانه من شويد و بر فرزندم علی سلام كنيد.» (همان، ص 18؛ ذیل حدیث 1)

3. امام باقر(ع) فرمود: «اِنَّما اُمِرَ النّاسُ اَنْ يَأْتُوا هذِهِ الاَحْجارَ فَيَتَطَوّفُوا بِها، ثَمَّ يَأْتُونَنا فَيُخْبِروُنا بِوِلايَتِهِمْ وَيَعْرِضُوا عَلَيْنا نُصْرَتَهُمْ: همانا به مردم دستور داده شده است كه بيايند و اين سنگها (كنايه از كعبه) را طواف كنند. سپس نزد ما (امامان) آيند و خبر ولايت‌شان را نسبت به ما اظهار نمايند، و ياری‌شان را نسبت به ما عرضه دارند.» (عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 262، حدیث 29 و 30)

فلسفه سوم

راز و سرّ تولد حضرت أمیرالمومنین(ع) در کعبه شاید از این جهت باشد تا مسلمین که پنج بار به هنگام نماز توجه به کعبه می‌نمایند، توجه به امام علی(ع) نمایند که مظهر و تجلی اسماء الحسنای الهی است و توجه به آن اسوه قرار دادن مسلک و رفتار در زندگی فردی و اجتماعی است.

فلسفه چهارم

راز و سر دیگر تولد امام علی(ع) در داخل کعبه از این جهت بود که سند آشکار بر حقانیت و فضلیت وی باشد که هیچ یک از اصحاب رسول‌الله(ص) از آن برخوردار نمی‌باشند از همین روست که: آلوسی از علماء اهل سنت بعد از نقل جریان تولد حضرت در کعبه تعبیر لطیفی دارد که عین عبارت او آورده می‌شود که گفته است: «سبحان من یضع الاشیاء فی مواضعها و هو احکم الحاکمین». یعنی منزه است خداوندی که هر چیزی را در جایگاهش قرار می‌دهد و او بالاترین حکم کنندگان است.» (شرح قصيده عبدالباقی افندي، ص1)
 
و همچنین شیخ صدوق نیز در این باره گفته است: این که حضرت امیر(ع) در کعبه به دنیا آمده، بزرگداشتی بود از جانب خدای متعال و اکرامی بود که نسبت به مقام شامخ و با عظمتش عنایت فرمود. (الارشاد، باب1، ص2، ترجمه سیدهاشم محلاتی)

نتيجه آنكه راز ولادت اميرمؤمنان(ع) در درون خانه كعبه اين است كه مردم در حال نماز رو به كعبه باشند و صورت دل را به سوی امامت امامان معصوم و در رأس آنها اميرمؤمنان داشته باشند و هرگز از ياد نبرند.