تأمین نیازهای عقل اندیشه‌معنا و انگیزه‌محور؛ دو رسالت مهم جشنواره‌های قرآنی

به گزارش ایکنا از قم، متن پیام ویدئویی آ‌یت‌الله جوادی آملی به مراسم چهل‌وپنجمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم در بخش معارفی به شرح زیر است:

أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

«اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی ‏جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ‏ وَ فَاطِمَةُ الزَّهْراء سَیِّدَة نِسَاءِ الْعَالَمِینَ بِهِمْ نَتَوَلَّی‏ وَ مِنْ أَعْدَائِهِمْ‏ نَتَبَرَّءُ إِلَی اللَّه».

مقدم میهمانان ارجمند را گرامی می‌داریم و از خداوند سبحان مسئلت می‌کنیم به همه قرآن‌پژوهان و پیروان قرآن و عترت صلاح دنیا و آخرت عنایت کند.

انسان از آن جهت که مسافر است، هم نیازمند است که مبدأ حرکت خود را بشناسد و هم پایان حرکت را درست ارزیابی کند و هم فاصله بین آغاز و سرانجام را ادراک کند و هم ره‌توشه مسیر متعالی را بشناسد. قرآن کریم از آن جهت که کلام جهان‌آفرین و انسان‌آفرین است همه این مزایا را دارد یعنی روشن می‌کند انسان از کجا آغاز شد و به کجا ختم می‌شود و فاصله بین این مبدأ و آخر چیست و ره‌توشه‌ای که بتوان با آن این فاصله را طی کرد چیست.

ادراک خدا، اسمای الهی، صفات اولیای الهی، رابطه انسان با خودش، رابطه انسان با جهان و رابطه انسان با یکدیگر همگی در قرآن کریم تبیین شده است. مستحضرید که خداوند قرآن را نازل کرد همان‌گونه که باران را نازل کرد بارها آمده‎است که خداوند قرآن را به زمین آویخت، لذا از قرآن به‌عنوان حبل متین یعنی طناب ناگسستنی یاد می‌شود که یک‌ طرف آن به دست امت بشری و جامعه انسانی و طرف دیگر آن به دست خداوند است.

دو اثر فراموش‌ نشده در اثر اعتصام به قرآن کریم مطرح است، یکی نجات از سقوط و یکی وسیله صعود. طناب ناگسستنی که به جای بلندی متصل است این دو اثر را دارد یکی اینکه اگر کسی این طناب را محکم گرفت از خطر سقوط نجات پیدا می‌کند و دیگر اینکه اگر این طناب را محکم گرفت می‌تواند بالا برود و ترقی کند. قرآن کریم هم انسان را از خطر نجات می‌دهد هم به اعتلاء دعوت می‌کند. انسان اگر خود را بشناسد می‌داند هرگز از بین نمی‌رود و نابود نمی‌شود.

قرآن کریم که کلام الهی است دو چیز را به ما اعطا می‌کند یکی قرآن مفهومی و یکی راه رسیدن به شهود قلبی. در جامعه امروزی حادثه‌ای که پیش می‌آید، همگان از آن حادثه در حد علم اصولی آگاه می‌شوند اما برای وابستگان به آن حادثه سخت‌تر یا غمگین‌تر است. این نشان می‌دهد که انسان همواره دو شأن دارد که با یک شأن مسئله مفهوم را ادراک می‌کند و با شأن دیگر با مصداق آن در ارتباط است. اگر کسی دوستی در یک سفر دور داشته باشد، آن دوست وارد منزل او بشود، همگان از ورود آن دوست در اندازه آگاهی مفهومی باخبر می‌شوند اما این آگاهی مسرت‌بخش نیست، اما وابستگان آن شخص علاوه‌ بر آگاهی مفهومی، از حضور دوستشان لذت می‌برند زیرا یک پیوند عمیقی بین آن‌ها برقرار است.

در جریان خداپرستی که قرآن کریم راه‌هایی را به انسان‌ها نشان می‌دهد، پس از ادله توحیدی که می‌گوید خداوند جهان را آفریده است راه‌هایی برای کیفیت پیوند بین انسان به لطف ویژه الهی را نیز نشان می‌دهد. قرآن کریم درباره محبت خداوند می‌فرماید: «اگر شما دوست خداوند هستید پیروی حبیب خداوند باشید تا از محب بودن و محبوب بودن محق شوید» جریان محبت را عقل عملی ادراک می‌کند نه عقل نظری. یعنی آن شأن که از آن با عنوان عقل عملی یاد می‌شود مسئول انگیزه است نه مسئول اندیشه.

عقل نظری متولی اندیشه است و انسان با اندیشه درک می‌کند که خدایی هست اما با انگیزه به خداوند دلبسته می‌شود. برخی‌ها از دوزخ خداوند آگاهی دارند و برخی‌ها به بهشت خداوند امیدوار هستند اگرچه هراس از دوزخ و امید و شوق به بهشت حق است اما ادراک محضر خدای سبحان و لقای الهی از همه این موارد لذت‌بخش‌تر است.

خداوند فرمود: «شما با قرآن کریم دو کار را انجام بدهید. اول اینکه با عقل نظری که متولی اندیشه است، مفاهیم و استدلال‌های قرآنی را ارزیابی کنید و دوم اینکه می‌توانید نقش گرایش درونی خود را تقویت کرده و دوست خدا شوید» گرایش به لطف و دوستی الهی امیدبخش و آرام‌بخش است.

جشنواره‌های قرآنی علاوه بر رسالت‌های قرائات صحیح آیات و حفظ قرآن کریم دو رسالت اصلی دارد، یکی تأمین نیازهای عقل اندیشه معنا، دوم تأمین نیازهای عقل انگیزه‌محور. عقل اندیشه معنا همان عقل نظری و در ارتباط با علوم عقلی و استدلالی است که انسان پس از عبور از این مرحله می‌تواند به دوستی و گرایش به محبت خداوند هجرت کند.

برخی‌ها در علم اصولی تلاش می‌کنند که حرکت آنان یک‌جانبه است اما گاهی ممکن است برخی از علم به معلوم هجرت کنند که در سایه تقویت عقل انگیزه‌محور اتفاق می‌افتد. قرآن کریم ما را هم با قرآن آشنا کرده ‌است هم با وجدان. هم به شهود دعوت کرده‌است هم به اصول مفهومی قرآنی. اگر کسی مشکل علمی دارد که باید بهره‌گیری از عقل نظری این مشکل را با قرآن مرتفع کند و اگر مشکل علمی ندارد باید بکوشد به مرحله محبوب خدا بودن هجرت کند.

یادآور می‌شود، مراسم افتتاحیه چهل‌وپنجمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم در بخش معارف، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه با حضور ۷۴ شرکت‌کننده امروز هشتم بهمن‌ماه برای اولین بار به میزبانی استان قم برگزار شد.