نقش امام باقر(ع) در آغار نهضت جعفری
یک مدرس دانشگاه با بیان اینکه امام باقر(ع) نماینده مکتب اهل‌بیت(ع) و از اولین بانیان فقه و تفسیر از دیدگاه مکتب شیعه بودند، گفت: امام به‌عنوان نماینده این مکتب در مناظرات خود با دیگران می‌‌کوشیدند تا نظرهای فقهی اهل‌بیت(ع) را اشاعه داده و در عین حال موارد انحراف اهل سنت را مشخص کرده و به مردم ارائه دهند.
دوران امام محمدباقر(ع) یکی از دوره‌های مهم تاریخ اسلام و تشیع است زیرا در این زمان فرصت مناسبی برای ترویج معارف اسلامی، اخلاق و احکام فراهم شد. امام در خانه جلسات را برگزار و شاگردانی را تربیت می‌کردند. اهمیت اقدام امام محمدباقر(ع) به حدی است که ایشان را آغازگر نهضت جعفری می‌دانند. در همین راستا خبرنگار ایکنا از کرمان در گفتوگو با الهام حیدرپور، پژوهشگر حوزه قرآن، مدرس دانشگاه و دبیر کمیته عفاف و حجاب اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان کرمان نقش امام محمدباقر(ع) را در شکل‌گیری نهضت جعفری بررسی کرده است که تقدیم مخاطبان می‌شود.
ایکنا ـ چرا امام باقر(ع) تصمیم به شروع تدریس نظام‌مند فقه و عقاید شیعه گرفتند؟
به دلیل وجود فرقه‌های انحرافی همچون خوارج، اشاعره و معتزله، غُلات، مُرْجِئه، صوفیه، مُشَبّهه، اهل قیاس و همچنین در تنگنا نبودن شیعیان در آن زمان، امام محمدباقر(ع) تدریس نظام‌مند فقه و عقاید شیعه را پیگیری کردند و به‌منظور جلوگیری از انحراف مسلمانان در برابر فرقه‌های منحرف موضعی تند و سازش ناپذیر اتخاذ کردند. امام با این جبهه‌گیری فکری و فرهنگی تلاش کردند حدود معارف صحیح اهل‌بیت(ع) را در زمینه‌های گوناگون مشخص و از سایر فرق تفکیک کنند.
ایکنا ـ این اقدام امام چه تأثیری در وضعیت شیعیان داشت؟
در عصر امام محمدباقر(ع) حرکت علمی بسيار خوبی صورت گرفت؛ شیعیان از مناطق دور و نزدیک به مدینه می‌آمدند تا از رهنمودهای حضرت بهره‌مند شوند. در جلسات علمی ایشان همواره صدها نفر از نقاط مختلف برای فراگیری فقه، حدیث، فلسفه، تفسیر و لغت و دیگر علوم حضور یافته و از این مکتب دانش می‌آموختند. این اقدامات امام سبب شد که افراد زیادی در این دوره به شکوفایی فکری و علمی برسند.
از دیگر تأثیرات این حرکت رونق و آبادانی مدینه بود و مسجد پیامبر(ص) توسعه یافت؛ فدک به عترت بازگردانیده شده و سبّ حضرت علی(ع) متوقف شد و علویان مدینه تا حدودی از تعرض و فشارهای امویان و مروانیان مصون ماندند.
ایکنا ـ آیا فضای سیاسی آن زمان چنین اجازه‌ای به ایشان می‌داد که آزادانه عمل کنند؟
روزگار امام محمدباقر(ع) بستری آماده برای نشر احکام دین و اسلام بود. در این دوران، مسلمانان که از فتوحات خارجی و جنگ‌های داخلی تا حدودی فراغت یافته بودند، تنش‌های سیاسی پس از حادثه کربلا فروکش کرد و شکست ابن زبیر و یکپارچه شدن حاکمیت مروانیان، علما را از صحنه سیاست به حوزه درس و حدیث كشاند و همه این موقعیت‌ها، برای امام باقر(ع) فرصتی خوبی بود تا چهره واقعی اسلام را از پس پرده‌های اوهام و خرافات اموی بیرون آورد و به مردم نشان داده و فقه آل محمد(ع) را انتشار دهد.
ایکنا ـ اهمیت این کار امام چه بود؟
تهذیب و تعلیم شاگردان و گسیل آنها به شهرهای بزرگ اسلامی به‌منظور ارائه درست نظریات اسلام و خنثی کردن تبلیغات امویان و نیز نفی گرایش‌های غلو آمیز، برخورد صریح و قاطع با غالیان و اظهار بیزاری از سران آنها جزء اقدامات مهم حضرت به‌شمار می‌رود که نقش بسزایی در زنده نگه داشتن اسلام داشت.
ایکنا ـ امام باقر(ع) در پیش‌برد حرکت خود چه اندازه موفق بودند؟
اصول و مبانی کلام و فقه و سایر معارف دینی شیعه در این زمان تدوین و توسط راویان و شاگردان ایشان به عالم نشر یافت؛ نکته قابل توجه این است که بسیاری از مجتهدان و مؤسسان مذاهب فقهی دیگر نیز از علم ایشان بهره برده‌اند. برای نمونه نسایی از محدثان بزرگ اهل سنت آن حضرت را از «فقهای بزرگ تابعین» بر شمرده است.
همچنین امام، شاگردان بسیاری را تربیت کرد که وجود هرکدام نشان دهنده موفقیت است؛ از معروف‌ترین یاران و شاگردان امام باقر (ع)، علاوه بر جابر بن یزید و ابان بن تغلب، می‌توان از کسانی چون ابوحمزه ثمالی، حُمران بن اَعْیَن، محمد بن مسلم ثَّقفی، زُرارة بن اَعْین، معروف بن خرّبوذ، بُرَیْد العِجْلی، ابوبصیر اسدی و فُضیل بن یَسار نیز نام برد. گروهی از بزرگان اهل سنت از ابوحمزه ثمالی أخذ حدیث کرده‌اند. جابر بن یزید که به گفته خود فقط ٧٠ هزار حدیث از امام باقر(ع) فرا گرفته بود، از آن حضرت غالباً با عنوان «وصی الاوصیاء و وارث علم الانبیاء» یاد می‌کرد.
ایکنا ـ این اقدام در شکل‌گیری نهضت جعفری چه تأثیری داشت؟
امام باقر(ع) نماینده مکتب اهل‌بیت(ع) و از اولین بانیان فقه و تفسیر از دیدگاه مکتب شیعه بودند. امام به‌عنوان نماینده این مکتب در مناظرات خود با دیگران می‌‌کوشیدند تا نظرهای فقهی اهل‌بیت(ع) را اشاعه داده و در عین حال موارد انحراف اهل سنت را مشخص کرده و به مردم ارائه دهند.
امام محمد باقر(ع) گذشته از برپایی حلقه‌های متعدد درس عمومی و خصوصی، برای مناظره با دانشمندان برجسته شهرهای اسلامی و پیشوایان فکری فِرَق مهم آن روزگار و عالمان سایر ادیان اهتمام خاصی داشتند. همچنین از مراسم حج برای گفتوگو با مسلمانان مناطق مختلف اسلامی بهره فراوان می‌بردند که همه این امور در شکل‌گیری نهضت جعفری تأثیر بسزایی داشت.
انتهای پیام
