نبود تنوع در ویترین اقتصادی ایران و بروز محدودیت در امر سرمایه‌گذاری

جعفر خیرخواهان، پژوهشگر و کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایکنا، با تأکید بر فراهم آوردن بستری به منظور ارتباط مستمر و پیوسته میان شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: اگر این بستر فراهم شود، شرکت‌های دانش‌بنیان به صورت مستمر در معرض کسب اطلاع از یکدیگر قرار خواهند گرفت و می‌تواند به تعالی و ارتقای سطح شرکت‌های دانش‌بنیان منجر شود.

وی افزود: این ارتباط نباید محدود به یک محدوده جغرافیایی شود بلکه ارتباط فراگیر با شرکت‌های دانش‌بنیان در هر نقطه از کشور و جهان می‌تواند شرایطی را فراهم کند تا از شکست و موفقیت‌ و افت و خیزهای یکدیگر آگاه شوند. این موضوع در کشور ما خیلی جدی گرفته نشده و اغلب شرکت‌های دانش‌بنیان بدون استفاده از تجارب یکدیگر اقدام به فعالیت می‌کنند و در نهایت هم یا شکست می‌خورند یا اینکه محصولشان از فروش بالایی برخوردار نخواهد بود.

ضعف شیوه تأمین مالی دولتی خارج 

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه دولت در تأمین مالی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان با محدودیت و نبود تیزهوشی و فراست روبه‌روست، عنوان کرد: متأسفانه ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بسیار بالاست و این ریسک در رابطه با شرکت‌های دانش‌بنیان تازه‌تأسیس دوچندان است و از سوی دیگر هم شرکت‌های بیمه با مشکلاتی روبه‌رو هستند که این مشکلات اجازه پوشش ریسک سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها را میسر نمی‌سازد.

خیرخواهان در این رابطه ادامه داد: ضروری است در کنار تقویت شرکت‌های بیمه، نوعی بازتعریف در وظایف و کارکرد این شرکت‌ها صورت پذیرد و همچنین بیمه‌ها باید بتوانند ریسک‌های جدید را شناسایی کنند و براساس شیوه‌های نوین سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی کارکردشان بروزرسانی شود.

وی افزود: در بیشتر اقتصادهای موفق، میان شرکت‌های بیمه و شرکت‌های دانش‌بنیان ارتباط نزدیکی وجود دارد و شرکت‌های بیمه در جریان اطلاعات و عملکرد دانش‌بنیان‌ها قرار دارند و با اطلاعات کامل ریسک دانش‌بنیان‌ها را پوشش می‌دهند.

بیشت بخوانید:

پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه شرایط اقتصادی به گونه‌‎ای در حال پیش رفتن است که محدودیت‌های مالی دولت هرروز تشدید می‌شود، عنوان کرد: این محدودیت‌ها و شرایط نه‌چندان مساعد اقتصادی سبب شده تا اوضاع از مرحله ریسک عبور و وارد مرحله نااطمینانی شود، البته ناگفته نماند کل فضای جهانی در شرایط نااطمینانی به سر می‎‌برد ولی در ایران این مشکلات چندین برابر دیگر کشورهاست.

تبدیل فضای اقتصاد ایران از ریسک به نااطمینانی

خیرخواهان معتقد است، در فضای نااطمینانی اقتصادی، سرمایه‌های سرگردان به سمت تولید و حمایت از شرکت‌های دانش‎بنیان هدایت نخواهند شد و مردم حاضر به پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری نیستند.

وی در ادامه بیان کرد: شرکت‌های تولیدی از مرحله ایده و طرح عبور و ایده‌هایشان را عملیاتی کرده‌اند و نسبت به شرکت‌های دانش‌بنیان که فعلاً در مرحله طرح و ایده قرار دارند با رغبت بیشتری در فضای اقتصادی مواجه هستند.

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: در عصر حاضر اقتصاد دیجیتال برای مردم پراهمیت بوده و شرکت‌های دانش‌بنیان اگر می‌خواهند موفق شوند باید در حوزه اقتصاد دیجیتال صاحب نوآوری و محصولی جدید باشند. درواقع اگر شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند محصولی جدید و بی‌همتا به بازار عرضه کنند به ابرستاره تبدیل خواهند شد که همه را به سمت خود خواهند کشاند، البته به شرط اینکه به فضای انحصاری منجر نشود.

به گفته خیرخواهان، شرکت‌های دانش‌بنیان باید بتوانند پیوند خود را با فضای مجازی بیشتر از قبل کنند، زیرا در بستر این فضا می‌توان برندسازی را به نحو مطلوب انجام داد، البته هرچند محدودیت‌هایی در ایران وجود دارد.

ویترین اقتصادی ایران متنوع نیست

وی در رابطه با تضمین سود در ازای انجام سرمایه‌گذاری گفت: در نظام اقتصادی غرب تقریباً موضوعی به نام تضمین سود وجود ندارد. در اقتصاد سرمایه‌داری هم فرآیندهای سرمایه‌گذاری همراه با ریسک بوده و کسی که می‌خواهد وارد این حوزه شود باید ریسک آن را بپذیرد، ولی نکته‌ حائز اهمیت این است که در اقتصادهای توسعه‌یافته سرمایه‌گذاران حق انتخاب، حق تحقیق و اطلاع از شرایط شرکت را دارند و قدرت انتخاب آنها محدود نیست، درصورتی‌که در ایران حق انتخاب محدود بوده و افراد مایل به سرمایه‌گذاری در جایی هستند که سود تضمینی برایشان محفوظ باشد.

پژوهشگر اقتصادی تأکید کرد: لازمه افزایش سرمایه‌گذاری در ایران تقویت شرکت‌های فرشته، متنوع کردن ویترین اقتصادی ایران، از بین بردن محدودیت‌ها و شفافیت اطلاعاتی است و در کنار این موارد تقویت کارکرد شرکت‌های بیمه‌ای مطرح می‌شود.

خیرخواهان در ادامه گفت: اقتصاد ایران زمانی وارد فاز پیشرفت و ترقی خواهد شد که فضا کاملاً رقابتی شود. اینکه به مردم بگوییم فقط مجبور هستید از این شرکت‌ها، کالایی را خریداری کنید یا اینها قابلیت سرمایه‌پذیری دارند، منطقی نادرست و غیراقتصادی است.

سرکوب قیمتی و تشدید فضای بی‌اعتمادی

خیرخواهان با بیان اینکه سرکوب قیمت‌ها نتیجه مثبتی در پی نداشته است، اظهار کرد: اقتصاد ایران به یک اقتصاد دستوری تبدیل شده و همین مسئله انگیزه سرمایه‌گذاری را کاهش داده و از سوی دیگر چون اقتصاد ایران اقتصاد دستوری است، در این نوع اقتصاد فساد و نبود شفافیت موج می‌زند. بسیاری از کسب و کارها و مشاغل و سرمایه‌گذاری تحت تأثیر فساد اقتصادی قرار دارند و فضای بی‌اعتمادی را تشدید کرده است.

وی گفت: در فضایی که فساد اقتصادی و رانت وجود دارد، این شرکت‌های قدرتمند هستند که از رانت و مزایای اقتصادی بهره می‌برند و چون شرکت‌های دانش‌بنیان به هسته قدرت متصل نیستند نمی‌توانند از مزایای مالی و بانکی به نحو احسن بهره ببرند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: همه فکر می‌کنند این دولت است که باید از اقتصاد دانش‌بنیان حمایت کند ولی نباید فراموش کرد دولت یکی از پایه‌های حمایتی محسوب می‌شود. به باور من قوه قضائیه نقش بارز و حیاتی در حمایت از دانش‌بنیان‌ها دارد.

غفلت مسئولان قضائی از اقتصاد دانش‌بنیان

خیرخواهان گفت: متأسفانه قوه قضائیه از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان غفلت کرده و بیشتر برروی امنیت اخلاقی و امنیت اجتماعی متمرکز شده است. اگر مسئولان قضائی کشور با فعالان اقتصاد دانش‌بنیان نشستی داشته باشند آن وقت به عمق مشکلات پی خواهند برد و از لحاظ حقوقی و قضائی می‌توانند به شرکت‌های دانش‌بنیان کمک کنند.

وی در پایان متذکر شد: متأسفانه چون واژه دانش‌بنیان واژه جدیدی است اغلب مسئولان قضائی با سازوکارهای این فضا بیگانه هستند و به همین دلیل خیلی تمایلی برای ورود به این عرصه ندارند و همین مسئله به مشکلی عظیم تبدیل شده است.

گفت‌وگو از سعید امینی