«تاریخ عمومی فلسفه اسلامی» در ایکنا بررسی شد

به گزارش ایکنا، همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی، نشست معرفی و نقد و بررسی کتاب «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی بالمعنی الاعم» اثر منوچهر صدوقی سها، نویسنده و پژوهشگر فلسفه و عرفان اسلامی، روز یکشنبه ۲۲ آبان‌ماه با حضور سیدموسی دیباج، استاد دانشگاه تهران، ان‌شاالله رحمتی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی، حسن سیدعرب، استاد بنیاد دایره المعارف اسلامی و منوچهر صدوقی سها، مؤلف کتاب در خبرگزاری ایکنا برگزار شد.

در ابتدای نشست صدوقی سها به ارائه توضیحاتی درباره اثر خود پرداخت و گفت: از وقتی تاریخ فلسفه جدید پیدا شد مورخین عمومی فلسفه، تاریخ عمومی فلسفه را می‌نویسند. هر کس بخواهد تاریخ عمومی برای فلسفه بنویسد از فلسفه اسلامی هم نام می‌برد. با این وجود همه مورخان مدعی هستند چیزی به نام فلسفه اسلامی وجود ندارد. خلاصه حرفشان این است که این فلسفه از یونان به حوزه اسلام آمده و به عربی نوشته شده است اگر هم چیزی وجود داشته باشد کلام است نه فلسفه، این فلسفه اسلامی هم هر چه بود با مرگ ابن رشد پایان یافت.

وی افزود: این کتاب که جلد اول از دوره چهار جلدی است بطلان این مدعا را آشکار می‌کند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که فلسفه اسلامی نه اسلام محض است نه یونان محض، بلکه برآمده تفاعل اسلام و یونان است. گرچه این فلسفه از یونان آمده ولی صرف ترجمه نیست بلکه براساس ترجمه فلسفه یونان حکما مکتب جدیدی ایجاد کردند که نه اسلام محض است نه یونان محض است.

در ادامه نشست سیدموسی دیباج سخن گفت و اظهار کرد: این کتاب، کتاب بزرگی است گرچه مقدمه مطولی برای آن نوشته شده ولی به نظرم محتوای کتاب روشن و تمام شده است. این کتاب با زبان مخصوص خود ایشان نوشته شده است و ما امروز کمتر کسی را داریم که در فلسفه اسلامی به این شیوه اصیل کتاب بنویسد و خود این یک امتیاز بزرگ است.

وی افزود: یکی از امتیازات فلسفه اسلامی ورود به بحث ماهیت است. من پیشنهاد می‌کنم استاد یک رساله خاص درباره ماهیت بنویسد یا به عنوان بخشی از این نوشته قرار دهند. به نظر من مایه اختلاف بین فلسفه اسلامی و فلسفه یونانی در متن ارسطو قرار دارد از آنجا که ارسطو وجود را همان جوهر می‌داند ولی ما در اسلام وجود را همان جوهر نمی‌دانیم. این مسئله بسیار مهم و حساس است.

در ادامه نشست ان‌شاالله رحمتی سخنرانی کرد و گفت: اگر کسی بخواهد این کتاب را معرفی کند می‌تواند این عنوان را انتخاب کند «سبکی کهن و حرفی تازه». این کتاب مانند جامی کهنه و قدیمی است که در آن باده تازه است. این کتاب با کتاب‌هایی که تاکنون درباره فلسفه منتشر شده متفاوت است چون آن کتاب‌ها زبانشان امروزی است ولی مسئله جدید ندارند ولی این کتاب بالعکس یعنی زبانش کهنه است ولی مسئله‌اش جدید است با این حال ممکن است کسی نتواند با متن کتاب ارتباط برقرار کند.

وی افزود: در این کتاب نگاه تاریخی و متنی وجود دارد. ایشان در مقام بیان تاریخ فلسفه اسلامی است و خود این، یک کار جدید است. نکته دیگر که در این کتاب جدید بود این است که در آن نگاهی به هویت فلسفه اسلامی وجود دارد. این مسئله امروز مطرح شده که چیزی به نام فلسفه اسلامی داریم یا نداریم؟ اینجا درباره فلسفه اسلامی نظریه‌پردازی می‌شود در حالی که در سایر آثار فلسفه اسلامی چنین کاری انجام نشده است.

در پایان نشست سیدعرب سخن گفت و اظهار کرد: من صحبتم را با این پرسش آغاز می‌کنم که چرا ما به تاریخ فلسفه نظر می‌کنیم و نظر ما به تاریخ فلسفه مبتنی بر چه اصلی است. این خصوصیت در انسان وجود دارد که انسان تنها موجودی است که به ازل و ابد می‌اندیشد لذا از تاریخ سخن می‌گوید و با نظر به تاریخ، گذشته را در حال حاضر می‌کند. اگر تاریخ فلسفه چنین شاخصه‌ای داشته باشد در حقیقت روایتی از ناسوتی شدن امر قدسی است که در تاریخ تفکر بشر امر قدسی چگونه ناسوتی شده و ما قادر به سخن گفتن از آن هستیم.

وی افزود: متون تاریخ فلسفه از فلسفه جدا نیست. وقتی ما تاریخ فقه می‌نویسیم تاریخ فقه، فقه و احکام نیست ولی تاریخ فلسفه، فلسفه است یعنی تاریخ اندیشه است.

یادآور می‌شود جلد نخست کتاب «تاریخ عمومی فلسفه اسلامی بالمعنی الأعم یا برآمده تفاعل اسلامیّات و یونانیّات» اثر منوچهر صدوقی سها، در ۹۲۸ صفحه و بهای ۲۰۰ هزار تومان از سوی انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر شده است.

گزارش تکمیلی این نشست به زودی منتشر خواهد شد.