قرآن‌آموزی پایه اصلی امور آموزشی در مساجد است

محمدمهدی قربانیان، رئیس اداره امور قرآنی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان گیلان در گفت‌وگو با ایکنا از استان، در خصوص راهکار تبدیل شدن مساجد به پایگاه قرآنی اظهار کرد: مساجد در محلات نقش مؤثری در ترویج فعالیت‌های قرآنی دارند و متولیان آنها می‌توانند با حضور در جلسات و برنامه‌های یکدیگر پایگاهی برای فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی باشند، علاوه‌ بر این با برگزاری محافل قرآنی بهترین مشوق برای جوانان و نوجوانان و جذب آنان به انجام فعالیت‌های قرآنی شوند.

وی با بیان اینکه مسجد در اسلام تنها محلی برای عبادت نیست، افزود: عبادت‏ در اسلام تنها دعا و نیایش و انجام امور مخصوصى که در ادیان ‏دیگر عبادت شمرده مى‌شد، نیست بلکه حتى جهاد، علم‌آموزی، کسب حلال، ازدواج و ... نیز جزیى از عبادات است که امروزه جای خالی آن در مساجد به چشم می‌آید.

قربانیان با بیان اینکه در تاریخ فرهنگ اسلام، آموزش و پرورش در بین توده مردم آنچنان رواج یافته بود که حکومت‌هاى اسلامى نیاز چندانى به تأسیس ‏آموزشگاه علمى نداشتند، گفت: پرورش کودکان از بزرگ‏ترین ثواب‏‌ها به ‏شمار می‌رفت و مسلمانان وظیفه خود مى‌دانستند که قرآن و تعالیم ‏عالیه اسلامى را بیاموزند و به اطفال و نوباوگان خویش تعلیم دهند. از این رو مراکز اجتماعات دینى مسلمانان قدیم مراکز آموزشى است و در مساجد علاوه‌ بر اقامه نماز، تعلیم و تربیت نیز انجام مى‌گرفت. در مساجد کوچک اطفال خردسال تربیت‏ دینی می‌شدند و مساجد بزرگ محل تعلیم و تربیت‏ بزرگسالان به شمار می‌آمد. بسیار اتفاق مى‏‌افتاد که حتى افراد بى‌بضاعت‏ خانه‏‌هاى خود را تقدیم مى‌کردند تا مکتب و آموزشگاهى در آنجا تأسیس شود و همگان به نوبه خود مبارزه با جهل و بی‌سوادی را وظیفه شرعى و ملى مى‌دانستند.

وی ادامه داد: نخستین و ارزنده‌ترین وظیفه هر تازه مسلمانى یادگیرى آموزش‌ها و آیین‌هاى عبادى و وحى الهى بود و پیامبر(ص) شایسته‌ترین آموزگار، قرآن را به آنان مى‌آموخت و در مسائل قضایى و دادرسى‏ آنان را راهنمایى مى‌کرد و شیوه پیچیده ارث را براى آنها توضیح ‏مى‌داد؛ عبدالله بن عباس یکى از این اصحاب بود که در صحن خانه کعبه‏ مى‏‌نشست و مردم وى را در میان مى‌گرفتند و در تفسیر آیات قرآن ‏مطالبى از وى مى‌پرسیدند.

رئیس اداره امور قرآنی اوقاف گیلان با اشاره به اینکه آغاز سده دوم تا پایان سده سوم هجرى را مى‌توان از درخشان‌ترین دوره‌هاى تعلیمات مسجدى دانست و گفت: دستاوردهاى‏ مسلمانان در مسائل مختلف علمى و ترقیات فکرى در این دوره از تاریخ اسلام، موجب تأثیر قابل ملاحظه‌اى در ایجاد هوشیارى و جنبش علمى در مساجد شد. توجه دقیق به اجتماعات و تشکیل جلسات ‏علمى در مساجد بزرگ و مشهور آن زمان، گواهى بر پویایى و بارورى فکرى و علمى قابل ملاحظه آن دوره از تاریخ اسلام است.

قاریان با هنر قدسی خود مروج قرآن هستند

قربانیان ادامه داد: قرآن و قرآن‌آموزی و علوم مرتبط با این حوزه، از صدر اسلام تاکنون، پایه اصلی و ثابت امور آموزشی در مساجد است؛ البته با فراز و نشیب همراه بوده که اگر افراد صاحب ذوق و پیگیر در قالب گردانندگان امور مسجد، زمینه‌ساز و مشوق باشند و قاریان و مؤذنین ممتاز، خوشخوان و خوشنام نیز دعوت شوند که شاهد جذب علاقه‌مندان و بالتبع رونق فعالیت‌های قرآنی، کشف استعدادها و پرورش آنها خواهیم بود.

وی بیان کرد: هنر در ذات خودش، جذاب است و از طرفی در هیچ یک از ادیان ابراهیمی، این همه نغمه و موسیقی در قالب اذان، تلاوت، دعاخوانی، مناجات‌خوانی، مدیحه‌سرایی، ابتهال و ... وجود ندارد و یک قاری بصورت خاص، با هنر قدسی خود می‌تواند جذب کننده مخاطب و مروج قرآن کریم باشد.

رئیس اداره امور قرآنی اوقاف گیلان در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر چه تعداد از موقوفات یا مساجد در حوزه بقاع متبرکه دوره‌های آموزش قرآن را برگزار می‌کنند؟ افزود: گیلان با 941 بقعه متبرکه، رتبه سوم در تعداد امامزادگان پس از فارس و مازندران را به خود اختصاص داده است که بیش از 40 درصد از این بقاع، در محدوده روستایی و شهری قرار گرفته‌اند و بقیه در نقاط جنگلی، کوهستانی، صعب العبور و فاقد جمعیت پیرامونی هستند.

وی تصریح کرد: در حال حاضر در نیمی از این اماکن امور آموزشی و ترویجی از پخش زنده تلاوت اذان‌گاهی مأذنه‌ها تا جزءخوانی، بیان مفاهیم آیات و تفسیر توسط امامان جماعت، کرسی‌های تلاوت، محافل انس و مسابقات قرآنی در حال برگزاری است. در کنار اینها باید به دارالقرآن موقوفه مرحوم طالب‌زاده شهرستان رودسر هم اشاره کرد که از عواید و درآمد حاصل از رقبات این موقوفه بزرگ، فعالیت‌های آموزشی و ترویجی مستمر و مؤثری را شاهد هستیم.

قربانیان در پاسخ به این سؤال که نقش ظرفیت بقاع متبرکه در راستای ترویج فعالیت‌های قرآنی چیست؟ تصریح کرد: اگر بخواهیم از اولین مراکز تعلیم و تربیت کشورهاى اسلامى نام ببریم باید مساجد، مشاهد، مقابر امامزادگان و زوایا و عبادتگاه‌هاى زهاد را مورد توجه قرار دهیم. در سه چهار قرن اول هجرى، مراکز اجتماعات دینى مسلمانان، مراکز تعلیم و تربیت ‏بود و اگر احیانا مدرسه‌اى هم ساخته مى‏‌شد، در کنار مساجد قرار مى‌گرفت. در ساختن مدرسه به نوعی از صحن ‏مساجد استفاده و در حیاط هر مسجد، حجراتى هم براى سکونت ‏طلاب ساخته مى‌شد، تا طلاب در آن‏ها سکنى گزیده، به درس و بحث ‏مشغول شوند. مسلمانان در ساختن «مدرسه‏» از معمارى مساجد استفاده مى‌کردند بدین جهت مسجد را گاهى «مدرسه‏» و یا بالعکس‏«مدرسه‏» را «مسجد» مى‌نامیدند. به این معنى مدرسه در تمدن اسلامى مفهوم عامى دارد و شامل تمام مجامع عمومى از قبیل مساجد، تکایا، مقابر امامزادگان، زوایا و عبادتگاه‌هاى زهّاد مى‌شود، لذا امروزه انتظار آن است که تلاش برای تبدیل بقاع متبرکه به قطب فرهنگی نتایج آموزشی مؤثری را منتج شود که اهم آن توسعه و ترویج علوم قرآنی است.