انجام فعالیت اقتصادی برای همه مؤسسات قرآنی مناسب نیست

مسعود ابوطالبی، مدیر مؤسسه قرآن و عترت ثامن‌الائمه(ع) اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان درباره راه‌های کمک به مؤسسات قرآنی برای تأمین بودجه اظهار کرد: ما در یک کشور اسلامی زندگی می‌کنیم و حاکمیت ما پیرو قوانین اسلام است. بر این اساس، حمایت از فعالیت‌های حوزه قرآن و عترت باید با همکاری حکومت اسلامی باشد. در دوره‌های مختلف بعد از انقلاب، بعضی از دولت‌ها رویکرد بهتری به فعالیت‌های قرآنی داشته‌اند و بعضی نیز مسائل دیگر را در اولویت قرار داده‌ و برای فعالیت‌های قرآنی، حداقل بودجه را تعیین کرده‌اند.

وی افزود: اگر مؤسسات قرآنی به دنبال انجام کارهای باکیفیت و جذب مخاطب باشند، نباید حساب ویژه‌ای روی بودجه‌های دولتی باز کنند، چون با تغییر دولت‌ها و مسئولان، سیاست‌گذاری‌ها نیز تغییر می‌کند و از طرف دیگر، بودجه‌ای که برای فعالیت‌های قرآنی کل کشور در نظر گرفته می‌شود، اندک است و بیشتر از آن یا در بضاعت دولت‌ها نیست و یا شرایطی رقم می‌خورد که بودجه لازم اختصاص داده نمی‌شود. بنابراین، مؤسسات قرآنی نه اینکه کلاً بودجه‌های دولتی را رها کنند، بلکه باید در این خصوص مطالبه‌گری داشته باشند، ولی در عین حال در برنامه‌های سالیانه خود نباید حساب ویژه‌ای روی این بودجه‌ها باز کنند، چراکه تخصیص و توزیع آن اما و اگرهای زیادی دارد و قطعاً بسیاری از مؤسسات و خانه‌های قرآنی از این بودجه بهره‌ای نخواهند برد.

مدیر مؤسسه قرآن و عترت ثامن‌الائمه(ع) اصفهان تصریح کرد: مؤسسات قرآنی باید به سمتی حرکت کنند که از لحاظ اقتصادی، وضعیتی معمول داشته باشند تا بتوانند خدمات خود را ارائه دهند، چون اگر مؤسسه‌ای بودجه لازم را در اختیار نداشته باشد، با توجه به شرایط اقتصادی کنونی، هزینه‌های بالا و شهریه‌های اندک با مشکل مواجه می‌شود؛ کمااینکه اکنون نیز همین‌طور است، این وضعیت با بروز کرونا تشدید شده و بسیاری از مؤسسات هنوز نتوانسته‌اند شرایط لازم برای ادامه فعالیت را فراهم کنند و بعضی از آنها در حالت تعطیل یا نیمه‌فعال قرار دارند. اگرچه با فروکش کردن کرونا، استقبال از فعالیت‌ها و برنامه‌های قرآنی افزایش یافته، ولی در مقایسه با دهه‌های پیشین، اقبال عمومی به آموزش‌های قرآنی کمتر شده است که نشان از ضعف برنامه‌ریزی فرهنگی دارد و در این زمینه، همگان، اعم از دولت‌ها، مسئولان فرهنگی، مؤسسات قرآنی و مردم مقصر هستند.

وی ادامه داد: قطعاً برای برون‌رفت از مشکلاتی که جامعه اسلامی با آنها مواجه است، قرآن می‌تواند مؤثر باشد و شاید تنها راه نجات است. اگر دولتمردان این موضوع را درک و مردم نیز همکاری کنند تا قرآن بر زندگی ما حاکم شود، مشکلات حل خواهد شد.

استفاده از ظرفیت اماکن مذهبی برای توسعه فعالیت‌های قرآنی

ابوطالبی تأکید کرد: پیشنهاد من این است که مؤسسات قرآنی برای تأمین بودجه، از راه‌های سنتی که از قبل وجود داشته و هنوز رایج است، استفاده کنند. یکی از این راه‌ها، استفاده از ظرفیت وقف است. با توجه به اینکه مؤسسات قرآنی بعضاً با مشکل مکان برگزاری کلاس‌ها مواجهند، موقوفات قرآنی که تعداد آنها در کشور کم نیست، می‌تواند کمک‌کننده باشد و از طرف دیگر، لازم است با شناسایی افرادی که توانمندی مالی داشته و علاقه‌مند به مباحث دینی باشند، موقوفات جدیدی نیز در این زمینه ایجاد شود. به نظر من، چند برابر موقوفات قرآنی که در حال حاضر وجود دارد، می‌توان موقوفات جدیدی با رویکرد قرآنی به‌طور خاص ایجاد کرد. علاوه بر این، بسیاری از امامزاده‌ها، مساجد، تکایا و حسینیه‌ها ظرفیت‌ها و امکاناتی دارند که در طول سال، بسیار کم از آنها استفاده می‌شود و می‌تواند برای برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی مورد استفاده قرار گیرد.

وی راهکار دیگر را استفاده از ظرفیت خیران و کمک‌های مالی مردم بیان کرد و گفت: این راهکار نیز سیاست‌گذاری و تبیین درست می‌طلبد و رسانه‌ها می‌توانند این کار را انجام دهند. چند وقت پیش در جلسه‌ای با مسئولان ارشد صداوسیمای مرکز اصفهان، این موضوع را مطرح کردم که چرا یک برنامه قرآنی اختصاصی در این شبکه وجود ندارد و آنها نیز از چنین برنامه‌ای استقبال کردند. باید در شهرها و روستاها، مجامع و بنیادهایی با عنوان خیران قرآنی تشکیل و حتی ثبت قانونی شود تا مردم بدانند که می‌توانند کمک‌های خود را در اختیار مرکزی قرار دهند که وابستگی دولتی ندارد و مطمئن باشند که کمک‌های آنها برای برنامه‌های قرآنی هزینه می‌شود. ظرفیت خیران و مردم بسیار زیاد است و با وجود مشکلات اقتصادی موجود، هنوز افراد تمایل زیادی برای کمک به فعالیت‌های قرآنی دارند.

مدیر مؤسسه قرآن و عترت ثامن‌الائمه(ع) اضافه کرد: یکی دیگر از راه‌های مؤسسات قرآنی برای حرکت به سمت خودکفایی اقتصادی، برگزاری دوره‌های آموزشی و فرهنگی مکمل و مرتبط با مباحث قرآنی است، مثل راه‌اندازی پیش‌دبستانی‌های قرآنی. البته شرط آن این است که مؤسسات از وظیفه اصلی خود که فعالیت‌های قرآنی است، دور نشوند. اکنون این آفت وجود دارد که برخی اقدام به ثبت مؤسسه قرآنی می‌کنند و فعالیت‌هایی انجام می‌دهند، ولی به‌دلیل مشکلات اقتصادی به سمت برگزاری دوره‌های آموزشی دیگر می‌روند و بعد از مدتی، این دوره‌ها بر کلاس‌های آموزش قرآن غالب می‌شود. حتی ممکن است آفت‌های جدیدی به‌وجود بیاید و کلاس‌های آموزشی غیرمرتبط با فضای قرآنی نیز تشکیل شود. در واقع، مؤسسات قرآنی می‌توانند در چارچوب یک برنامه دقیق با رویکرد قرآنی، مباحث آموزشی در قالب پیش‌دبستانی و دبستان و حفظ قرآن ضمن تحصیل را به‌خصوص در شهرستان‌ها دنبال کنند. دوره‌هایی مثل خوشنویسی نیز می‌تواند مکمل برنامه‌های قرآنی و در عین حال، درآمدزا باشد.

وی با تأکید بر اینکه مؤسسات و خانه‌های قرآن باید به سمت کارآفرینی حرکت کنند، بیان کرد: این کارآفرینی باید با مباحث قرآنی و فرهنگی مرتبط باشد و در عین اینکه به تقویت مؤسسات و خانه‌های قرآن کمک می‌کند، مشکل اشتغال افراد نیازمند را نیز حل خواهد کرد.

ضرورت تسهیل در فعالیت مؤسسات قرآنی

ابوطالبی اظهار کرد: فراهم کردن شرایط برای انجام فعالیت‌های قرآنی در قالب مؤسسات و خانه‌های قرآن منوط به تغییر قوانین و تسهیل‌گری از طرف دولت نیز است. مثلاً، قوانین مربوط به بیمه و مالیات با مجموعه‌های قرآنی سنخیت ندارد. اگر مؤسسه‌ای بخواهد شخصی را به‌عنوان مربی قرآن به‌صورت پاره‌وقت به‌کار بگیرد و آن شخص در جای دیگری مشغول به کار بوده و بیمه هم باشد، طبق قانون باید با او قرارداد بسته شود و حداقل حقوق کار و بیمه ساعت‌های کاری نیز به وی تعلق گیرد، در صورتی که این پرداخت‌ها در توان همه مؤسسات و خانه‌های قرآنی نیست و بعضاً افرادی را به‌کار می‌گیرند که به‌دلیل پرداخت نکردن حق بیمه، از آنها شکایت می‌کنند و مؤسسه یا خانه قرآن مربوطه را به تعطیلی می‌کشانند.

مدیر مؤسسه قرآن و عترت ثامن‌الائمه(ع) ادامه داد: بنابراین، اصلاح قوانین و تسهیل در امور مؤسسات و خانه‌های قرآن از سوی مجلس، سازمان تأمن اجتماعی، وزارت کار و سازمان امور مالیاتی بسیار نیاز است و نباید قوانین یکسانی برای یک مؤسسه قرآنی کوچک و یک سازمان بزرگ اقتصادی در نظر گرفت. این‌طور نیست که مؤسسات قرآنی بخواهند حقوق مربیان خود را ضایع کنند، اگر این مربیان در مؤسسه استخدام شوند، حقوق آنها باید به‌طور کامل پرداخت شود، ولی در مورد مربیانی که بیش از 90 درصد آنها در مراکز دیگر مشغول به کار هستند و حق بیمه برای آنها پرداخت می‌شود، این حساسیت‌ها باید کمتر شود.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا مؤسسات قرآنی می‌توانند به سمت فعالیت اقتصادی بروند و از سود آن برای تأمین بودجه استفاده کنند، گفت: در شرایط فعلی با وجود نابسامانی اقتصادی، تورم و عدم ثبات قیمت‌ها، فعالیت اقتصادی امری تخصصی است و دست‌اندرکاران مؤسسات قرآنی نیز اغلب اساتید قرآن یا مدیران فرهنگی هستند و در امور اقتصادی و بازرگانی تخصصی ندارند. ممکن است بعضی از مؤسسات قرآنی در اقدامی عجولانه به فعالیت اقتصادی بپردازند، ولی این فعالیت نه تنها به آن مؤسسه کمک نکند، بلکه همان مقدار سرمایه حداقلی را نیز به باد بدهد.

مدیر مؤسسه قرآن و عترت ثامن‌الائمه(ع) ادامه داد: ورود مؤسسات قرآنی به فعالیت اقتصادی با دو شرط امکان‌پذیر است؛ اولا تیم اقتصادی مؤسسات از مدیران، اساتید و مربیان آن جدا باشد و دوما، آن فعالیت اقتصادی کاملا شفاف، طبق قوانین، هدفمند و تا اندازه‌ای مرتبط باشد، یعنی نباید وارد فعالیتی اقتصادی شوند که در شأن یک مؤسسه قرآنی نیست، هر چند درآمدزا هم باشد. از طرف دیگر، این فعالیت اقتصادی نباید به گونه‌ای باشد که فعالیت اصلی مؤسسه را تحت‌الشعاع قرار دهد، آن را به حاشیه براند و افراد بخواهند از معافیت مالیاتی مؤسسه به نفع فعالیت اقتصادی استفاده کنند.

ابوطالبی بیان کرد: شاید معدودی از مؤسسات، آن هم با شرایط خاص، امکان ورود به فعالیت اقتصادی را داشته باشند و در صورت رعایت شرایط ذکر شده، فعالیت اقتصادی آنها منعی نخواهد داشت. البته می‌توان تشکیلاتی متمرکز در اتحادیه‌ مؤسسات قرآنی ایجاد کرد تا شرکتی با رویکرد اقتصادی راه‌اندازی کند و مؤسسات قرآنی سهام‌دار آن شرکت شوند. در این صورت، هم مشکل تخصصی بودن فعالیت اقتصادی حل می‌شود و هم تمام مؤسسات با هر ظرفیت اقتصادی می‌توانند سهم داشته باشند و در عین حال، از فعالیت اصلی خود دور نشوند.

وی تصریح کرد: در شرایط فعلی جامعه، اداره مؤسسات و خانه‌های قرآنی کار دشواری شده، ولی در عین حال، بسیار ارزشمند است. همه کسانی که به نوعی با این مؤسسات و خانه‌ها مرتبط‌اند، واقعا در حال جهاد فرهنگی هستند، ولی با مدد از ساحت قرآن و اهل بیت(ع) و برنامه‌ریزی صحیح می‌توانند امورات خود را ساماندهی کنند و به گرفتاری‌ها پایان دهند. این وعده قرآن است که اگر استقامت بورزید، پیروز می‌شوید و بشارت بهشت به شما داده می‌شود و با هر سختی نیز آسانی وجود دارد. بنابراین، هم دولتمردان و حاکمیت و هم مردم و افراد دغدغه‌مند باید نسبت به افزایش کمی و کیفی فعالیت‌های قرآنی اهتمام داشته باشند.

گفت‌وگو از محبوبه فرهنگ