تهران چگونه «ام‌القرای جهان اسلام» می‌شود
تهران، پایتخت ایران اسلامی می‌تواند ضمن ایجاد تحولات ساختاری و اساسی در چارچوب قوانین و قواعد اسلامی به عنوان الگو و ام‌القرای جهان اسلام معرفی و مطرح شود.
چندی پیش شهردار تهران در جلسه شورای اسلامی پایتخت، تهران را ام‌القرای جهان اسلام خواند. البته شهردار تهران در ادامه جملات خود در این زمینه، به ضرورت ایجاد تحول در کالبد شهر تهران نیز تأکید کرد. اینکه این مسئله چه میزان به واقعیت نزدیک است، باید مورد بررسی و واکاوی دقیق قرار گیرد.
امروزه شهرهای توسعه‌یافته‌ای در جهان اسلام خودنمایی می‌کنند که امکان این ادعا یعنی ام‌القرایی جهان اسلام را دارند.
یکی از مؤلفه‌های ام‌القرایی شهرها برای جهان اسلام، رعایت سبک زندگی اسلامی متعالی در این شهرهاست. اسلام دارای قوانین و احکام متعددی در حوزه شهروندی و رعایت حقوق شهروندان است که رعایت هر کدام از این قوانین می‌تواند زمینه را برای رشد و توسعه شهرها در مسیر رسیدن به اهداف متعالی یک جامعه متمدن شهری و اجتماعی فراهم کند.
مؤلفه دیگری که از شاخص‌های مهم رسیدن تهران به جایگاه ام‌القرایی جهان اسلام است، سیمای شهری است. سیمای ام‌القرای جهان اسلام باید به گونه‌ای باشد که بالاترین درجه از معماری به سبک ایرانی ـ اسلامی در آن مشاهده شود. حال آنکه سیمای امروزی شهر تهران به عنوان پایتخت ایران اسلامی تا چه حد به این نقطه از معماری توسعه دست یافته است، جای پرسش و پاسخ فراوان دارد.
مسئله آسیب‌ها و معضلات اجتماعی نیز از دیگر مسائل بسیار مهمی است که در شاخص‌های دستیابی به ام‌القرایی جهان اسلام بسیار تأثیرگذار است. رفاه اقتصادی در زندگی شهری به ویژه در پایتخت ایران اسلامی باید به نقطه‌ای برسد که سطح اقتصادی زندگی مردم بتواند پاسخگوی نیازهای مادی آن‌ها باشد. این مسئله رابطه مستقیمی با رفع آسیب‌های اجتماعی در شهرها دارد. چنانچه جامعه و تمدنی دچار فقر و تنگدستی شود، آرمان‌ها و ارزش‌های دینی در این جامعه دچار خدشه شده و این مسئله نیز موجبات ناامنی و عدم آرامش شهری را ایجاد می‌کند که در این صورت نمی‌توان از یک شهر ناامن و ناآرام به عنوان ام‌القرای جهان اسلام یاد کرد.
باید این مسئله بررسی شود که چگونه می‌توان شهرهایی که در آن‌ها معضلات اجتماعی همچون زنان بی‌سرپرست و بدسرپرست، زنان سرپرست خانوار، کودکان کار، اعتیاد، فقر، تکدی‌گری و ... وجود دارد را به عنوان الگویی برای جهان اسلام و ام‌القرای آن مطرح کرد.
مدیران و سیاستگذاران اداره شهر تهران اگر می‌خواهند این شهر به این جایگاه ویژه دست پیدا کند، باید به تحولات ساختاری همه حوزه‌ها اعم از فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بیندیشند و نسبت به رفع معضلات اجتماعی و فرهنگی اقدام عاجل کنند.
امروزه شهرهای توسعه‌یافته‌ای در جای جای عالم اسلامی مشاهده می‌شوند که حداقل در فاکتورهایی همچون سیمای شهری و حرکت در مسیر معضلات اجتماعی در جایگاه بسیار بالایی قرار دارند. شهرهایی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و حتی در کشورهای مسلمان شرق آسیا قرار دارند که در این زمینه‌ها فعالیت بسیار چشمگیر و تأثیرگذاری داشته‌اند.
در این مسئله که شهر تهران می‌تواند از لحاظ فرهنگی و سیاسی ام‌القرای جهان اسلام باشد، شکی نیست. یعنی چنانچه ساختارهای شهری در رابطه با مؤلفه‌های گوناگون دچار تحولات اساسی شده و زیرساخت‌های شهری در حوزه‌های مختلف با قوانین مدنی اسلامی منطبق شده و توسعه پیدا کند، حتما می‌توان به این مهم دست پیدا کرد.
البته باید این نکته را مدنظر داشت که توسعه اقتصادی ام‌القرای جهان اسلام نباید در چارچوب اقتصاد غربی و قوانین توسعه‌ای این نوع اقتصاد که منطبق بر سرمایه‌داری ایجاد شده، قرار داشته باشد، بلکه اقتصاد اسلامی باید سرلوحه مبانی رشد شهری بوده و اقتصاد تمدن شهری در این حوزه منجر به رفاه اجتماعی مردم شود.
حوزه فرهنگی نیز از مؤلفه‌های بسیار تأثیرگذار در رشد تمدن شهری است. ام‌القرای جهان اسلام باید به درجه‌ای از تعالی فرهنگی دست یافته باشد که بتواند به عنوان الگویی برای سایر بلاد اسلامی مطرح شود. آگاه‌سازی هرچه بیشتر اجتماع شهری از شاخص‌های فرهنگی منطبق با اصول و قواعد اسلامی از موضوعات بسیار مهمی است که باید در دستور کار جدی مسئولان شهر تهران قرار گیرد تا برنامه‌های تحولی خود را در این چارچوب اجرا کنند.
مسئله تهاجم فرهنگی غرب و میزان تأثیرگذاری آن در اجتماع شهری باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد. نفوذ فرهنگ غربی در جامعه هرچقدر هم که ساختارها و مؤلفه‌های سخت‌افزاری شهرها طبق الگوهای اسلامی شکل گرفته باشد، مانع از توسعه و تحولات شهری بر پایه مبانی اسلامی خواهد شد که این موضوع نیز اجازه نخواهد داد تا شهرهای اسلامی به عنوان الگو و ام‌القرای جهان اسلام معرفی شوند.
بنابراین، رسیدن به جایگاه ام‌القرای جهان اسلام بودن نیازمند دستیابی به مؤلفه‌هایی است که رسیدگی دقیق به هر کدام از آن‌ها باید به صورت برنامه‌ریزی شده و هدفمند در دستور کار مسئولان و مدیران شهری و حتی کشوری قرار گیرد و مسلما طی این پروسه، زمان‌بر خواهد بود. رفع مشکلات اجتماعی و فرهنگی و توسعه سخت‌افزاری ساختار شهری می‌تواند زمینه را برای مطرح شدن و معرفی شهر تهران به عنوان ام‌القرای جهان اسلام فراهم کند.
مجتبی افشار
انتهای پیام
