نگاهی به الزامات زیرساختی استقرار بانکداری اسلامی

یعقوب فاطمی زردان، دکترای تخصصی علوم اقتصادی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی در مورد الزامات بانکداری اسلامی، اظهار کرد: برای اینکه ما به موضوع بانکداری اسلامی بپردازیم لازم است ابتدا آن را تعریف کنیم که بانکداری اسلامی به چه معنی است؛ چه تفاوتی با بانکداری ربوی و متعارف دارد.

وی ادامه داد: باید گفت منظور از بانکداری اسلامی نوعی از بانکداری است که بر پایه اصول اقتصاد اسلامی شکل گرفته باشد که از مهم‌ترین این اصول می‌توان به حذف ربا، مشارکت سپرده‌گذار در سود و زیان، نظارت بر عملیات بانک‌ها و معین بودن مصرف منابع آنها اشاره کرد؛ در حقیقت در بانکداری اسلامی هیچ مازادی در مبادله پول با پول به جز کارمزد و درصد کاهش ارزش پول در طی زمان قابل قبول نیست و وام‌هایی که اعطا می‌شود و یا سپرده‌هایی که توسط بانک دریافت می‌شود نباید دارای هیچ‌گونه مازادی به جز موارد ذکر شده باشند.

این دکترای تخصصی علوم اقتصادی بیان کرد: در بانکداری اسلامی سپرده‌گذار نیز همراه با بانک در سرمایه‌گذاری مشارکت می‌کند و سود از پیش تعیین شده ندارد؛ بنابراین مهم‌ترین و اولین الزاماتی که ضروری است برای ایجاد یک بانکداری اسلامی انجام دهیم این است که در وهله اول ربا را حذف کرده و سپس عقود اسلامی را که اکثرا دارای سود مشارکتی هستند در نظام بانکی استفاده کنیم.

فاطمی زردان در پاسخ به این سؤال که آیا زیرساخت‌های بانکداری اسلامی در کشور ما آماده است، افزود: ابتدا باید ببینیم آیا نظام بانکداری که در ایران در جریان است بانکداری بدون رباست؛ باید گفت بانکداری کشور چندان به بانکداری اسلامی شباهت ندارد و این امر تا مرزی پیش رفته که مورد تأیید بسیاری از علما و مراجع تقلید نیز نیست.

چه میزان زیرساخت‌های بانکداری اسلامی آماده است

وی ادامه داد: پیش از اینکه بخواهیم زیرساخت‌های بانکداری اسلامی را اجرا کنیم باید ابتدا مشکلات حال حاضر همین نوع بانکداری را برطرف کنیم، چراکه اگر این مشکلات وجود داشته باشند هر نوع قانونی نیز که اجرا شود باز هم دوباره وضعیت به همین شکل می‌شود.

این دکترای تخصصی علوم اقتصادی بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که مطرح بوده بحث سودهای از پیش تعیین شده و بالایی است که بانک‌ها از مشتریان می‌گیرند و یا در ازای سپرده‌گذاری به افراد می‌دهند؛ به جز چند بانک قرض‌الحسنه که سود آن‌ها جزئی است، باقی بانک‌ها سودهای کلان دو رقمی دریافت می‌کنند.

فاطمی زردان اظهار کرد: مسلما زمانی که بانک‌ها بخواهند در ازای دریافت سپرده از سپرده‌گذاران اقدام به پرداخت سود بالا به آنان کنند، مجبورند برای تأمین مالی خود در بخش‌های زودبازده سرمایه‌گذاری کنند که متأسفانه اکثر این بخش‌ها، فعالیت‌های نامولد مانند سرمایه‌گذاری در بازار مسکن، طلا و ارز بوده و بنابر‌این به جای اینکه سرمایه وارد چرخه تولید شود وارد بخش‌های نامولد می‌شود که نه تنها منجر به کاهش تولید و عمیق‌تر شدن رکود شده بلکه قیمت این بخش‌ها را نیز افزایش داده و پدیده تورم رکودی که کشور در حال حاضر درگیر آن است را عمیق‌تر می‌کند.

وی تصريح کرد: موضوع دیگر بحث تسهیم سود و زیان بین بانک و سپرده‌گذار است که متأسفانه در حال حاضر در نظام بانکداری چندان به این موضوع توجه نشده و محدود عقودی نیز که استفاده می‌شود بیشتر جنبه صوری دارند؛ بسیاری از سرمایه‌گذاری‌هایی که توسط بانک‌ها انجام می‌شود بدون هیچ مشارکتی با سپرده‌گذار است و این موضوع باعث شده تا اگر ریسکی متوجه آن سرمایه‌گذاری باشد به‌صورت کامل به بانک تحمیل شده و هیچ‌گونه تسهیم ریسکی صورت نگیرد.

وی افزود: چه بسا اگر مؤسسه مالی و اعتباری یا بانک نو‌تأسیس باشد با یک شوک کوچک نتواند نقدینگی لازم را تأمین و مشکلات فراوانی را برای سیستم بانکداری به همراه بیاورد؛ اتفاقی که در چند سال گذشته برای برخی مؤسسات اعتباری افتاد نیز به همین صورت بود.

فاطمی زردان یادآور شد: برای پیش رفتن به سمت ایجاد یک بانکداری اسلامی اول باید مشکلات فعلی بانکداری حل شود و در این راستا باید گفت بدون شک، یکی از دلایل بالا بودن نرخ سود سپرده‌‌ها، وجود نرخ تورم بالا در کشور است.