حرکت به سمت آموزش‌های تخصصی در طرح دانشجومعلم قرآن

به گزارش ایکنا، نشست ارزیابی و بازنگری طرح ملی دانشجومعلم قرآن کریم، 21 تیرماه با حضور اساتید، مدرسان و برخی قرآن آموزان این طرح در سالن اجتماعات شهید تقوی ایکنا برگزار شد.

در ابتدای این نشست سلما آرام، مسئول طرح ملی دانشجومعلم قرآن کریم به بیان نکاتی در مورد این طرح پرداخت و گفت: طرح ملی دانشجومعلم قرآن کریم در آستانه برگزاری پنجاهمین دوره خود است؛ برای اینکه این طرح به مانایی و ماندگاری مدنظر برسد، نیاز به یک آسیب‌شناسی دارد تا بتوانیم به اهداف مورد نظر برسیم.

وی به پایش‌های صورت گرفته از مخاطبان این طرح در فواصل زمانی معین و بازبینی‌های صورت گرفته بر اساس آن پایش‌ها اشاره و اظهار کرد: از سال 1399 و با توجه به شرایط کرونایی کشور دوره‌های مجازی و همچنین تولید محتوای آفلاین و آنلاین در دستور کار قرار گرفت و از آن زمان تاکنون طی چهار دوره برگزاری این طرح نزدیک به هزار نفر به صورت مجازی بهره‌مند شده‌اند.

در ادامه این نشست محمدحسین حسنی، رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور در اولین بخش صحبت‌های خود گفت: این جلسه برگزار شده است تا ببینیم آیا اساساً اجرای چنین طرحی در شرایط فعلی ضرورت دارد؟ ضرورت‌های آن چیست؟ آیا همچنان بعد از نزدیک به 50 دوره برگزاری، اثربخشی‌های خاص خود را دارد یا نیازمند ترمیم و بازسازی است.

ضرورت توجه به اقتضائات جدید در ایجاد شبکه دانشجومعلمان قرآن 

وی در ادامه به سرعت تحولات فرهنگی در کشور اشاره کرد و افزود: با توجه به تحولات فرهنگی جامعه که به روز و هفته و ماه هم رسیده است، باید بررسی شود ببینیم برای شکل دادن شبکه دانشجومعلمان قرآن کریم بر اساس اقتضائات جدید چه اقدامات و فعالیت‌هایی را می‌توان انجام داد.

در ادامه این نشست برخی از مدرس - پشتیبانان طرح ملی دانشجوملعم قرآن کریم که در چهار دوره اخیر در این دوره‌ها حضور داشته‌اند به بیان نکاتی پرداختند که مهم‌ترین این مطالب در ادامه آمده است.

• بسیاری برای یافتن پاسخی به شبهات به این دوره‌ها می‌آیند و لازم است بر روی این موضوع بیشتر تمرکز شود
• برای تثبت محتوای ارائه شده به دانشجومعلم‌ها لازم است دوره‌های مرور در بازه‌های زمانی متنوع تعریف شود- افرادی که به عنوان قرآن‌آموز در طرح ملی دانشجو معلم قرآن کریم و به طور کلی در دوره‌های اعتقادی حضور پیدا می‌کنند، بیشتر برای رسیدن به آرامش است که مراجعه می‌کنند، لذا ضروری به نظر می‌رسد دوره‌های مشاوره‌ای نسبتاً رایگان برای این افراد در نظر گرفته شود
• با توجه به اینکه دانشجویان حاضر در طرح دانشجومعلم از رشته‌های مختلف هستند، پیشنهاد می‌شود در هر دوره برای آن‌ها اردوهای زیارتی و مسابقات در رشته‌های مختلف از جمله هنرهای قرآنی برگزار شود
• مباحث مربوط به عترت در دوره‌های طرح دانشجومعلم قرآن کریم کمرنگ است، نباید به سمت فراموشی عترت در این طرح حرکت کنیم
• دانشجویان علوم پایه به صورت ناخواسته از فضای قرآنی دور هستند و این دور بودن به خصوص در مقاطع بالا پررنگ‌تر است،‌ طرح دانشجومعلم قرآن راهی برای نزدیک‌تر شدن دانشجویان علوم پایه به فضای قرآنی است
• تأکید بر اثرگذاری دوره‌های طرح ملی دانشجومعلم قرآن حتی برای افرادی که از زمینه مذهبی و اعتقادی خوبی برخوردار هستند
• این دوره‌ها به خصوص در فضای خوابگاه اثرگذاری به مراتب بیشتری دارد
• کاربردی بودن سرفصل‌های در نظر گرفته شده به خصوص در زمینه فصیح‌خوانی
• تأکید بر تقسیم‌بندی فصیح‌خوانی در دو سطح؛ یک سطح برای یادگیری صرف و سطح دوم برای آموزش دادن آموزه‌ها به دانشجویان دیگر
• بسیاری از خانواده‌های دانشجویان شرکت‌کننده در طرح دانشجومعلم قرآن کریم، دیدگاه مطلوبی در مورد برگزاری چنین دوره‌هایی ندارند و آن را کاربردی نمی‌دانند، بنابراین لازم است جایگاه معلم قرآن در این دوره‌ها به خوبی تبیین شود
• تأکید بر تبیین و آموزش سبک زندگی قرآنی در این طرح
• ارائه این طرح در فضای مجازی و استفاده از محتوای آموزشی پربار برای بسیاری از قرآن‌آموزان آموزنده بود
• علوم قرآنی حوزه وسیعی است، به جای اینکه بیاییم سرفصل‌های زیادی در طرح دانشجو معلم قرآن کریم تعریف کنیم و از دریای وسیع هر کدام از این فصل‌ها یک نکته بیان کنیم، تنها به ارائه فصل‌های کاربردی‌تر بپردازیم
• تأکید بر ارائه خلاصه قواعد عملی در دروسی همچون مفاهیم قرآن کریم
• جای خالی غربالگری کلی هنگام ثبت نام احساس می‌شود. این غربالگری باید بر اساس تست هوش و یا بر اساس برگه‌های مصاحبه باشد
• برگزاری مجازی طرح دانشجومعلم باعث شد تا قرآن‌آموزانی از دورافتاده‌ترین استان‌ها و شهرهای کشور امکان حضور در دوره را پیدا کنند، در صورتی که در دوره‌های حضوری هیچگاه نام چنین استان‌هایی شنیده نمی‌شد
• یکی از ضرورت‌های اجرای طرح دانشجومعلم قرآن آشنایی بیشتر دانشجویان رشته‌های مختلف با علوم قرآن است
•  تأکید بر بالا بودن بار علمی طرح دانشجومعلم قرآن
• نباید درس روش تدریس و فصیح‌خوانی قرآن کریم را از هم جدا کرد، چرا که اگر یک معلم قرآن به قرائت خود مسلط نباشد حتی اگر فن بیان بالایی هم داشته باشد، باز هم در تدریس خود نقص خواهد داشت
• با توجه به امکان حضور دانشجویانی از نقاط مختلف کشور در دوره‌های مجازی، حتی اگر امکان برگزاری حضوری دوره‌ها فراهم شد، باز هم آموزش مجازی تداوم داشته باشد
• سرفصل ها به گونه‌ای انتخاب شده بود که در طول دوره نوع نگاه قرآن آموزان نیز به زندگی تغییر می کرد
• خروجی دوره‌هایی که در زمستان برگزار می‌شود، بسیار کم‌رنگ‌تر از خروجی‌های دوره‌های تابستان و پاییز است و به نظر می‌رسد باید تمرکز بیشتری بر روی دوره‌هایی که خروجی بیشتری دارند، داشت
• بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست داوود تک‌فلاح، مدرس قرآن و یکی از اساتید طرح دانشجومعلم قرآن کریم به بیان نکاتی پرداخت.

رشد قابل قبول طرح دانشجومعلم قرآن کریم تاکنون

وی با تأکید بر اینکه طرح دانشجومعلم قرآن کریم از اولین دوره تاکنون با رشد خوبی همراه بوده است، گفت: در روانشناسی سه نوع نیاز تعریف شده است که یک نوع آن نیاز تجویزی است. این نیاز در ذهن ما شکل گرفته است و بر اساس تجربه وجود آنها برای ما ثابت می‌شود.

تک‌فلاح تأکید کرد: در سیستم معلمی ابتدایی‌ترین چیزهایی که پیش‌بینی می‌شود، این است که یک نفر باید با کلاس‌داری آشنا باشد، مهارت‌های لازم برای ارائه محتوای آموزشی را داشته باشد، از انواع روش‌های تدریس آگاه باشد و ارتباط با مخاطب را بداند. همه اینها نیازهای تجویزی است که تجربه به ما ثابت می‌کند آنها را برای آموزش نیاز داریم یا نداریم.

این مدرس قرآن کریم دسته دوم نیازها را نیازهای اصلی یا واقعی معرفی کرد و افزود: در حوزه قرآن کریم گاهی پیش می‌آید که همه نیازها را در یک سبد می‌گذاریم و توقع داریم تمامی این نیازها از طریق حضور در یک کلاس قرآن برآورده شود که البته امکان‌پذیر نیست و لذا باید جامع‌تر به این موضوع نگاه کنیم.

وی از نیازهای ابرازی به عنوان سومین دسته از نیازها نام برد و اظهار کرد: این نوع نیاز به نام نیاز کاذب نیز شناخته می‌شود، این نوع نیاز است که باعث می‌شود افراد جذب شوند. با توجه به اینکه در طرح دانشجو معلم قرآن کریم با تیپ‌های مختلفی از دانشجویان مواجه هستیم که سوالات متعددی دارند، بنابراین به اعتقاد من لازم است در این طرح برخی از نیازهای کاذب یا ابرازی را داشته باشیم.

خالی بودن جای مباحث معرفت‌افزایی در طرح ملی دانشجومعلم قرآن

تک‌فلاح با اشاره به اینکه در طرح ملی دانشجوملعم قرآن کریم جای مباحث معرفت‌افزایی خالی به نظر می‌رسد، گفت: یک کلاس قرآن تنها نباید به صوت و لحن و مباحث فنی‌ای از این دست بپردازد؛ کلاس قرآن زمانی می‌تواند به عنوان کلاس واقعی خود را نشان دهد که مزین به مباحث معرفت‌افزایی نیز باشد. تا این معرفت‌افزایی نباشد، نمی‌توان انتظار داشت بحث مربوط به صوت و لحن نیز با پیشرفت همراه شود.

این مدرس قرآن کریم در ادامه به بیان نکاتی در مورد نحوه آموزش در طرح‌های اعتقادی پرداخت و گفت: در کلاس‌های آموزشی باید به گونه‌ای رفتار کرد که آستانه تحمل مخاطب از بین نرود، هر وقت احساس کردیم این آستانه تمام شده است باید همانجا آموزش را پایان داد.

سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور پیشگام تألیف کتابی برای آموزش روخوانی قرآن شود

وی در بخش پایانی صحبت‌های خود یکی از اشکالات در بحث روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم را نبود کتاب مخصوص دانشجویان برشمرد و اظهار کرد: به نظر می‌رسد سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور پیشگام شود تا کتابی برای آموزش روخوانی قرآن کریم به دانشجویان نوشته شود.

در بخش دیگری از این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین علی سرلک، یکی دیگر از اساتید طرح دانشجومعلم قرآن کریم با اشاره به اینکه نگاه نقادانه و ارزیابی کردن طرح‌ها یکی از موضوعاتی بوده که خلأ آن همیشه احساس شده است،‌ گفت: توقع داشتم در این نشست گزارشی از اتفاقاتی که در طرح دانشجو معلم قرآن رخ داده است، ارائه شود و اگر اظهارنظرهایی در این زمینه شده اعم از مثبت و منفی نمایش داده شود تا نمایی کلی از کار داشته باشیم. همچنین در بحث ارزیابی طرح ملی دانشجومعلم قرآن کریم حتماً از ظرفیت افکارسنجی ایسپا که بسیار فنی‌تر است، استفاده شود.

حجت‌الاسلام سرلک افزود: قرآن کریم خود را به عنوان شفا معرفی می‌کند، دردها هم متکثر بوده و سطوح متفاوتی دارند. برخی دغدغه لحظه‌ای دارند و برخی دغدغه‌های عمیق‌تر، به نظر من آموزش‌هایی که در این طرح ارائه می‌شود باید تخصصی شود. یعنی بعد از اینکه نزدیک به 50 دوره از یک طرح اجرا شده الان دیگر زمان حرکت به سمت آموزش‌های تخصصی‌تر است، البته سطح فعلی آموزش‌ها نباید حذف شود، چرا که اقبال به آن وجود دارد.

وی در پایان صحبت‌های خود به ظرفیت‌های خبرگزاری قرآن و سازمان قرآنی دانشگاهیان و فعالیت تخصصی این دو مجموعه در زمینه قرآن کریم اشاره و اظهار کرد: یکی از کارهایی که این دو مجموعه می‌توانند انجام دهند، ارزیابی و بررسی مجموعه‌هایی که در حوزه قرآن و در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، است.‌ من اعتقاد دارم باید این قبیل فعالیت‌ها در یک جایی دیده شود، این کار را می‌توان از طریق برگزاری یک جشنواره سالانه اجرایی کرد. به نظر من شأن سازمان قرآنی دانشگاهیان و خبرگزاری قرآن چنین چیزی را می‌طلبد. به عنوان مثال در قالب این جشنواره می‌توان بهترین کلاس‌های آموزشی، بهترین روش آموزشی ارائه شده و ... انتخاب، معرفی و از آنها تجلیل شود.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از نشست ارزیابی و بررسی طرح دانشجومعلم قرآن کریم حجت‌الاسلام والمسلمین علی رجبی، یکی دیگر از اساتید این طرح به برخی نقدهای مطرح شده از سوی قرآن آموزان پرداخت و گفت: ما در زمان آغاز دوره‌ها اطلاع جامعی از قرآن‌آموزان نداشتیم و تنها از دانشجو بودن آن‌ها مطلع بودیم. ضمن اینکه زمان اندک کلاس‌ها باعث شده بود نتوانیم آنگونه که باید موضوعات را بسط دهیم. ضمن اینکه شناختی از سطح علمی مخاطبان نیز نداشتم.

حجت‌الاسلام رجبی با اشاره به اینکه در طول دوره زمان برای بیان کاربردی‌تر محتوا وجود نداشت، گفت: اگر دیده شد استادی توانسته است در جامعه موفق باشد، به خاطر این بوده که قرآن را کاربردی‌تر کرده و آن را به سبک زندگی انتقال داده است.

وی یکی از محدودیت‌های طرح دانشجومعلم قرآن کریم برای ارائه آموزش‌ها را آنلاین بودن آن عنوان کرد و گفت: برگزاری آنلاین کلاس‌ها محدودیت زمانی ایجاد می‌کند، با توجه به این محدودیت‌ها به اعتقاد من برگزاری این طرح به صورت تلفیق حضوری و مجازی می‌تواند موفقیت‌آمیزتر باشد.

این استاد طرح دانشجو معلم قرآن کریم در پایان بر اختصاص دادن سرفصلی برای پاسخ به شبهات در طرح دانشجومعلم قرآن کریم تأکید کرد.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این نشست محمدحسین حسنی، رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور با تأکید بر اینکه هر کار فرهنگی باید به نیازی پاسخ دهد، گفت: طرح دانشجومعلم قرآن کریم از ابتدا بر روی این هدف تمرکز داشت که از طریق تربیت دانشجومعلم‌ها، موضوع روخوانی و روانخوانی قرآن کریم را در محیط خوابگاهی بسط و گسترش دهد.

وی با اشاره به اینکه در این نشست هیچ کدام از همکاران طرح، گزارشی مبنی بر اینکه کار معلمی و آموزش به دانشجویان را انجام داده باشند، ارائه ندادند، افزود: طرح دانشجومعلم در طول سال‌های برگزاری تلاش کرده است که بتواند نهضت قرآن‌آموزی را در حد و اندازه و توان خود پیاده کرده باشد.

تشکیل شبکه دانشجویی علاقه‌مند به قرآن کریم در طرح دانشجومعلم قرآن

رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور به برگزاری دوره‌های آموزشی از سوی دستگاه‌های دولتی مختلف و بیش از سه هزار و 500 مؤسسه بخش مردمی اشاره کرد و افزود: تفاوت ما با این آموزش‌ها در تشکیل شبکه دانشجویی علاقه‌مند به قرآن کریم است.

مدیرعامل ایکنا در پایان به برخی مسائل که باعث شد طرح دانشجومعلم قرآن کریم اجرایی شود، پرداخت و بیان کرد: این طرح با وجود موفقیت‌هایی که داشته اما هنوز با هدفی که برای آن گذاشته‌ایم، فاصله دارد؛ لذا از همه درخواست می‌کنم کمک کنند تا بتوانیم از طریق این طرح شاهد تربیت دانشجویان مربی قرآن در خوابگاه‌ها باشیم.

در بخش دیگری از این نشست سلما آرام، مسئول طرح دانشجومعلم قرآن کریم، گفت: خارج از فضای آماری که از زمستان 99 تاکنون شاهد آن بوده‌ایم و 850 نفر آموزش داده شده است، کسانی هم که علاقه‌مند بوده‌اند وارد فضای تدریس خواهند شد. برای ورود این افراد به بحث تدریس صرف نمره ملاک نیست و در مصاحبه تخصصی فضای قرائت و فصیح‌خوانی هم مورد سنجش قرار می‌گیرد. ما در این طرح دانشجومعلم‌هایی را داشته‌ایم که 160 دانشجو را جذب کرده است و لذا به نظرم در این بخش نیز به اهداف مد نظر نزدیک شده‌ایم.

همچنین در پایان این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حسین شاکری‌مزینانی، مدیر اداره توسعه فرهنگ قرآنی سازمان قرآنی دانشگاهیان نیز گفت: در اینکه طرح به اهداف خود نرسیده، شکی نیست اما زمانی که برای این طرح برنامه‌ریزی می‌کردیم، بر روی برخی آیتم‌ها برای ارتباط با دانشجویان جهت رسیدن به اهداف تمرکز کرده بودیم.

وی افزود: یکی از این آیتم‌ها، آیین ابتدای سال بود که در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود؛ آیتم دیگر نیز حضور در خوابگاه‌ها و کانون‌ها بود که همه این بخش‌ها در بازه زمانی 1399 تا 1400 تعطیل بود و راه‌های ارتباط با دانشجویان در این بازه زمانی میسر نشد.

یادآور می‌شود، در پایان این نشست از حاضران با اهدای لوح یادبود تقدیر به عمل آمد.