بنای الگوی جدیدی از حکومت اسلامی؛ عامل جذابیت اندیشه امام(ره) در جهان اسلام

عماد آبشناس، کارشناس مسائل منطقه و مدیر خبرگزاری اسپوتنیک روسیه در تهران، در گفت‌وگو با ایکنا درباره دلایل جذابیت اندیشه امام خمینی(ره) برای ملت‌های اسلامی و کشورهای منطقه به منزله یکی از اصلی‌ترین منابع نفوذ معنوی جمهوری اسلامی در این کشورها گفت:‌ برای توضیح این مسئله ابتدا باید نگاهی به وضعیت جهان اسلام از زمان جنگ جهانی اول بیندازیم. در این دوره بسیاری از ملت‌های اسلامی که تحت حاکمیت حکومت عثمانی قرار داشتند از این حکومت ناراضی بودند که در نهایت با فروپاشی امپراتوری عثمانی، استعمارگران بر کشورهای اسلامی تجزیه‌شده از خلافت عثمانی تسلط پیدا کردند. از آن دوره مبارزه مسلمانان با استعمارگران برای استقلال شدت گرفت و مسئله دیگر که بیشتر در میان متفکران اسلامی مطرح بود نوع و شکل حکومت در صورت غلبه بر استعمارگران بود.

وی افزود: با استقلال کشورهای اسلامی از استعمارگران غربی، دو جریان حکومتی در این کشورها شکل گرفت و برخی کشورهای اسلامی به سمت داشتن نظام سیاسی سوسیالیستی شرقی و برخی نیز به سمت نظام لیبرالی غربی یا پادشاهی موروثی تحت حمایت غرب حرکت کردند حتی در ایران هم انقلاب مشروطه در واقع یک نوع درگیری فکری میان روشنفکران و علما بر سر نوع حکومت آینده با الغای سلطنت بود که روشنفکران غربی تلاش کردند الگو و ساختار سیاسی انگلیس را در ایران پیاده کنند در حالی که آن ساختار سیاسی با مقتضیات فرهنگی، اجتماعی و تاریخی ایران سازگار نبود و تهی از ارزش‌های دینی و باورهای اسلامی مورد قبول مردم ایران بود.

پیوند اسلامیت و جمهوریت؛ اتفاقی نو در جهان اسلام  

آبشناس اظهار کرد: این چالش در ایران ادامه داشت تا اینکه انقلاب اسلامی به پیروزی رسید. بعضی انقلاب اسلامی را فقط محدود به ایران می‌دانند اما بررسی سابقه جریان انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که عصاره تفکرات فلسفی در مجموعه جهان اسلام در این انقلاب تبلور یافت که با هنر امام(ره) این تفکرات در قالب پیوند اسلامیت و جمهوریت به منصه ظهور رسید و الگوی حکومت اسلامی به ثمر نشست و جهان اسلام برای اولین بار یک الگو و نمونه از نظام اسلامی را پیدا کرد.

این کارشناس مسائل منطقه ابراز کرد: با این اتفاق به یکباره موجی جهان اسلام را در برگرفت و جنبش‌های اسلامی مردمی زیادی به سمت طراحی یک الگوی نظام سیاسی اسلامی و عملیاتی کردن آن در کشور خود حرکت کردند و این یکی از اصلی‌ترین و جذاب‌ترین وجوه اندیشه امام(ره) در میان ملت‌های اسلامی بود.

پررنگ شدن وجه سیاسی اسلام در اندیشه امام(ره)

وی تصریح کرد:‌ به عبارتی امام(ره) با پررنگ کردن وجه سیاسی و حکومتی اسلام و نشان دادن توانایی اسلام برای ایجاد یک حکومت، آرزوی بسیاری از مسلمانان را رنگ واقعیت بخشید. در جریان تحولات اخیر کشورهای اسلامی، برخی متفکران اصطلاح بهار عربی را برای این تحولات به کار بردند اما رهبر معظم انقلاب این تحولات را «بیداری اسلامی» نام نهادند و عده‌ای هم این تفاوت‌ها را متوجه نشدند. بیداری اسلامی، تعبیری است که فیلسوفان اسلامی در دوره‌های مختلف از آن استفاده کردند و رهبر معظم انقلاب با استفاده از این عبارت نشان دادند این تحولات تبلور همان بیداری اسلامی است که مسلمانان برای آن قرن‌ها جنگیدند.

آبشناس اظهار کرد: «محمد ابو رمان» که بعداً وزیر ارتباطات اردن شد در همان زمان بیداری اسلامی به کشورهای عربی که در آنها انقلاب شده بود سفر کرد و از مردم سؤال کرد حال که انقلاب کردید چه حکومتی را مدنظر دارید که اغلب انقلابیون بدون استثنا الگوی نمونه خود را جمهوری اسلامی ایران معرفی کردند و این نشان‌دهنده تأثیر انقلاب اسلامی و اندیشه‌های امام(ره) بر ملت‌های اسلامی است که توانسته به منزله یک الگو مورد توجه قرار گیرد.

محوریت مردم در اندیشه امام(ره)

آبشناس درباره جایگاه رفیع نظری و علمی مردم در نگاه امام(ره) به عنوان یکی از عوامل این جذابیت اندیشه امام(ره) در جهان اسلام گفت: ابتکار امام خمینی(ره) این بود که نظام اسلامی را براساس خواست و اراده مردم پی‌ریزی کرد و اینگونه نبود که امام(ره) با علم به اینکه محبوبیت و نفوذ زیادی در مردم دارد بخواهد نظر خودش را بدون مراجعه به رأی و نظر مردم عملی کند و این مسئله‌ای است که در کمتر کشور اسلامی انقلابی تا آن دوره اتفاق افتاده بود.

این کارشناس مسائل منطقه بیان کرد: در کشورهای اسلامی و ایران قرن‌ها بود که مردم نقشی در حکومت نداشتند و این امام (ره) بود که بحث حق مردم در انتخاب حکومت و حاکمان را با رجوع به اسلام عملی کرد و امام(ره) با این کار این پیام را داد که مردمسالاری درون خود اسلام وجود دارد نه اینکه بخواهیم آن را از غرب اخذ کنیم و وارد اسلام کنیم و این نوع نگاه امام(ره) به مردم، قطعاً برای ملت‌های منطقه که تحت سلطه حاکمان دیکتاتور و سلطنت‌های خانوادگی و موروثی قرار داشتند بارقه‌های امید زیادی برای رهایی ایجاد کرد.

آبشناس درباره ضرورت استفاده بیشتر از اندیشه‌های امام(ره) در سیاست خارجی گفت: یکی از مشکلات اساسی کشور، تأثیر فرهنگ کشورهایی است که مدیران و مسئولان ما در آنجا درس خوانده یا زیسته‌اند. بسیاری از افراد تأثیرگذار کشور در حوزه سیاست خارجی تحت تأثیر فرهنگ و اندیشه غالب کشورهای خارجی هستند و به جای اینکه آن تفکر و فرهنگ بیگانه را به چالش بکشند، جذب آن تفکر شده‌اند.

وی با بیان اینکه امروز یکی از عرصه‌های مهم نبرد ما و غرب، همین جنگ و نبرد اندیشه‌هاست، گفت: این نبرد نه فقط در عرصه سیاست خارجی بلکه در دانشگاه‌ها هم جریان دارد. در حالی که اندیشه امام(ره) به دلیل اینکه برخاسته از اسلام ناب و قرآن و اهل بیت(ع) است یک اندیشه اصیل و راهگشا برای پیشبرد کشور در حوزه‌های مختلف از جمله در سیاست خارجی است و نکته جالب این است که در بسیاری از کشورهای اسلامی اندیشه و تفکر امام(ره) و ایدئولوژی اسلامی مدنظر ایشان را از خود ما هم بهتر درک کرده‌اند.