نقد درونی در اشعار هیئتی موجب اصلاح جامعه می‌شود/ غلو در برخی اشعار هیئت
در نشست بررسی دیوان اشعار ولایی استاد سیدرضا مؤید با اشاره به وجود برخی اشعار حاوی خود انتقادی در سرودههای او، سرودن این‌گونه اشعار که شاعر شیعه، خود جریان شیعه را مخاطب قرار می‌دهد و انتقاد می‌کند، از نکات مثبت و مهم برشمرده شد.
به گزارش ایکنا، به نقل از روابط عمومی اندیشکده هیئت، بیست و یکمین جلسه نقد کتاب‌های عاشورایی با موضوع «بررسی دیوان اشعار ولایی استاد سیدرضا مؤید» با حضور محمدرضا سنگری و مسلم نادعلی‌زاده در محل اندیشکده هیئت برگزار شد.
محمدرضا سنگری؛ رئیس هیئت علمی اندیشکده هیئت در این نشست مجموعه دیوان استاد مؤید را کتابی ارزشمند دانست و از او به‌عنوان پیر زنده‌دل عاشورایی یاد کرد و گفت: این دیوان سرودههای ارزشمندی است که در سه جلد توسط آقای سیدجواد هاشمی سامان‌یافته است.
وی با طرح یک مقدمه به خصوصیت و ویژگی‌های کتاب ارزشمند دیوان استاد مؤید پرداخت و یادآور شد: این دیوان مجموعه دفتر‌های شعری استاد است که در سه مجلد بر اساس نظام موضوعی تقسیم‌بندی‌شده است؛ زیرا در سنت ادبی ما این اشعار را بیشتر بر اساس قافیه سامان می‌دادند. بعضی دیگر بر اساس سال تقسیم‌بندی می‌شوند؛ ولی دفتر اول این مجموعه متعلق به دوران اول و بقیه به سال‌های تقسیم‌بندی‌شده که گاهی نظام تقسیم‌بندی بر اساس محور‌ها و موضوعات است.
سنگری خاطرنشان کرد: سرودهها متناسب با مخاطب هیئت تنظیم شده‌اند، البته سرودههای شاعران هیئت به چند دسته تقسیم می‌شوند. دسته اولی افرادی هستند که با مداح و ذاکر عجول سر و کار دارند؛ بنابراین شعری که با عجله نوشته باشد، ممکن است شعری ترازمند و فاخر نباشد، این خصوصیت را در شعر‌های خوشدل تهرانی می‌توان دید. نوع دوم، با ذاکر فکور روبه‌رو بوده‌اند، ممکن است از چند ماهه قبل این خواسته را طلب کرده باشند؛ بنابراین شاعر فرصت بیشتری برای سرودن شعری ارزشمند و فاخر دارد. دسته سوم، سروده‌هایی که فارغ از این دو دسته تقسیم‌بندی می‌شوند، شاعر در موقعیتی قرار گرفته که شعر خود را متناسب با آن موقعیت خود سروده است، این اشعار ماناتر و خصوصیات خاص دارند که مخاطبان خاص آن را می‌پسندد.
وی یادآور شد: دسته دیگر، تأملی و آمیزه‌ای از اندیشه و عاطفی را به همراه دارد، شاعر تنها به جنبه احساسات، مرثیه و سوز نپرداخته است، بلکه سایر ابعاد را موضوع را مورد بحث قرار داده که در برخی آثار این مسئله را در اندیشه‌های عاشورایی شاهد هستیم. ویژگی اول، سرودهای استاد مؤید این است که شعر را متناسب با مخاطب هیئت سروده است، تراز آن نه شعر فرازمند، نه شعر نازل است، گرچه نمونه بسیار درخشان دارد که تراز آن را در سرودهای متفاوت قرار می‌دهد. چون اشعار دیوان مؤید، شعر هیئت است، همه مناسبت‌ها را در برمی‌گیرد. ولادت‌ها، شهادت‌ها، مدح و منقبت‌ها، مصیبت، نیایش و چاوشی، دینی و ملی، مسائل مختلف که در نظام مقدس جمهوری اسلامی رخ داده در شعر استاد دیده شده است؛ بنابراین مقوله‌های مختلف که در هیئت مطرح می‌شود در این سه جلد استاد موید نمود پیدا کرده است.
رئیس هیئت علمی اندیشکده هیئت افزود: استاد در اشعار خود به همه‌گونه‌های شعر کلاسیک همچون رباعی، دوبیتی، مثنوی، ترجیح بند و قطعه توجه داشته است، تنها دو نوع شعر آزاد و نیمایی و شعر سپید را نمی‌توان در اشعار استاد شاهد بود، این در حالی است که برخی شاعران هیئت، نیمایی و سپید هم سروده‌اند. در نظام شعر نیمایی، کوتاه و بلند شدن مصرع‌ها وجود دارد؛ اما در شعر کلاسیک این‌گونه نیست، به لحاظ وزن و تعداد هم اندازه هستند، محور افقی و عمودی هم کاملاً رعایت می‌شود؛ بنابراین تمام قالب‌های شعر‌های کلاسیک در دیوان استاد موید پیدا می‌شود و در همه این‌ها موفق هم بوده است.
در ادامه این نشست مسلم نادعلی؛ استاد دانشگاه، در نقد دیوان استاد مؤید گفت: اولین چیزی که در مواجه با دیوان اشعار استاد مؤید جلب‌توجه می‌کند، بحث چاپ خاص کتاب است، چاپی که کمتر در آثار مذهبی مشاهده می‌کنیم، البته موافقان و مخالفانی هم این نوع چاپ دارد که در این باره اظهارنظر نمی‌کنم؛ اما نظر بنده این است، وقتی در حوزه شعر مذهبی، اثری را چاپ می‌کنیم، در حفظ کیفیت باید ملاحظه مخاطب را هم کرد، مخاطبان شعر هیئتی ممکن است توان مالی آثار نفیس را نداشته باشند. رعایت این نکته مهم است. نباید اثری را چاپ کنیم که تنها به دست افراد خاص برسد یا تنها در کتابخانه یافت شود.
وی افزود: وقتی اشعار را مطالعه می‌کنید جنبه عاطفی و احساسی اشعار بسیار برجسته است، اما جنبه فکری و اخلاقی کم به نظر می‌رسد؛ یکی از دلایلش این است که مواد خام کمتر در اختیار شعرا قرار گرفته است. درباره گزینش اشعار؛ این مجموعه از میان ۱۰ اثر منتشر شده استاد و دست نویس‌ها انتخاب شده، تبویب اشعار بسیار خوب است، اشعار با تمهیدیه و مناجات شروع می‌شود، ولادت نامه‌ها، مدایح و مرثیه‌سرایی و بعد اشعاری درباره امامزادگان و شهدای کربلا سروده شده است که کار خیلی خوبی است، اما، چون یک نهاد دولتی از این طبع حمایت کرده است، شایسته بود که برخی آثار منتشر نمی‌شد. برخی اشعار که برای محافل خصوصی گفته شده که اگر منتشر نمی‌شد، بهتر بود، انتشار آن برای عموم مناسب نیست.
نقد شاعران سبب ارتقای سطح اخلاقی می‌شود
رئیس اداره ویرایش و نشر دانشکده علوم حدیث، رعایت نشدن علائم نگارشی همچون فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌ها در برخی صفحات دیوان استاد مؤید را بسیار کم دانست؛ اما رعایت آن را در زیبایی کتاب بسیار مهم خواند و یادآور شد: به‌طور کلی شعر استاد را می‌توانیم الگوی مناسب برای هیئت معرفی کنیم، تا جایی که توان داشتند، اشعار مناسب ارائه داده و کم‌کاری نکرده‌اند، حتی جایی که اسناد و صحت تاریخی آن متقن نیست، شعری بیان نکرده‌اند.
وی ادامه داد: گاهی در برخی ابیات احساس می‌شود، غلو صورت‌گرفته که این ایراد در برخی شعر‌های هیئتی وجود دارد که در آثار استاد به‌ندرت شاهدش هستیم که شایسته بود زمانی که این آثار گردآوری می‌شود، این ایرادات حذف می‌شد. در شعر گاهی برخی واژه‌ها به‌گونه‌ای دیگر تلفظ می‌شوند و این رعایت‌ها انجام می‌گرفت، بهتر بود. قسمت رباعیات کاش به‌صورت مستقل می‌آمدند. گاهی در اشعار به سمت ارزش‌گذاری احادیث رفته است که کار درستی نیست. شعرای مذهبی باید دقت کنند، اگر حدیثی را می‌خواهند نقد کنند، نیاز به منبع روایی آن نیست، جایگاه شاعر محدث بودن نیست.
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اهل بیت با اشاره به وجود برخی اشعار حاوی خود انتقادی در سرودههای استاد مؤید خاطرنشان کرد: این‌گونه شعر گفتن، کار زیبایی است که ای کاش در اشعار مذهبی بیشتر دیده شود، در این‌گونه شعرها، شاعر شیعه خود جریان شیعه را مخاطب قرار می‌دهد و انتقاد می‌کند که از جمله سرودهها این است: «شیعه اسیر رنگ و رخ و آب و تاب نیست/ دارد صفای باطن و صوفی مآب نیست/ می‌ترسد از حساب و دمی بی‌حساب نیست/ جز در مسیر جاذبه آفتاب نیست/ ما را صداقتی که بود خاص شیعه نیست/ در کسب و کار ما اثری زان ودیعه نیست» این اشعار اگر در محافل شیعه بیشتر شود به ارتقای سطح اخلاقی جامعه کمک خواهد کرد.
شاعران به ردیف گرایش پیدا کرده‌اند
در بخش دوم این نشست استاد سنگری به دیگر ویژگی‌های کتاب استاد مؤید اشاره کرد و گفت: سرودهها ترجمان دلدادگی، ارادت، عشق و برخاسته از جان شاعر است. گاهی سرودههای داریم که شاعران بسیار شاخص، نام آشنا در غزل و سرودههای آیینی بیان کرده‌اند، اما این سرود‌ها کاملا نازل است، کمی بی حسی، و کم احساسی را در آن سرودهها می‌بینیم، اما شعر استاد موید، سرودهای برخاسته از جان است، عاشقانه برای اهل بیت شعر گفته و خودش هم به این مسئله اشاره کرده است. از خصوصیات دیگر استاد مؤید، گرایش جدید به خوش نشسته‌ها است. شعر فارسی از بدایت خود فاصله گرفته و شاعران به سمت ردیف گرایش پیدا کرده‌اند، اما شاعران دیگر گرایش به ردیف زیاد ندارند، زیرا شعر ردیف بسیار سخت است؛ گرچه اندک لغزش‌هایی هم دیده می‌شود که کلماتی قافیه شده‌اند که نمی‌توانند قافیه شوند، اما به‌قدری اندک‌اند که قابل‌چشم‌پوشی هستند.
گفتنی است، مجموعه کامل دیوان اشعار ولایی استاد سید رضا مؤید شهریور ماه سال گذشته در حرم مطهر امام رضا(ع) رونمایی شد.
سلسله جلسات نقد کتاب‌های عاشورایی از خرداد سال ۱۳۹۳ باهدف شناسایی، معرفی و نقد منابع تاریخ عاشورا و کتاب‌هایی که با موضوع عاشورا، امام حسین(ع) و آیین‌های عزاداری منتشر می‌شوند، برگزار می‌شود.
در نشست بعدی اندیشکده هیئت، که روز اول خرداد ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد، کتاب العاصمیه؛ اثر محمدعلى بن حسن همدانى سنقرى حائری؛ با حضور دکتر طاووسی مسرور و دکتر محمد فراهانی نقد و بررسی خواهد شد.
انتهای پیام
