والدین شکارچی لحظات خوب فرزندانشان باشند / تفاوت پاداش و مزد در اصول تربیتی

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلیرضا تراشیون، کارشناس مباحث تربیتی در حوزه کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم، اظهار کرد: در عرصه تربیت اصول مهمی وجود دارد که اگر پدر و مادر با این اصول به‌خوبی آشنا شوند و آن‌را به‌جا به‌کار بگیرند می‌توانند بر تربیت فرزندانشان اثرگذار باشند که یکی از این اصول مهم تشویق است و اگر والدین از ابزار تشویق به‌جا، صحیح و بر اساس اصول تربیتی استفاده کنند می‌توانند به فرزندانشان رشد دهند.

نیازی نیست تشویق هدیه مالی باشد

پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان با اشاره به اینکه والدین باید با تشویق اثرگذار آشنا شوند، بیان کرد: تعریفی را از پاداش دادن در کودکان مطرح می‌کنم که در اصطلاح تربیتی پاداش تقویت‌کننده رفتار مطلوب است که وقتی فرزند رفتار خوبی را انجام می‌دهد اگر به‌جا و به وقت پاداش دریافت کند رفتار مطلوب در او تقویت می‌شود؛ دیدیم رفتار خوبی از کودک سر زد به او پاداش می‌دهیم که این پاداش می‌تواند لبخند، نوازش و جمله تشویقی باشد، نیازی نیست حتما پاداش مشت پرکن و هدیه مالی باشد.

کارشناس مباحث تربیتی در حوزه کودک و نوجوان گفت: به‌عنوان مثال با یک نگاه محبت‌آمیز و بوسه و گفتن جمله چقدر خوشحال شدم این کار را کردی در ضمیر ناخودآگاه او این رفتار خوشایند است و تکرار می‌کند و این یعنی همان تقویت رفتار مطلوب. مثلا پسرمان در خانه یک شی را برمی‌دارد تا این رفتار را دیدیم می‌گوییم آفرین چه پسر منظمی، بنابراین دفعه بعد هم این کار را می‌کند چون ما رفتار خوب او را دیدیم و به آن رفتار با یک پاداش جمله‌ای توجه کردیم.

استاد حوزه علمیه گفت: تعبیری را در تشویق به‌کار می‌بریم که پدر و مادر شکارچی لحظات خوب فرزندانشان باشند و منتظر رفتار خوب باشند و سریع پاداش را به‌کار ببرند و ببیند و تشویق کنند، چراکه با ارزش دادن به کار خوب فرزند، آن کار را در ذهنش ماندگار می‌کنیم، در واقع اگر تک تک به رفتارهای خوب او توجه کنیم این رفتارهای خوب می‌ماند و این همان تربیت صحیح است.

تشویق مثل یک چاقوی دو لبه است

وی ادامه داد: تشویق مثل یک چاقوی دو لبه است که مثلا ما داریم فکر می‌کنیم کار تربیتی انجام می‌دهیم اما در برخی موارد در واقع به‌وسیله تشویق‌های نابه‌جا کار ضدتربیتی انجام می‌دهیم. گاهی اوقات والدین برعکس عمل می‌کنند، مثلا می‌بینند دختر در حال کمک دادن در امور آشپزخانه است به‌جای تشویق توجه منفی نشان می‌دهند و می‌گویند این کار را نکن خودم انجام می‌دهم برو کنار چرا به این دست می‌زنی و این خاطره‌ای بد از کمک کردن به مادر می‌شود و در سن نوجوانی هم ممکن است علاقه‌ای به کمک کردن به مادر و امورات خانه نداشته باشد.

کودکان را مزدبگیر بار نیاوریم

کارشناس مباحث تربیتی ادامه داد: گاهی اوقات مزد دادن را با پاداش دادن یکی می‌بینیم که اشتباه است. زمانی به فرزند می‌گوییم بشقاب وسط اتاق را ببری به تو یک شکلات می‌دهم، ظرف را می‌برد و منتظر شکلات است و این همان مزد دادن است؛ اگر روز دیگری بشقابی را ببیند و به او بگوییم بشقاب را بردار می‌گوید چی می‌دهی این را بردارم و این فرزند مزدبگیر بار آمده است.

تراشیون با اشاره به اینکه پاداش از قبل تعیین شود مزد است نه پاداش، یادآور شد: به‌عنوان مثال والدینی به کودک خود می‌گویند اگر روزی یک صفحه قرآن حفظ کنی دو هزار تومان به تو می‌دهم و این فرزند ارزشی برای حفظ قرآن قائل نمی‌شود و قرآن را حفظ می‌کند تا به خواسته‌اش برسد، اما اگر زمینه‌ای را فراهم کردیم که آیات قرآن را حفظ کند و بعد از حفظ بدون اینکه پاداشی را از قبل تعیین کنیم، به او پاداش رفتاری و یا مادی می‌دهیم؛ این متوقع نمی‌شود که آیات را حفظ کند.