جایگاه کسب علم از دیدگاه امام علی(ع)

آیت‌الله سیدمحمدکاظم مدرسی، نایب رئیس شورای حوزه علمیه یزد، در گفت‌وگو با ایکنا از یزد، با اشاره به جایگاه کسب علم در اسلام اظهار کرد: در روایتی از امام علی(ع) در بحارالانوار جلد اول صفحه 179 آمده است: «الشَّاخِصُ فِي طَلَبِ الْعِلْمِ كَالْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ وَ كَمْ مِنْ مُؤْمِنٍ يَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ فِي طَلَبِ الْعِلْمِ فَلَا يَرْجِعُ إِلَّا مَغْفُوراً». همه ما باید بدانیم که اسلام با این رشد و گستردگی دارای عوامل فراوانی بوده است یعنی عوامل گوناگونی در توسعه فرهنگی اسلام در جامعه بشری در طول این هزار و 400 سال دخیل شده است.

وی ادامه داد: یکی از آن عوامل تشویق اسلام به علم، علم‌آموزی، تولید و نشر علم است البته در کنار این علم آموزی و ترویج فرهنگ علمی، اسلام زندگی مسالمت آمیز را هم در بین ادیان و اقوام تا مادامی که موجب تعرض به مسلمان نشدند، مورد تشویق قرار می‌دهد.

مدرسی افزود: در این روایت نیز امام علی (ع) بیان کردند کسی که در راه طلب علم حرکت می‌کند مانند انسان مجاهدی است که در راه رضای خدا جهاد می‌کند و طلب علم بر هر مسلمانی واجب است و چه بسا انسان مؤمنی که در طلب علم از منزل بیرون رود، باز نمی‌گردد مگر اینکه گناهانش آمرزیده شود یعنی نفس حضور در میدان علم و در مدرسه و علم‌آموزی این چنین ارزشی دارد که موجب آمرزش گناهان می‌شود و این جایگاه کسب علم و معرفت در فرهنگی دینی ما است.

مدیر مدرسه مدینةالعلم الکاظمیه با اشاره به بیان یکی از روش‌های ادب‌آموزی و تربیت در فرهنگ اسلامی از زبان امیرالمؤمنین، علی(ع) اظهار کرد: علی(ع) در حکمت 73 نهج‌البلاغه فرمودند: «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ. هر كسی خود را در مقام پيشوايى مردم قرار دهد بايد پيش از تعليم ديگران، به تعليم خود بپردازد و پيش از آنكه به زبانش تربيت كند، با رفتار و کردار خود به تربيت بپردازد و كسى كه آموزگار و مربى خود باشد بيشتر سزاوار بزرگداشت است تا آن كه آموزگار و مربى ديگران است».

وی با اشاره به روایتی دیگر از امام علی(ع) که فرمودند: «الْعِلْمُ مَقْرُونٌ بِالْعَمَلِ فَمَنْ عَلِمَ عَمِلَ وَ الْعِلْمُ يَهْتِفُ بِالْعَمَلِ فَإِنْ أَجَابَهُ وَ إِلَّا ارْتَحَلَ عَنْهُ؛ علم را با عمل همراه است، هر كه دانست‏ عمل كرد. و علم عمل را صدا مى‏‌كند، اگر اجابت كند مى‌‏ماند، و گر نه از آن كوچ مى‌كند.» اظهار کرد: این روایت بیانگر آن است که علم جنبه برای عمل مقدماتی دارد و تبعاً اگر علم بدون عمل باشد هم در دنیا هم در آنچه مربوط به علوم آخرتی است، ارزش و جایگاهی ندارد.

مدرسی در پایان بیان کرد: به تعبیر دیگر همگامی کار و دانش یک اصل اساسی است چون ارزش عمل به علم و ارزش علم هم به عمل است و توامان بودن علم و عمل در فرهنگ بشری یک اصل اساسی است چه بسا انسان‌هایی بدون علم دنبال عمل باشند که سر از ضلالت و گمراهی در می آورند و چه بسا انسان‌هایی علم را فقط برای علم می‌خواهند نه برای کاربردی کردن آن که این هم عملاً برای انسان‌ها مفید نخواهد بود و برای این امام علی(ع) بیان کردند هر دو باید در کنار یکدیگر باشد و این جمله در حقیقت هم جنبه انشایی دارد هم جنبه خبری چرا که بیان می فرماید اگر کسی عملی را به دنیال علم نداشته باشد علم از او جدا خواهد شد. امیدواریم خدای متعال به همه ما توفیق علم و عمل را توأمان به ما عنایت بفرماید.