ایستاده در ملتقای علم و عمل

به گزارش ایکنا؛ امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که با نام و یاد و آثار و مآثر او آشنا نباشد و این به پاس عمری مجاهدت در سنگر علم و ریاضت کشی‌های مداوم در ساحت‌های عمل است. علامه حسن‌زاده آملی تمام عمر بلند خویش را سرفرازانه در ملتقای علم و عمل ایستاد و این دو گوهر در اقلیم جان او به ژرفی و تابناکی بهم پیوسته بود. این پیوستگی بیش از هفت دهه به نحوی مبارک و مشهود در موجودیت متعالی او ادامه داشت و مستفیدان بسیاری را از جانمایه تعالیم و سلوک او بهره‌مند و بهره‌ور ساخت.
او به لحاظ دسته‌بندی و طبقه‌بندی در رسته عالمان سنتی حوزوی زیست و نه قبل و نه بعد از انقلاب گامی به سمت مباحث جدید و اندیشه‌های متاخر و متاثر از جهان جدید برنداشت که در واقع به شیوه و متد شخصی او برمی‌گشت. به همین جهت، آثار حضرتش مملو از اسالیب کهن و متقدم و به همان میزان عاری از قضایای جدید است.

اما ویژگی علامه حسن‌زاده آملی در کنار توغل در علوم سنتی اعم از ادبیات و فقه و اصول و کلام و تفسیر و فلسفه و عرفان و طب و ریاضی قدیم، دلدادگی حقیقی به کاروان معرفت و معنویت بود تا آنجا که تمام عمر را در سلوک و ریاضت به سر آورد و هرگز سایبان نورانی عرفان از سر برنداشت و چنین بود که از روزگار جوانی با بزرگان معنا و معنویت همرده و همگام و همکلام بود. انس و پیوستگی او با علامه فقید سیدمحمدحسین طباطبایی و از طریق او برادرش آیت‌الله سیدمحمدحسن الهی طباطبایی _ هر دو از شاگردان و تربیت شدگان زبده مکتب عرفانی نجف و سیدعلی قاضی _ از حکایات ناب دفتر خودسازی و اندیشه توحیدی در روزگار ماست تا آنجا که بخش عمده‌ای از آنچه از استاد اخیر به جا مانده، صرفا از طریق علامه حسن‌زاده آملی است. وفاداری علامه حسن‌زاده آملی به مواریث اصیل علمی و عملی را جز با وصف «جانانه» بیان کردن جفایی نابخشودنی است. آن فقید سعید با پشتکاری کم نظیر و استعدادی وافر و سرشار لحظه لحظه عمر و طاقت و استطاعت خویش را صرف کاوش در مواریث گذشتگان و نیز کاوش در احوال خویش و اطوار نفس کرد و آنچه را که حاصل آورد در آثاری ارجمند برای طالبان این معانی به یادگار گذاشت و اکنون که دار فانی را وداع گفته است آثار او با عناوین شامخی چون الهی نامه، انسان در عرف عرفان، هزار و یک کلمه در ۸ مجلد، هزار و یک نکته، در آسمان معرفت، دیوان شعر فارسی و تصحیح و شرح آثار ماندگاری چون اشارات و تنبیهات ابن سینا و شفای ابن سینا و نیز شرح و تعلیقه بر آثار ملاصدرا از نوع اسفار اربعه و نیز شرح و تعلیقه بر آثار ابن عربی از نوع فصوص الحکم همگی جزو آثار ماندگار در شاخه مواریث کهن روزگار ماست و در حقیقت سندی روشن بر مرزبانی و میراثبانی آن فقید سعید است.
احاطه او بر ادب فارسی از شاهنامه تا مثنوی و بیشتر دواوین شامخ ادب فارسی به پاس حافظه‌ای گرانسنگ جزو نوادر احاطه عالمان سنتی بر ادبیات ایران زمین است و به حق جنابش را باید مصداق این ابیات ژرف پرمعنی حکیم سنایی عزنوی تلقی کرد:

اینک بزرگمردی از تبار خوبان پای از هستی بیرون کشیده است که فقدانش خلایی جبران ناپذیر است و نبودش ضایعه ای است که به زودی ترمیم نمی‌پذیرد.
حوزه‌های علمیه اینک یکی از نام‌آورترین فرزندان سختکوش و خوشنام خویش را از دست داده است که بندبند و سطر سطر آثارش لبریز از تعهد به حقیقت و توحید و معنا و معنویت است. شاید نه در گذشته و نه در روزگار ما هیچ عالمی در تراز او این چنین که علامه فقید در آثار خویش به ادای تعهد الهی نشسته است نسبت به این امر توفیق نیافته باشد.
برای صاحب این قلم مانند بسیاری از دوستداران علم در سال‌های گذشته چند بار توفیق زیارت خصوصی و عمومی با آن فقید سعید روی داد که همگی مشحون از روحیه خاص و پرنکته عالمانه آن فقید سعید بود که تا توان در بدن داشت می‌نوشت.
روحش شاد و نامش جاودانه.