تعریف طالبان از غیرنظامیان مغایر با تعریف حقوق بین‌الملل بشردوستانه است
عضو هیئت علمی دانشگاه قم گفت: طالبان به نیروهایش اعلام کرده که به غیرنظامیان حمله نکنند اما غیرنظامیانی که طالبان تعریف کرده بسیار مفهوم مشخصی است که مغایر با مفهوم غیرنظامی در حقوق بین‌الملل بشردوستانه است.
به گزارش ایکنا از قم، مصطفی فضائلی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم شامگاه 4 شهریورماه در پنجمین پیش نشست مجازی «همایش بین‌المللی حقوق بین‌الملل و مخاصمات مسلحانه در منطقه» در رابطه با تحولات افغانستان از منظر حقوق بشردوستانه بین‌المللی که در دانشگاه قم با همکاری انجمن علمی حقوق بین‌الملل دانشگاه قم(خواهران) برگزار شد به موضوع «تروریسم بین‌المللی و حقوق بشردوستانه با تاکید بر وضعیت افغانستان» پرداخت و اظهار کرد: مسئله تروریسم مقوله‌ای است که مفهوم آن تحت تاثیرات تحولات، مورد تغییر واقع شده است. در گذشته و به شکل سنتی اغلب وقتی از تروریسم صحبت می‌شد ذهن به عملیات تروریستی و خشونت آمیز که توسط افراد و گروه‌های معاند و معارض علیه مقامات و ماموران دولتی منصرف می‌شد، ولی امروزه این عملیات ممکن است با اشکال و نمادهای مختلف برای دولت‌ها هم اتفاق بیافتد یعنی اینکه دولت‌ها هم مرتکب جنایت عملیات تروریستی بشوند؛ هرچند این هم خیلی پدیده نویی نیست.
فضائلی با بیان اینکه امروزه با مفهومی به نام تروریسم بین‌المللی و تروریسم دولتی مواجه هستیم، گفت: اینکه اسم بین‌المللی دارد دلیلش این است که یعنی جرم تروریستی در قلمرو داخلی کشوری اتفاق افتاده است و عوامل و عناصر خارجی در آن دخیل باشند یا ممکن است گروه‌ها و افراد خارجی باشند و یا کشوری در این عملیات دخیل باشد که مصادیق زیادی از آن را شاهد هستیم؛ نیاز است تا عوامل جرم‌انگاری و با آن مبارزه و مقابله قضایی و کیفری بین‌المللی داشته باشند چرا که تروریسم تابع یک سری هنجارهای عرفی بین‌المللی است.
وی همچنین بیان کرد: تروریسمی که امروزه به خود دولت منتسب است تروریسم دولتی است و در واقع نهادهای حکومتی مرتکب می‌شوند خواه علیه مردم خودشان مانند نمونه‌ای که از سوی دولت عربستان برایی خاشقچی انجام شد و دولت به واسطه تروریسم معاندان و معارضان خود را سرکوب می‌کند و خواه دولتی که در مورد مردم خود مرتکب جنایت نمی‌شود ،مثلا دولت‌های دمکراتیک ولی در حمایت از تروریسم و مباشرت با آنها ید طولانی دارند و سعی بر توجیه مثلا قتل هدفمند و مفاهیم جعلی از این قبیل دارند.
فضائلی گفت: گاهی تروریسم در بستر یک مخاصمه مسلحانه اتفاق می‌افتد که در این مواقع به حقوق بین‌الملل بشر دوستانه پیوند خواهد خورد؛ وقوع جنایت در بستر این شیوه تروریسم یا از این طریق است که نیروهای مبارز در جریان مبارزات طرف‌های درگیر مرتکب جرم تروریسم می‌شوند یا گروه‌های تروریستی وارد مخاصمه می‌شوند؛ مثلا در سوریه و عراق که گروه داعش و.. که به عنوان گروه‌های تروریستی شناخته شدند، یا اینکه گروه‌های آزادی بخش در جریان مبارزاتشان متهم به ارتکاب جرایم تروریستی می‌شوند.
اختلاف نظر در تعریف تروریسم
وی افزود: ما در بحث تعریف تروریسم اختلاف نظر فراوانی داریم و تعاریف عدیده‌ای داریم که مشکل حقوق بین‌الملل در زمینه تروریسم مشکل نبود تعریف نیست، مشکل تکثر تعاریف و فراوانی را داریم.
فضائلی با اشاره به عناصر تشکیل دهنده تروریسم، تصریح کرد: تروریسم مثل هر جرم دیگری از عنصر مادی و معنوی است که تهدید، اعمال خشونت در قالب قتل، رفتار خشن، قتل عام، گروگانگیری، هواپیما ربایی و تخریب گسترده اموال و محیط زیست است و در عنصر معنوی متشکل از هدف خاصی است که جرم تروریسم را از سایر جرایم عادی متمایز کند، در این عنصر دو نکته حائز اهمیت است یکی ایجاد رعب و وحشت و دیگری وادار کردن دولت یا سازمانی به انجام یا عدم انجام عملی است.
استاد دانشگاه قم با اشاره به تعریفی جامع از تروریسم که اتحادیه اروپا آن را ارائه کرده است، اظهار کرد: در ماده یک چارچوب مبارزه با تروریسم اینگونه قرار شده است که جرائم تروریستی عواملی جنایتکارانه هستند که در فهرستی شامل جرایم جدی علیه اشخاص یا اینکه اموال قرار گرفتند و این از معدود تعاریفی است که علاوه بر اشخاص اموال را هم اضافه کرده است که نکته مهم در این تعریف که سبب تمایزش شده این است که علاوه بر وادار کردن سازمان به عملی یا عدم عمل به بی‌ثبات سازی جدی یا تخریب بنیادی ساختار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی کشور یا سازمان اشاره دارد.
مولفه‌های شناسایی تروریسم
وی افزود: در مجموع تروریسم اغلب با چند مولفه قابل شناسایی است که عبارت است از: تهدید به خشونت یا کاربرد خشونت در قالب‌های مختلف بروز و ظهور، ایجاد رعب و وحشت با انجام اعمالی که جلب توجه عمومی دارد، هدف عمدی علیه غیرنظامیان یا افراد بی‌گناه دارد که البته افراد غیرنظامی شامل هر فردی می‌شود که سهم فعالی در درگیری‌های مخاصمه و مصالحانه نداشته باشد.
فضائلی اضافه کرد: ارتباط تروریسم با مخاصمه مسلحانه و حقوق بین‌الملل بشردوستانه ممکن است در بستر یک مخاصمه مسلحانه بین‌المللی یا غیربین‌المللی واقع شود که اگر در چنین بستری اتفاق بیفتد می‌تواند مصداق جنایت جنگی یا مصداق نقض و جنایت علیه بشریت و یا مصداق جنایت نسل کشی باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه قم با بیان اینکه اگر بخواهیم موضوع مخاصمه مسلحانه را در مورد افغانستان تطبیق بدهیم، افزود: وضعیت افغانستان از سال 1978 به این سال‌ها یک وضعیت مخاصمه مسلحانه تشخیص داده شده است که در بعضی دوران مخاصمه جمعی بین‌المللی داشته است.
وی ادامه داد: در واقع به طور خاص در 7 اکتبر 2001 تا 19 ژوئن 2002 که دوره حاکمیت طالبان یک بود و مخاصمه مسلحانه بین‌المللی در افغانستان اتفاق افتاد و ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالت اتحادیه امریکا به افغانستان حمله کردند و نهایتا به استقاط حکومت طالبان در 19 ژوئن 2002 منتهی شد که بعد از آن مخاصمه همچنان ادامه داشت ولی دولتی که بعد از طالبان مستقر شد شدت و ضعف داشت.
وضعیت افغانستان تا امروز یک وضعیت ضدبشری است
فضائلی یادآور شد: وضعیت افغانستان تا امروز یک وضعیت مخاصمه، مسلحانه و ضدبشری است که بعد از 19 ژوئن یک مخاصمه بین‌المللی بوده است لذا جنایاتی که در طول این دوره‌ها اتفاق افتاده یقینا می‌تواند مصداق جنایت جنگی باشد.
وی عنوان کرد: اینکه اکنون طالبان ۲ آمده و مسلط شده، اگر به مسئولیت‌هایی که داشته و فرماندهی‌هایی که صورت گرفته مراجعه شود، نشان از فهرست بلند بالایی از عملیات تروریستی در طول این دو سه دهه انجام شده، می‌رسیم و این براساس گزارش دادستان دیوان کیفری بین‌المللی قابل انتصاب به گروه‌هایی از جمله طالبان است.
فضائلی با اشاره به این نکته که غیرنظامیان و اصل تفکیک در مورد افغانستان باید رعایت شود، گفت: طالبان به نیروهایش اعلام کرد که به غیر نظامیان حمله نکنند اما غیرنظامیانی که طالبان تعریف کرده بسیار مفهوم مشخصی است که مغایر با مفهوم غیرنظامی در حقوق بین‌الملل بشردوستانه است که فرصت تفصیل در این زمینه نیست و نباید این را ساده‌انگاری کرد.
وی افزود: حمله به مدارس، حمله به اماکن عبادی، بیمارستان‌ها، اهداف غیرنظامی متعدد و سربازگیری کودکان زیر ۱۵ سال این‌ها اعمال متعددی است که طالبان به آن متهم است و جنایت علیه افغانستان می‌تواند مصداق جنایت علیه بشریت باشد.
فضائلی در پایان یادآور شد: بنابراین این نکته قابل اشاره است که اهداف تروریستی می‌تواند به ارتکاب قتل اعضای یک گروه، ایراد و آسیب شدید جسمی و روحی، تحمیل شرایطی که منجر به از بین رفتن کلی یا جزیی گروه شود و یا انتقال اجباری کودکان از یک گروه و یا اعمال تدابیری برای جلوگیری از زاد و ولد آنها، این‌ها در صورتی که با هدف نابودسازی کلی یا جزیی گروه، قومی، نژادی، ملیتی یا مذهبی در نظر باشد می‌تواند مصداق تروریسم باشد.
انتهای پیام
