سبک‌های ارتباطی و مهارت حل مسائل در زندگی زناشویی

به گزارش ایکنا از قم، فهیمه باهنر، پژوهشگر و درمانگر حوزه خانواده، شامگاه شنبه، 9 مردادماه در وبینار روابط خانوادگی با موضوع «غنی‌سازی روابط همسران» که به همت جهاددانشگاهی استان قم برگزار شد، در رابطه با سبک‌های ارتباطی مختلف در رابط زناشویی، اظهار کرد: هر فردی برای برقراری رابطه با دیگران سبک متفاوتی دارد و در روابط زناشویی نیز افراد در سال‌های اول ازدواج متوجه این تفاوت‌ها می‌شوند؛ اینکه کدام خوب است و کدام آسیب‌زا در این نشست بررسی خواهد شد، چراکه اگر از این سبک‌ها اطلاع نداشته باشیم دچار قضاوت‌هایی خواهیم شد.

وی افزود: اولین مورد سبک ارتباطی منفعل است که این افراد هیچ‌گاه نظر خود را مطرح نکرده و قدرت نه گفتن ندارند و به‌درستی نمی‌توانند احساسات‌شان را بیان کنند که در جامعه ایرانی این سبک بیشتر در زنان و مادران دیده می‌شود؛ این افراد به مرور دچار افسردگی، سردرگمی و اختلالات روحی می‌شود، چراکه در نگاه اول شاید از دعواها جلوگیری کند اما باعث می‌شود فرد از زندگی زناشویی لذت نبرد.

این روانشناس ادامه داد: مورد بعدی، سبک ارتباطی پرخاشگر است که در مردان بیشتر دیده می‌شود؛ این افراد آستانه تحمل پایینی دارند و در روابط زناشویی نمی‌توانند با طرف مقابل‌شان صحبت کنند و مدام دنبال تحقیر طرف مقابل هستند و همواره فکر می‌کنند حق با آن‌هاست، بنابراین متوجه می‌شویم این سبک هم سازنده نیست.

باهنر اضافه کرد: سبک بعدی، منفعل ـ پرخاشگر است؛ در این سبک فرد به‌صورت غیرمستقیم خشم خود را بروز می‌دهد یعنی در ظاهر بله قربان‌گو است، اما با کنایه زدن سعی در تخلیه خشم خود دارد. معمولا پرخاشگری بر افراد در این سبک غلبه دارد و در زندگی زناشویی در اکثر مواقع مرد پرخاشگر و زن منفعل و یک نفر بر رابطه حاکم است.

توجه به احساسات، علایق و تفکرات طرف مقابل

وی سبک ارتباطی دیگر را سبک ارتباطی قاطع دانست و گفت: در این سبک فرد احساس می‌کند هم نیازهای خودش و هم طرف مقابلش مهم است و به هر دو مورد توجه می‌کند. در این سبک زن و شوهر در تمامی مسائل حق اظهار نظر داشته و هیچ کدام دنبال کنترل طرف مقابل نیستند که به این سبک می‌توان سبک سازنده گفت و عمدتا رضایت زناشویی بالایی را به‌دنبال دارد.

مشاور خانواده با اشاره به اینکه سبک ارتباطی که ما در زندگی با همکار، دوستان یا همسر خود به‌کار می‌بریم سبکی است که از والدین آموخته‌ایم پس قابل تغییر هستند و می‌توان آنها را بهبود داد، اظهار کرد: باید ببینیم چه کنیم به سمت سبک قاطع برویم؛ قدم اول اشتراک‌گذاری است، یعنی از همان قدم اول به احساسات، علایق و تفکرات طرف مقابل نیز توجه کنیم.

باهنر مورد بعدی را گوش دادن به طرف مقابل بیان کرد و ادامه داد: گوش دادن به این معنا که به طرف مقابل اجازه صحبت کردن داده و بر اساس پیش‌خوانی ذهنی خود ادامه حرف او را پیش‌بینی نکنیم؛ زیرا این‌گونه روحیه منفعل در فرد تقویت می‌شود.

عضو سازمان نظام روانشناسی مورد بعدی را ارتباط چشمی معرفی کرد و گفت: این روزها به واسطه سرگرمی در موبایل یا گرفتاری در کارها زیاد به این مورد توجه نمی‌شود.

وی افزود: نکته مهم بعدی در روابط زناشویی، رعایت ادب است و عدم رعایت آن سبب تحقیر طرف مقابل و تجاوز به حریم شخصی وی می‌شود.

باهنر مورد بعدی را همکاری دانست و بیان کرد: مردی که در کار خانه دخالتی نداشته و فقط به کار بیرون از خانه بپردازد، باعث ایجاد سبک ارتباطی منفعل در زن می‌شود و احساس بی‌ارزشی را در زن تقویت می‌کند.

باهنر اضافه کرد: اشکالی که در روابط زناشویی در بسیاری از موارد دیده می‌شود این است که افراد نقش مادر و همسر یا پدر و همسر را از یکدیگر جدا نمی‌کنند و فقط به یک مورد می‌پردازند یا به نیازهای شخصی خود توجه نمی‌کنند که این مورد می‌تواند سبب خیانت طرف مقابل نیز بشود.

عضو سازمان نظام روانشناسی سپس در مورد خشم در روابط، توضیح داد: خشم در حالت عادی هیجان است و زمانی بد می‌شود که فرد توانایی کنترل آن را نداشته، طولانی مدت آن را با خود حمل کرده و به روابطش با دیگران آسیب وارد کند؛ در روابط زناشویی این خشم آسیب‌زننده است و سرانجام بسیاری از زوجین دارای این شرایط را به جدایی می‌کشاند.

باهنر در رابطه با دلایل خشم، بیان کرد: خیلی وقت‌ها علت خشم به ویژگی‌های سرشتی و هورمونی، گاهی به مسائل درونی مانند زورگویی و تهمت و غیره و گاهی به اتفاقات بیرونی مانند آلودگی و ترافیک آهنگ‌های خیلی تأثیرگذار بر روح و روان برمی‌گردد؛ شناختن علت خشم سبب آگاهی نسبت به طرف مقابل و ریشه‌یابی آن می‌شود.

راه‌حل‌های مدیریت خشم در روابط زناشویی

این روانشناس در خصوص مراحل ابراز خشم، توضیح داد: مرحله اول، مرحله پیش از خشم بوده که به دلیل اتفاق بیرونی فرد دچار تغییرات درونی مانند بال ارفتن ضربان قلب، تند نفس کشیدن و احساس گرما است؛ مرحله بعدی مرحله خشم است که فرد در این مرحله خشم خود را با رفتارهای مختلف مانند فریاد زدن، کتک زدن و پرت کردن اشیاء بروز می‌دهد و مرحله سوم احساس گناه، پشیمانی و شرم و خجالت و ترس از تلافی است.

وی سپس به تشریح راه‌حل‌های مدیریت خشم پرداخت و گفت: امروزه علت خشمگین شدن زوجین در اکثر مواقع بیان نادرست خواسته‌های‌شان است که در پژوهش‌های متعددی نیز دیده شده است، همسری که به محض رسیدن شوهر از سرکار به جای استقبال به اعتراض در مورد مسائل زندگی یا بیان خواسته‌هایش می‌پردازد سبب به‌وجود آمدن خشم در طرف مقابل می‌شود.

باهنر ادامه داد: در اولین مورد بحث مدیریت خشم باید به موقعیت ایجادکننده خشم توجه و از آن دوری کرد؛ همچنین وقتی خودمان یا طرف مقابل‌مان در مرحله اول ابراز خشم قرار گرفت محل را ترک کنیم؛ دومین مورد یافتن دلایل رفتن به سمت مراحل ابراز خشم است که مهم‌ترین آنها افکار منفی هنگام خشمگین شدن است.

اصول مذاکره در روابط زناشویی

وی همچنین با اشاره به اصول مذاکره، تصریح کرد: اصول مذاکره در تمامی روابط از جمله کاری، دوستانه و خانوادگی بسیار مهم است که اولین چیزی که باید به آن توجه کرد پذیرفتن تعارضات است؛ در روابط زناشویی طبق اصطلاح گاتمن (از بزرگان علم روانشناسی خانواده) باید چند ویژگی بر روابط افراد حاکم شود و اولین اصل دوری از عیب‌جویی است.

این روانشناس در تشریح اصل عیب‌جویی و دیگر اصول، اظهار کرد: زوجینی که در یک بحث همواره مشکلات گذشته یا دیگر موضوعات را دخیل می‌کنند دچار اصل عیب‌جویی هستند.

باهنر اضافه کرد: اصل بعدی حاکم بر روابط زناشویی پرهیز از تحقیر کردن است که شامل فحاشی و شوخی‌های کنایه‌دار بوده که سبب کاهش اعتماد به نفس طرف مقابل می‌شود.

وی مورد دیگر را دوری از حالت جبهه‌گیری و عدم پذیرش مسئولیت اشتباهات و انداختن مشکلات بر گردن طرف مقابل دانست و بیان کرد: مورد بعدی بی‌توجهی به امور و نیازهای یکدیگر است که طبق گفته گاتمن بی‌توجهی مهمترین عامل فروپاشی یک رابطه است.

مشاور خانواده مورد بعدی را صبوری و پایداری معرفی کرد و گفت: متأسفانه در حال حاضر زیاد دیده می‌شود که زوجین زود تصمیم به طلاق می‌گیرند و این ناشی از همان عدم صبوری و پایداری است.

حمایت در مذاکره مهمترین اصل زندگی مشترک است

باهنر حمایت در مذاکره را از مهمترین اصول زندگی مشترک دانست و بیان کرد: خیلی مهم است که مرد، زن را مورد حمایت خود قرار دهد و حتی در صورت مخالفت با نظر خانم‌ها در ابتدا گارد مخالفت نگیرد و سپس مخالفت خود را با دلیل و منطق اعلام کند و در نهایت روشن و واضح صحبت کردن است؛ وقتی در خصوص موردی قصد گفت‌وگو با طرف مقابل را داریم باید به‌طور واضح مشخص کنیم که در چه مورد می‌خواهیم صحبت کنیم و خواسته ما دقیقا چیست.

درمانگر حوزه خانواده سپس به مهارت حل مسائل در زندگی پرداخت و تصریح کرد: در حل مسئله مرحله اول تشخیص مسئله و مرحله دوم تشخیص ماهیت مسئله است، یعنی متوجه باشیم که مسئله مربوط به داخل خانواده است یا خارج آن و اینکه تشخیص دهیم که این مسئله اصلا مربوط به رابطه زناشویی ما است یا نه؟ پس از آن دانستن موانع حل مسئله است که در خیلی موارد به عادت‌های قدیمی طرفین یا ترس‌ها برمی‌گردد.

وی ادامه داد: مرحله بعدی توجه به راه‌حل‌ها است که افراد باید هر راه‌حل منفی یا مثبت که در ذهن‌شان است را یادداشت کنند، زیرا تا زمانی که همه این راه‌حل‌ها در ذهن بوده به راه‌حل درستی نخواهیم رسید؛ این‌گونه می‌توانیم معایب و مزایای راه‌حل‌ها را نوشته و در نهایت یک راه‌حل که مورد توافق دو طرف، قابل عمل و نزدیک به هدف زندگی زناشویی است به مرحله اجرایی برسد.

باهنر تأکید کرد: پس از اجرایی کردن مرحله حتما باید ارزیابی کنیم که مثمر ثمر بوده است یا نه تا دفعات بعد از این تجربه استفاده شود، بنابراین پیدا کردن راه‌حل به معنی حل شدن مسئله نیست.

تکنیک‌های افزایش صمیمت روابط زناشویی

درمانگر حوزه خانواده با اشاره به تکنیک‌های افزایش صمیمت روابط زناشویی، گفت: اولین مورد این است که بدانیم ایرادی ندارد که در رابطه با همسر یا فرزند از کلمات «لطفا»، «متشکرم»، «خواهش می‌کنم» و این‌گونه کلمات که در روانشناسی به کلمات جادویی مشهورند استفاده کنیم، مورد بعدی قدردانی کردن است که زن و مرد انجام امور روزانه را در زندگی وظیفه طرف مقابل ندانند.

باهنر تکنیک بعد را مؤدبانه صحبت کردن، احترام به طرف مقابل و تشکر و عذرخواهی کردن بیان کرد و افزود: همه انسان‌ها اشتباه می‌کنند پس در زندگی زناشویی قطعا این مسائل پیش خواهد آمد و عذرخواهی را نباید نشانه شکسته شدن غرور دانست زیرا در این صورت صمیمیتی در رابطه دیده نمی‌شود.

عضو سازمان نظام روانشناسی در پایان یادآور شد: از جمله موارد دیگر برای افزایش صمیمیت می‌توان به عدم انتقاد و اصلاح فرد در جمع، تلاش برای حفظ صمیمیت رابطه مانند روزهای اول، مرور خاطرات شیرین اوایل آشنایی، وقت گذراندن با خانواده همسر، انجام امور لذت‌بخش برای دو طرف و توجه به مراسمی از قبیل تولد و سالگرد ازدواج اشاره کرد.