شاهد تزلزل نظام هنجارهای دینی در ابعاد مختلف هستیم + معرفی کتاب

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا سالاری‌فر، نویسنده کتاب «درآمدی بر مبانی و روش‌های روان‌شناختی ـ تربیتی عفاف و حجاب» در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از قم در معرفی این کتاب، گفت: کتاب «درآمدی بر مبانی و روش‌های روان‌شناختی ـ تربیتی عفاف و حجاب» ماحصل چهار مقاله و تحقیق و با محوریت مبانی عفاف به‌عنوان یک ارزش کلیدی در اسلام است. 

وی افزود: تمرکز عمده کتاب بر ابعاد 10گانه عنصر عفاف و مضامینی مانند حجاب شرعی، ارزش‌های اخلاقی، نگاه فقه اسلامی به عفاف، فرایند‌های زمینه‌ای بر درونی‌سازی، ‌مدل‌های تربیتی، مسائل و مبانی فطری روان‌شناختی، علمی و جامعه‌شناختی است.

نویسنده کتاب «درآمدی بر مبانی و روش‌های روان‌شناختی ـ تربیتی عفاف و حجاب» بیان کرد: تحقیقات در این کتاب نشان می‌دهند که چه ارتباط مفهومی بین عفاف و حجاب و مفاهیم روان‌شناختی در متون دینی و در غیر قرار دارد و در حوزه اجتماعی آسیب‌ها را با متخصصان و مبلغان عفاف در زمینه‌های مختلف مورد بررسی قرار داده تا تربیت عفاف در مدل دینی و مدل تربیتی عفاف را از متون دینی و مرجع محور تئوریزه کند.

عضو هیئت علمی گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: این کتاب نشان می‌دهد اگر تأکیدات ما در آموزش‌ها بر عفاف باشد موفق‌تر خواهیم بود؛ زیرا دین شامل مرد و زن است. همچنین حجاب در یک دایره گسترده‌تری تحت عنوان عفاف در نظر گرفته می‌شود.

وی ادامه داد: کتاب، این دیدگاه را مطرح کرده چیزی که در اسلام و حوزه‌های ارزشی و منطقی دین یک ارزش است عفاف و حیا است و حجاب به‌عنوان یک پوشش و یکی از ابعاد عفاف مطرح می‌شود که می‌خواهد بگوید حجاب به‌وسیله عفاف معنا می‌یابد ولی در جامعه امروز ایران تمرکز قابل توجهی بر حجاب داریم.

سالاری‌فر افزود: تبلیغات روی حجاب متمرکز است که مخاطب ما فقط خانم‌ها می‌شوند و این یک مشکل است که بر بسیاری از ابعاد کلیدی غفلت کردیم، چرا که در دین تفاوتی بین زن و مرد نیست.

وی ادامه داد: رشد در ارزش‌های اخلاقی و پاسداری از هنجارهای دینی ـ اجتماعی از اساسی‌ترین شاخص‌های یک فرهنگ سالم است که بدون توجه به مبانی فطری روان‌شناختی تلاش برای هنجارزدایی و اسلامی کردن نابسامانی‌های موجود و جلوه‌های اجتماعی تلاش بی‌ثمر است و آن‌چه هنجارهای اسلام را در همه ظرفیت‌های بشری تنظیم می‌کند، آموزش فرایند‌های زمینه‌ای بر درونی‌سازی عفاف است.

استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: مهدی علیزاده در مقدمه و سخنی با خواننده تأکید می‌کند که از جمله حوزه‌های ارزشی در منطق دین، عفاف و حیاست، اما متأسفانه امروز شاهد تزلزل نظام هنجارهای دینی در ابعاد مختلف هستیم، لذا در تلاش بر حفظ نظام هنجاری نیازمندیم تا با به‌کارگیری یافته‌های روان‌شناسی در حوزه عفاف برنامه‌های تربیتی را به ثمربخشی نزدیک‌تر کنیم.

وی افزود: کتاب حاضر محصول چنین نگاهی است و در آن تلاش شده تا با همکاری علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ناظر به نظام هنجاری دینی باشد و برنامه‌هایی برای تربیت نسلی عفیف معرفی کند.

ساختار کتاب

سالاری‌فر گفت: کتاب شامل 7 فصل است؛ فصل اول به توضیح مفاهیم و ابعاد عفاف و حجاب و روشنگری این چارچوب‌ها اشاره دارد که هدف از نوشتن این کتاب این است که بدانیم، باید با این پدیده برخوردی علمی داشته باشیم نه برخوردی سطحی و صرفا تعبدی، تا آنجا که هر کجا عدم عفت را مشاهده کردیم به کشف زمینه‌ها و علل آن برسیم و برای هر شخصی که عدم عفت را انتخاب کرده مبانی علمی داشته باشیم.

وی افزود: این کتاب به رابطه بین عفاف و حجاب و مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب اشاره می‌کند، این که از ارزش‌های مهم ادیان الهی از جمله اسلام، رعایت عفاف است و در آیات قرآن به آن امر شده و سپس ضرورت آموزه‌های مهم دین اسلام که عفاف و حجاب است بیان می‌شود و این که امروزه به چالش مهم فرهنگی تبدیل شده است.

سالاری‌فر در شرح فصل دو کتاب گفت: فصل دو نگاه فقه اسلامی به ابعاد عفاف و احکام عفاف و حجاب و حدود آن را بیان می‌کند در این صورت افراد به صورت دقیق با تمام ابعاد و انواع دسته‌بندی احکام عفاف اعم از احکام فاصله، کنار هم نشستن، فاصله، گفت‌وگو، دیدن، تماس و مسائل دیگر آشنا می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه کتاب به‌صورت یک ساختار مشخص می‌تواند در دسترس مبلغان و دانشگاهیان قرار بگیرد، بیان کرد: در فصل سوم مبانی روان‌شناختی عفاف و حجاب عنوان شده است و این موضوع را بیان کرده که از نظر روان‌شناختی چه نکاتی کمک می‌کند که ما بفهمیم عفاف یک آموزه فطری است.

وی ادامه داد: فصل سوم کتاب بیانگر آن است که عفاف، حیا و حریم‌طلبی چیزی نیست که ما از بیرون بخواهیم تحمیل کنیم و آن چیزی که چارچوب‌های تأکید عفاف را در یک فرد مرزبندی می‌کند منطبق بر سلامتی و تأثیر عفاف بر سلامتی است که عفاف و سلامتی رابطه دوسویه دارند در واقع در این فصل زمینه‌ها و تبعات رفتارهای عفیفانه و غیرعفیفانه تبیین شده است.

استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: در فصل چهارم آسیب‌شناسی روش‌های ترویج عفاف و حجاب در ایران بیان شده است که با نگاهی علمی، جامع‌تر و آسیب‌شناسانه اقدامات پنج حوزه خانه و خانواده، مدرسه یا مراکز آموزشی، رسانه، ریاست و حاکمیت و موقعیت‌های دینی را مورد بررسی قرار داده است.

وی افزود: حدود 30 تا 40 صفحه اختصاص به این موضوع دارد و مبلغان، مربیان و دانشگاهیان جهت آشنایی بیشتر با انواع آسیب‌ها که تاکیدات کلیدی کتاب است می‌توانند به این فصل مراجعه کنند، این فصل شکلی نوآورانه و خلاقانه در کتب مشابه خود است.

سالاری‌فر یادآور شد: در فصل پنجم کتاب آمده که چگونه زمینه‌ها و شرایط به ایجاد درونی‌سازی عفاف و حجاب منجر شده و نویسنده به آداب دینی و فرزندآوری و نقش باور به خدا در حیا و خویشتن‌داری اشاره دارد و بیان می‌کند که زمینه‌های عبادات بر اخلاقیات مؤثر است.‌

استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: در فصل ششم روش‌های تربیتی برای ‌سازی عفاف و حجاب را توضیح می‌دهد که چگونه و چه سبک الگودهی برای درونی‌سازی عفاف و حجاب مناسب است و درباره روش ابراز محبت و تقویت عزت نفس که در عفاف آمده توضیحاتی را بیان می‌کند؛ همچنین روش‌های عادت‌دهی و تشویق و تنبیه را تشریح می‌کند.

عضو هیئت علمی گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: در فصل هفتم روش‌های آموزش عفاف و حجاب بررسی می‌شود که از چه روش‌های بازی، هنری، اکتشافی و روش‌های پرسش و پاسخ می‌توان برای کارایی در تبلیغ و آموزش برای تمایز یافتگی استفاده کرد.

وی ادامه داد: فصل پنج، شش و هفت نوعی حرکت به‌سوی مدل‌های تربیتی و تبلیغی را بر اساس تحقیقات میدانی ـ نخبگانی ـ پرسشنامه‌ای بازگو می‌کند که طبق آنچه در کتاب هم عنوان شده، به روش‌های آموزش عفاف و حجاب به کودکان و نوجوانان اختصاص دارد  تا با راهکارهایی مناسب و مؤثر برای تربیت نسلی عفیف معرفی شود و به توصیه‌های کلی اکتفا نشود.

یادآور می‌شود، کتاب «درآمدی بر مبانی و روش‌های روان‌شناختی ـ تربیتی عفاف و حجاب» نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا سالاری‌فر به ویراستاری مهدی بیاتی و سیدجمال‌الدین رضوی، حسن سالاری‌پور از سری مجموعه کتاب‌های روان‌شناسی است که با شمارگان هزار نسخه صرفا در چاپ اول در 532 صفحه به بهای 60 هزار تومان از سوی انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات منتشر شده است.

گفت‌وگو از : هدی‌سادات چاوشی