روایتگری حضرت زهرا(س) در ساحت تکوین و تشریع

به گزارش خبرنگار ایکنا، زهرا شریف، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده، امروز 24 دی‌ماه، طی سخنانی در نشست فاطمی این پژوهشکده با موضوع «گستره وجودی حضرت صدیقه(س)، ضمن عرض تسلیت به مناسبت ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا(س)، اظهار کرد: حضرت صدیقه طاهره(س) از چنان شمول ابعاد و گستره وجودی برخوردار هستند که توجه و عمق اندیشه را به خود جلب می‌کنند.

وی با بیان اینکه مباحث خود در این نشست را در دو بعد کلی تکوین و تشریع ارائه خواهد داد، گفت: خطابات بسیاری زیاد و متنوعی در مورد وجود حضرت زهرا(س) وجود دارد. در حوزه تکوین در زیارتی که منسوب به ایشان است این‌گونه می‌خوانیم که «السَّلامُ عَلَيْكِ يَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَكِ اللّٰهُ الَّذِي خَلَقَكِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَكِ فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صابِرَةً». این امتحان و ابتلای قبل از خلقت ایشان، به این موضوع اشاره دارد که حضرت صدیقه(س) قبل از آنکه در نشئه عنصری و حالت وجود مادی در عالم حاضر شوند، در عرصه‌ای مورد امتحان قرار گرفته و خداوند نیز ایشان را در آن ابتلا، صابر و ممتاز یافته‌اند.

شریف بیان کرد: اینکه موجودات پیش از حضور در عرصه مادی دارای نوعی وجود و حقیقت بوده‌اند، در مورد تمامی موجودادت صادق است، اما تفاوت حضرت صدیقه طاهره(س) با دیگران در رابطه با این موضوع در این است که اولاً ایشان در ابتلای عالم پیش از دنیا صابر یافت شده‌‌اند و ثانیا با توجه به روایات و مضامین دیگری که در مورد وجود پیش از خلقت ایشان صادر شده و نیز سؤالاتی که در مورد وجه تسمیه ایشان به زهرا پرسیده شده است، می‌توانیم منظومه‌ای را برای این تفاوت ترسیم کنیم.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده در ادامه با اشاره به پاسخ به این پرسش که چرا حضرت فاطمه(س)، زهرا نامیده شده است، تصریح کرد: در روایات این‌گونه پاسخ داده شده است که زهرا به منزله نور است و خداوند ایشان را از نور و عظمت خویش آفرید و هنگامی که این نور طلوع کرد، آسمان‌ها و زمین با نور او روشن شد و نور او چشم فرشتگان را کور کرد و آن‌ها برای خدا به سجده افتادند و گفتند خداوندا! این نور چیست؟ و خداوند متعال فرمود که این نوری از نور من است که آن را در آسمانم جای داده و آن را از عظمتم آفریده‌ام.

وی افزود: هر چند که تمامی موجودات پیش از آمدن به وجود مادی خود، وجود پیشینی دارند، اما خلقت حضرت صدیقه(س) و سایر ائمه(ع) خلقتی نوری است که تفاوت این خلقت با سایر خلقت‌ها نیز در این است که نور منشأ آثار و اتفاقات دیگری می‌شود و خود منبعی از وجود خداوند سبحان است و به همین دلیل وجود پیشین حضرت زهرا(س) با وجود پیشین انسان‌های عادی متفاوت است.

شریف با بیان اینکه وجود پیشینی حضرت فاطمه(س) منشأ اثر در کل عالم هستی است، اظهار کرد: در مورد وجود مقدس حضرت صدیقه طاهره(س) دو تعبیر بسیار مهم «اُمُّ اَبیها» و «امّ الائمه» در روایات و متون دینی به کار رفته است که باید بدان توجه کرد. مادر بودن برای پدر و کسی که حضرت صدیقه(س) در حقیقت فرزند اوست، به معنای نوعی گستره وجودی است که ایشان را مشارک در وجود پیامبر(ص) قرار می‌دهد. اگر ازلی بودن وجود حضرت زهرا(س) به امتداد وجودی ایشان به منزله ام‌الائمه بودن ضمیمه شود، این وجود در ائمه(ع) امتداد پیدا می‌کند و گویی حضرت صدیقه(س) خود را در وجود هر کدام از این انوار مطهره که فرزندان ایشان محسوب می‌شوند، بروز داده‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه وجود مبارک حضرت زهرا(س) تنها به یک بازه زمانی مادی محدود نمی‌شود، گفت: این وجود، وجودی خاص و متفاوت است که دارای شمول و گستره زیادی است و خداوند نیز از خلقت ایشان دارای هدف، غایت و منظوری ویژه بوده است.

وی با اشاره به اینکه در بسیاری از روایات و متون دینی از وجود حضرت زهرا(س) با عنوان «لیلةالقدر» یاد شده است، افزود: در روایات آمده است که «اللَّیلَةُ فَاطِمَةُ وَ الْقَدْرُ اللَّهُ فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَةَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَک لَیلَةَ الْقَدْرِ وَ إِنَّمَا سُمِّیتْ فَاطِمَةَ لِأَنَّ الْخَلْقَ فُطِمُوا عَنْ مَعْرِفَتِهَا». با توجه به متن صریح قرآن کریم، لیلة‌القدر امری است که قابل شناخت نیست و حضرت صدیقه(س) نیز وقتی به عنوان لیلة‌القدر معرفی می‌‎شوند، گویی که همچنان که شب قدر شبی است که همه اتفاقات در آن قم می‌خورد، حضرت صدیقه(س) نیز در این اتفاقات کاملاً شریک هستند.

قلب مستور

شریف با بیان اینکه طبق این روایات، کنه وجود حضرت زهرای مرضیه(س) قابل شناخت و درک نیست، ادامه داد: امام خمینی(ره) در آثار خود در توضیح لیلة‌القدر بودن حضرت صدیقه(س) اشاره به یک ویژگی به نام «قلب مستور» دارند. طبق این فرمایشات، تنها قلب مستور است که لیلة‌القدر شده و محل نزول ملائکه و رقم خوردن اتفاقات می‌شود.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده بیان کرد: وجود مقدس حضرت زهرا(س) ظرفی برای به ودیعه نهادن حقیقت و سری است که قابل شناخت نبوده و مستور است. خداوند متعال گویی داستان تکوین را از قاب و دریچه وجودی حضرت زهرا(ی) یک بار روایت کرده است. اگر هستی دارای ذاتی ازلی و ابدی است، وجود حضرت فاطمه(س) نیز دارای چنین ویژگی بوده و در وجود ائمه اطهار(ع) تجلی پیدا کرده و در وسعت وجودی خود همچنان ادامه خواهد داشت.

وی بیان کرد: شاید بتوان گفت ویژگی‌هایی که در خداوند سبحان صدق می‌کند، بر وجود حضرت صدیقه(س) نیز صادق است و همانطور که پیامبر(ص) فرمودند: «مَا عَرَفْنَاكَ حَقَّ مَعْرِفَتِكَ»، حضرت فاطمه(س) نیز قابل شناخت و درک نیست.

شریف با بیان اینکه گستره وجودی حضرت زهرا(س) چنان وسیع، شامل و جامع است که می‌‎تواند تجلی صفات خداوند باشد، تصریح کرد: حضرت رسول(ص) درباره وجود مقدس حضرت فاطمه(س) می‌فرمایند که «هرگاه که می‌خواهم شمیم بهشت را ببویم، دخترم فاطمه(س) را می‌بویم».

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به حوزه تکوینی وجود حضرت زهرای مرضیه(س) اظهار کرد: یکی از مواردی که شیعیان در تفکر اعتقادی خود بدان عقیده دارند، وجود مصحف حضرت صدیقه(س) است که ائمه اطهار(ع) در روایات مختلف به وجود آن اشاره کرده‌اند. اصل این حقیقت که حضرت صدیقه(س) کتابی با عنوان مصحف دارند که به عنوان یکی از ودایع امامت است، نشان دهنده این است که آن حضرت واقعا منبع و محل ارجاع بوده‌اند.

وی با بیان اینکه حضرت صدیقه(س) در حوزه تدوین نیز منشأ اثری ابدی هستند و مصحف شریف ایشان یکی از نشانه‌های امامت ائمه(ع) است، گفت: دومین نکته‌ای که در این زمینه می‌توان بدان اشاره کرد این است که رسول اکرم(ص) وجود مبارک امیرالمؤمنین(ع) را به اطاعت از حضرت صدیقه(س) توصیه می‌کنند. «یَا عَلِیُّ انْفُذْ لِمَا أَمَرَتْکَ بِهِ فَاطِمَةُ».

حضرت فاطمه(س) در حوزه معرفتی و حجیت شناخت

شریف ادامه داد: حضرت فاطمه(س) در حوزه معرفتی و حجیت شناخت نیز محل ارجاع و منبع محسوب می‌شوند. گویی که خداوند متعال از گستره وجودی و منظر چشم حضرت صدیقه(س) یک بار تکوین و یک بار نیز تدوین را روایت کرده است. وجود مقدس آن حضرت وجودی روان، سیال و سریان‌دار است که کل هستی را فراگرفته است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده بیان کرد: حضرت زهرای مرضیه(س) در حوزه تدوین نیز آن‌چنان کامل هستند که می‌توان گفت ایشان تمامی معرفت را درک و روایت کرده‎‌اند. این روایتگری حضرت صدیقه(س) در حوزه تکوین و تدوین امری بسیار مهم و تأثیرگذار است. حال این سؤال مطرح می‌شود که ما چگونه می‌توانیم از چنین شخصیت کاملی در حوزه تکوین و تدوین الگوبرداری کنیم؟ و یا اینکه روایتگری حضرت زهرا(س) از تکوین و تشریع چه ویژگی‌هایی دارد؟

وی با اشاره به اینکه تنها یک بانو همچون حضرت زهرا(س) در کل هستی چنین مقاماتی را به این جامعیت روایت کرده است، گفت: خداوند از دریچه وجودی حضرت صدیقه(س) تکوین و تدوین را روایت می‌کند. البته تمامی معصومین(ع) نور واحد هستند اما اینکه تنها یک بانو در میان تعداد زیادی از ائمه و پیامبران(ع) اینگونه روایتگری می‌کند، نشان از نور وجودی عظیم ایشان دارد.

شریف با بیان اینکه وجود حضرت صدیقه(س) به‌‎گونه‌ای واحد است که تمامی کمالات را چه در حوزه تکوین و چه در حوزه تشریع روایت می‌کند، اظهار کرد: نکته دیگر بحث «قلب مستور» در رابطه با وجود حضرت زهرا(س) است. این موضوع بدین معناست که وجودی واحد و جامع همچون زهرای مرضیه(س) با همه کمالات وجودی خود، همیشه نوعی وجه رمزآلود و غیر قابل دست‌یافت بودن را در خود دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه حضرت زهرا(س) جامعیتی کامل و البته مستور در تمامی حوزه‌های تکوینی و تدوینی دارند، تصریح کرد: امروز باید تلاش کنیم که راهی را برای الگوگیری از این بانوی نورانی عالم که چه در حوزه فردی و چه در حوزه اجتماعی سرآمد همگان بوده‌اند، پیدا کنیم.