به گزارش ایکنا از قم به نقل از روابط عمومی جهاد دانشگاهی واحد قم، محمدمرتضی، استاد گروه فلسفه دانشگاه معارف لبنان و مدیر اسبق المرکز الاسلامی للدرسات در شصت و یکمین نشست از سلسله نشستهای مجازی کرونا و زندگی مومنانه با موضوع رسالت رسانهها و شبکههای اجتماعی در دوره بیماریهای همهگیر با تمرکز بر کرونا که به همت پژوهشکده الهیات پردیس فارابی و جهاددانشگاهی قم برگزار شد به ارایه بحث پرداخت که در ذیل به مشروح مباحث وی پرداخته شده است.
وی گفت: از برخی از برنامهها و رسانههای سنتی که بگذریم، اما نمای کلی این رسانهها جدیت در کار است. در حقیقت این مسئلهای درست و سالم است.لذا شایسته است در تعامل با بحرانها، مسئله را جدی گرفت. اما این جدیت و به ویژه در دولتهای موسوم به جهان سوم، را بر روی شبکههای اجتماعی نمی یابیم. و بیشتر اوقات نیز مسائل مهم به محتوایی برای تمسخر گرفتن و امری بی ارزش تلقی کردن تبدیل میشود.
محمد مرتضی اضافه کرد: به طور مثال در لبنان مسائل مهمی درباره فساد وجود دارد که کشور را به فروپاشی اقتصادی و سیاسی کشانده است. امام فعالان با آن مسائل با تمسخر برخورد کردهاند و در نتیجه تبدیل به محتوایی برای شوخی کردن شده است. شاید بر اساس برخی اصطلاحات روانشناسی میتوان آنها را به عنوان نوعی جایگزین دریافت نمود و این پدیدهای است که به شدت در جهان عرب دیده میشود چرا که فعالان خود را ناتوان از ایجاد تحولات واقعی مییابند.
وی افزود: از آن جایی که فضای شبکههای اجتماعی نامحدود است، و در چارچوب تعریف یورگن هابرماس که آن را عرصه عمومی نامیده است، قرار میگیرد. چرا که اجباری و غیر منضبط بوده و نخبگان و عوام در آن هر دو یکسان هستند و حاشیه به اعتبار متن در آن مقدم میشود و مسائل محوری و سرنوشتساز به مادهای برای تمسخر گرفتن و شوخی کردن تبدیل میگردد لذا نوعی لغزش در مأموریت رسانههای شبکه های اجتماعی به شمار میرود.
مرتضی بیان کرد: دیگر، اسم گویای مسمّای خود نبوده و پایگاههایی که شایسته است برای ایجاد ارتباط مورد استفاده قرار گیرند تبدیل به پایگاههایی برای بحث و جدل و درگیریهای لفظی تبدیل شدهاند. همه افراد متخصص در همه امور شدهاند. همه برای خود در فلسفه، جامعه شناسی، اقتصاد و سیاست صاحب نظر شدهاند و حتی در زمینه انرژی هسته ای و علوم فضایی نیز صاحب نظر شدهاند. و همگی آشنا به بیماری بیما و روشهای درمان آن هستند.
وی افزود: اپیدمی بحران کرونا، عوارض وضعیت بشر را نشان داد. بحران جهانی که کسی را مستثنی نمیکند، به محتوایی برای بحث و جدل و ماده ای برای تسویه حسابهای سیاسی تبدیل شده است، اما مشکل بزرگ این است که این بار عموم مردم دور از این جدال و بکارگیری آن نیستند. پیش از این شبکه های اجتماعی تریبونهای منتقد در این عرصه بودند.
مرتضی اظهار کرد: لذا به جای بهرهگیری از این شبکههای اجتماعی، این شبکهها به تریبونهایی برای اتهام زنی و انداختن مسئولیتها بر دوش دیگران تبدیل شدهاند. چه کسی مسئول است؟ دولتها یا ملتها؟ و مسئولیت مقابله وآگاهسازی بر دوش چه کسی است؟ دولتها یا ملتها؟ نباید بی مسئولیت بودن دربرابر بازنشر آن چه که برخی پیش از حصول اطمینان از صحت آن، آن را منتشر میکنند، را فراموش کنیم.
مرتضی اضافه کرد: این وضعیت واقعیت موجود در شبکههای اجتماعی و ویژگیهای آنهاست. ما در این جا به ارائه ویژگیها اکتفا نمیکنیم، بلکه به ناچار باید بر روی تکالیف و شروطی که لازم است در شبکههای اجتماعی در طول مدت بحران ها مانند بحران اپیدمی کرونا با آن تعامل نمود، تمرکز و تبیین کرد.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: با توجه به تجربه به دست آمده از اپیدمی بحران کرونا و دیگر تجربه ها، میتوان درباره وظایف مشخص شدهای که شایسته است از سوی فعالان شبکههای اجتماعی مورد رعایت قرار بگیرد، سخن گفت که به شرح بارزترین آنها خواهیم پرداخت. اولین مسئله، درک خطرها است؛ تا زمانی که اطلاعی درباره خطرها نداشته باشیم نمیتوانیم در دفع آنها به صورت فعالانه اقدام نمائیم. و این همان امری است که به آن، درک خطرها اطلاق می شود.
وی ادامه داد: لذا بدیهی است، کسی که اطلاعی از اصل خطرها نداشته باشد نخواهد توانست به صورت فعالانه و مثبت در عملیات دفع آن خطر مشارکت داشته باشد.لذا درک شیء مقدم بر تعامل با آن است. به وجود آمدن نگاهی اشتباه یا ناقص درباره خطرها، ممکن است به جای حل بحران به تعمیق آن بیانجامد حتی اگر از روی حسن نیت باشد و پر واضح است که حسن نیت داشتن، بدون داشتن بیداری کفایت نمیکند.
وی گفت: دومین مورد توصیف خطرها است؛ پس از داشتن درک درست از خطرها، باید توصیفی از آنها ارائه نمود. عملیات توصیف با هدف گسترش بیداری درباره این خطرها صورت می گیرد.این امر، مشارکت فعال در کمک به داشتن درک درست از این خطرها نزد گروهی که این مسئله را ندارند، کمک خواهد کرد. این گونه، نزد ما دایره ای از: درک خطرها از سوی گروهی که آن را توصیف و به عنوان محتوایی قابل به دیگران عرضه میکنند، خواهیم داشت.
وی افزود: اما باید به مسئولیتی که بر دوش کسانی که وظیفه توصیف آن را بر عهده گرفتهاند، توجه نمود. مسئولیتی بسیار دقیق بوده که باید خالی از خبرهای دروغین، گزافهگویی یا بی ارزش جلوه دادن آن نیز باشد. مبالغه گفتن، ممکن است اقدامات را پیچیدهتر کند، در حالی که کم ارزش جلوه دادن ممکن است به بی توجهی نمودن به خطرها و جدی نگرفتن آنها بیانجامد.
مرتضی به سومین مسئله یعنی انضباط اشاره و تصریح کرد: روشن است که درک خطرها، تا زمانی که همراه با عملیات انضباط نباشد نمیتواند سودی در پی داشته باشد. لذا شبکههای اجتماعی عملیات نوشتاری نیستند. یعنی تنها، نشریاتی که به واسطه نوشتن بتوان از آنها سخن گفت نیستند. بلکه همزمان نوشتن، صدا و تصویر با یکدیگر مشارکت می کنند. لذا اهمیت انضباط در اینجا روشن می شود که، کسی که عموم مردم که از اهمیت برخوردار بودند، در حال حاضر تبدیل به یک الگو میشوند.
وی با اشاره به مقوله رهبری اظهار کرد: هر کدام از شما مسئول هستید و درباره افرادی که به سخن شما گوش میدهند، بازخواست خواهید شد. این حدیث شریف نبوی قاعده رهبری را نشان می دهد.مقصود از رهبری در اینجا این است که هر فرد فعالی در شبکه های اجتماعی شایسته است که در برابر اپیدمی ها و بحران با مسئولیت، رفتار کند.به ویژه زمانی که مسئله عمومی بوده و به تمام بشریت را شامل می شود.و انسان نمی توان خود را نسبت به این امر بی طرف بداند.
وی با اشاره به تفاعل تصریح کرد: منظور از تفاعل در اینجا، تفاعل با دیگران است.مشکل در بسیاری از فعالان به ویژه فرهیختگانی است که خود را در برابر با دیگران مسئول نمیدانند، بلکه دیگران را موظف می دانند که با آنها همراه شود. این نوع نگرشِبرتری طلبی، رابطه میان نخبگانی که باید نقش خود در شبکههای اجتماعی را درک و ایفا کنند، با دیگران با مشکل روبرو میکند. این نقش در حقیقت تنها یک نقش تأثیرگذار نبوده بلکه باید تأثیرپذیر نیز باشد.تأثیر پذیری در اینجا به این معنا نیست که هرقدر تأثیر گذاشتی باید به همان اندازه از نظر اظهار محبت تأثیرپذیر باشی.
وی با اشاره به مقوله فرهنگسازی گفت: در حقیقت عملیات تأثیر گذاری و تأثیرپذیری مذکور، مرحله پیشرفتهای از فرهنگسازی است که در دوران بحرانها به آن نیازمندیم. فرهنگسازی عملیاتی فرا دستی نیست که فقط نیازمند نوشتن مقالات، سخنرانیها و صدور بیانیه ها باشد، اگر چه این موارد بخشی از آن به شمار میروند، اما باید گفت که عملیات فرهنگسازی از همین نقطه آغاز میگردد.
وی افزود: مثالی درباره عملیات فرهنگسازی غیر مستقیم وجود دارد. تاریخ درباره امام حسن و امام حسین علیهما السلام نقل کرده که زمانی که این دو امام بزرگوار فردی را مشاهده کردند که وضو گرفتنش اشتباه است، با روشی زیبا سعی در آموزش و تصحیح خطایش برآمدند و تظاهر کردند که با یکدیگر در حال بحث و جدل درباره این موضوع هستند و آن فرد را به داوری خواستند و پس از آن بود که آن فرد به خطای خویش پی برد و رفتار درست این دو امام بزرگوار را تأیید کرد.
وی افزود: اپیدمی کرونا، سیاست فاصله گرفتن اجتماعی را تحمیل کرد. و اگر مسئلهای که در بالا در خصوص تغییر رفتار شبکههای اجتماعی در دور کردن افراد به جای نزدیک کردن آنها به یکدیگر را که به آن اشاره نمودیم، نیز بیافزائیم، خواهیم دید که مشکل دو برابر میشود.به طور معمول بحرانها فرصتی را برای ایجاد ارتباط، همکاری و محبت بیشتر میکند. بنابراین ضروری است که برای جبران فاصله گرفتن ها، باید سطح ارتباط اجتماعی را در شبکه های اجتماعی بالا برد و درصد محبت و ارتباط عاطفی با دیگران را بالا ببریم.
وی با تاکید بر اهتمام ورزیدن و توجه نمودن گفت: محبت کردن و ارتباط داشتن دلیل بر اهتمام ورزیدن و توجه نمودن است. اما عکس این مطلب نیز درست است.ابراز توجه نمودن به عموم مردم نسبت به پذیرش مسئولیت و منضبط بودن کمک خواهد کرد. اهتمام ورزیدن دروازه تسخیر نمودن قلبهاست.
مرتضی در خاتمه نتیجهگیری کرد: نظر سنجیها و بررسی شبکههای اجتماعی نشان میدهند که افت شدیدی در این زمینه وجود دارد؛ و نسبت به وظایفی که به خاطر آنها شبکههای اجتماعی به وجود آمدهاند، فاصله بسیار زیادی ایجاد شده است. نتیجهای که میتوان از این تجربه برداشت نمود این است که مسئولیت شکستها و افت ها را نمیتوان تنها بر دوش دولتها و مسئولان انداخت، بلکه عموم مردم نباید از مسئولیتی که بر عهده آنهاست شانه خالی کنند. چرا که فعالیت آنها نقش مهمی در تأثیر گذاری خواهد داشت، لذا مسئولیت شکست نیز بر عهده آنها خواهد بود.
انتهای پیام