سلسله نشست‌های کرونا و زندگی مؤمنانه/
بررسی ابعاد مختلف فقهی حج در شرایط کرونا
استاد دانشگاه تهران گفـت: با شیوع ویروس کرونا هر روز ابعاد مختلفی در خصوص وظایف و مناسک دینی مطرح می‌شود که بحث تعطیلی حج یکی از آن موارد است.
به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام محمدرسول آهنگران، 8 مرداد در سلسله نشست‌های چالش کرونا و زندگی مومنانه که با موضوع «بررسی فقهی تعطیلی حج در شرایط اپیدمی کرونا» به همت دانشگاه پردیس فارابی و جهاد دانشگاهی قم برگزار شد، گفت: مسئله حج را باید از دو زاویه بررسی کرد، اول اینکه حج یک وظیفه فردی است که وجوب عینی دارد، دوم اینکه حج یک واجب کفائی در راستای تعطیلی خانه خدا لازم است.وی افزود: اساسا طبق احادیث، نمی‌توان حج را به بهانه پرداخت هزینه‌هایی به عنوان صدقه، تعطیل کرد و هر مکلفی که استطاعت لازم را پیدا کند، باید وظیفه حج را انجام دهد.
وی ادامه داد: یکی از دلایل وجوب حج به مکلفین دارای شرایط، این است که خانه خداوند باید همواره محل عبادت و اجتماع مردم باشد، این نکته در بسیاری از روایات صحیحه تایید شده است و یک باب روایت درخصوص عدم جواز تعطیلی کعبه از حج وجود دارد، برای مثال فردی از امام صادق(ع) سوال می‌کند که اگر کسی یکبار حج را انجام داد، آیا اینکه دفعات بعد هزینه آن را صدقه دهد بهتر نیست؟ اما امام صادق(ع) این شیوه را نادرست و موجب تعطیلی خانه مقدس کعبه دانستند، چرا که خانه کعبه محل گردهمایی و قیام مردم است.
وی گفت: این روایت بیان می‌کند که حج دارای دو باب وجوب عینی و کفایی است ولی به هیچ عنوان نباید اجازه داد که حضور در کعبه و حج تعطیل شود. واجب دیگری بر عهده مکلفین است که آن هم، عدم تعطیلی حج است.
آهنگران تصریح کرد: روایاتی که در باب عدم جواز تعطیل کعبه برای حج رسیده است روایات صحیحه است و از جهت سند هیچ مشکلی ندارد. ولی در قسم اول که حج به عنوان یک واجب عینی بر مکلفان واجب است باید مطالبی بیان شود. در اینجا باید ببینیم که حج به عنوان واجب عینی بر عهده افراد گذاشته شده است ولی اگر حادثه‌ای مثل کرونا رخ داد در این وضع چه باید کرد.
استاد فقه و حقوق دانشگاه تهران بیان کرد: حج یک واجب مشروط است، یعنی اساس وجوب آن، وجود منوط به تحقق شروطی است شخص مکلف باید مستطیع باشد تا حج بر وی واجب شود، اما سوالی که اکنون مطرح است این است که با شرایط کنونی و وجود یک ویروس فراگیر، آیا حج از ذمه فرد مستطیع ساقط می‌شود یا خیر؟.
آهنگران تصریح کرد: یکی از سوالات این است که ایمنی داشتن از چنین بیماری جزو امور تحقق بخش شرط استطاعت است یا خیر؟ فرض دوم این است که استطاعت بر شخص مستقر شده است و قبلا مستطیع بود که به هر دلیلی به حج نرفت ولی پس از چند سال می‌خواهد به حج برود. حال با وجود چنین خطری این ضمه از وی ساقط می‌شود یا خیر؟.
وی ادامه داد: در کتاب وسایل، بابی تحت عنوان اجبار والی بیان شده است که حاکمان چه وظیفه‌ای در قبال حج دارند. در این باب بیان شده است که اگر کسی به حج نرفت والی باید این امکان را فراهم کند. پس حکومت‌ها هم در مساله تعطیل نشدن حج مسئولیت دارند.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: در اینجا باید به این مساله مطرح است که آیا این وظیفه، تنها بر عهده حکومت سعودی است یا دیگر کشورها؟ این مساله هم مساله مهمی است. حال اگر چنین بیماری پیش آمد حاکمان عربستان چه وظیفه‌ای برعهده دارند؟ آیا با وجود چنین بیماری آیا می‌توانند نسبت به آن اقدامی انجام ندهند؟ دیگر روی این مساله، وظیفه‌ای است که بر عهده حاکمان کشورهای دیگر است. اگر به این برداشت رسیدیم که حکومت‌های دیگر نسبت به برپاداشتن حج وظیقه دارند شکل دیگری از بحث به میان می‌آید.
آهنگران عنوان کرد: سوال دیگر این است که اگر با وجود احتمال ابتلا به بیماری، اگر کسی حج انجام دهد، آیا حج او از حج اسلامی، مجزی است یا خیر؟ آیا کرونا می‌تواند حج را حرام کند و یا صرفا مانع وجوب آن می‌شود و یا...؟ در پاسخ به سوالات مذکور، باید وظیفه مردم و حاکمان را جداگانه بررسی کرد.
این استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران، گفت: با این فرض‌ها این سوال پیش می‌آید، این شرایط خاص، وظیفه دولت‌های دیگر را ساقط می‌کند یا خیر؟ در اینجا باید تفکیک قائل شویم. زمانی بیان می‌شود که منظور از تعطیل نشدن حج باید معنی شود که بیت الله از حج گذار خالی نشود، آیا منظور آن است که این حج به شکل طبیعی محقق شود و یک عده معدودی به حج بروند؟ مثلا بیان شده است که دولت سعودی حج را فقط با 1000 نفر برگزار می کند.
وی افزود: ممکن است از روایات به این نتیجه برسیم که اینکه تعدادی محدودی حج را از انجام دهند، وجوب ساقط نمی‌شود، به همین دلیل باید دو شکل باید به خوبی بحث شود. یعنی اینکه آیا تعطیل نشدن حج منوط به تحقق طبیعی است یا اینکه باید تعداد قابل توجهی از مردم در حج حضور یابند.
آهنگران بیان کرد: در روایتی بیان شده است که امام باقر(ع) فرمودند که اگر مردم یک سال حج را تعطیل کنند، به آنها مهلت داده نمی‌شود.
وی گفت: یک سوال فقهی در اینجا مطرح است که اگر کسی برای حج مستطیع شد ولی بخاطر شرایط کرونا از انجام حج محروم شده است، اگر در این بین از دنیا برود حج از گردن او ساقط می‌شود یا باید نایب بگیرد. در پاسخ باید گفت که مبانی مختلف است و باید به آنها توجه کنیم.
انتهای پیام 
