قوانین کافی مبتنی بر فقه نسبت به آب و خاک نداریم

به گزارش ایکنا از قم، به نقل از روابط عمومی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، آیت‌الله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری،‌ امروز،‌ 24 تیر ماه در سومین جلسه هیئت اندیشه‌ورز کشاورزی استان لرستان با عنوان آب و خاک، که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: داشتن تعریف دقیق از میزان نیازمندی به آب برای کشاورزی، انسجام‌بخشی و بهنگام‌سازی تلاش و پیگیری نسبت به مسائل آب و خاک، تقویت مدیریت پویا و کارآمد آب و خاک بویژه در مصرف آب و توزیع آن، مبتنی‌سازی مدیریت و راهبردهای آب بر اساس وضعیت طبیعی چرخه و سیکل آب (میعانی بودن، تبخیر شدن، جامد شدن و میعانی شدن دوباره) از ضرورت‌های فراروی همه کشور از جمله استان لرستان است.

وی از دیگر ضرورت‌های لازم در این حوزه را ایجاد و تقویت آب و خاک، تقویت و توسعه معلومات و اطلاعات درست از وضعیت آب و خاک و مسائل مربوط به آن، داشتن برنامه لازم برای جلوگیری از هدر رفت آب، برنامه‌ریزی و مطالعات پیشینی و اقدامات تمهیدی برای جلوگیری از بحران سیل دانست. فعال نشدن هر کدام از موارد فوق الذکر می‌تواند مسیر توسعه و پیشرفت مناطق مختلف کشور به ویژه در کشاورزی را با مشکل مواجه کند.

آیت‌الله مبلغی به نگاه دو تن از فقهای بنام شیعه يعنی شیخ طوسی از قدما و شهید صدر از متأخرین نسبت به ملکیت آب اشاره کرد و گفت: نظر این دو فقیه (که برگرفته از روایت نبوی و ادله دیگر است)، این بوده که آب در حال جوشیدن و نیز آب در حال جریان، ملکیت بردار نیست. بر اساس دیدگاه این دو فقیه، فقط آن مقدار از این آب‌ها که برای استفاده برداشته می‌شود تحت تملک در می‌آید؛ بنابراین آب‌های سطح زمین، همچون چشمه‌ها، نهرها و نیز آب های زیر زمینی همچون چاه برای همه است.

وی اظهار کرد: به اعتقاد این دو فقیه، اگر کسی درون خانه خود چاهی حفر کند، آب روی چاه که از آن استفاده می‌کند برای ایشان است ولی اصل آب در حال جوشش چاه که وصل به آب زیر زمین است، تحت مالکیت شخص در نمی‌آید؛ بلکه آن آب بر اساس روایت نبوی برای همه است. باید توزیع و مصرف آب مبتنی بر نگاه‌های ویژه فقه و شریعت به آب باشد تا به هدر رفت آب، مصرف بی رویه و خارج از چارچوب و نابود کننده آن یا تبعیض‌آمیز نسبت به آن منتهی نشود.

خطر کاهش‌یابی آب و خاک

آیت‌الله مبلغی تصریح کرد: متأسفانه قوانین کافی مبتنی بر فقه نسبت به آب و خاک نداریم و از آنجا که با گذشت زمان، روند کاهش‌یابی آب و خاک بیشتر می‌شود و حتی ممکن است زمانی برسد که آب و خاک حاصلخیر دست کم در مناطقی بسیار کم شود بنابراین فقه و نیز قانون باید نسبت به این موضوع ورود بیشتر و دقیق‌تری پیدا کنند.

فقیه ناظر بر امور حلال کشور با اشاره به اینکه امروزه برای مدیریت آب و خاک باید به سراغ فقه رفت و از آنجا کانال به قانون زد، گفت: اگر بر آب و خاک مدیریت کارآمد و علمی و همزمان مبتنی بر دین اعمال شود، می توان به یک نظام توزیع و مصرف درست برای آب نائل آمد.

وی بیان کرد: قرآن کریم در آیه‌های «وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا» (آیه 54 سوره فرقان)، «خَلَقْنَاكُمْ مِنْ تُرَابٍ» (آیه پنجم سوره حج)، «هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ طِينٍ» (آیه دوم سوره انعام)، نسبت خلقت انسان را گاهی به آب، گاهی به خاک و گاهی به گلِ یعنی مخلوطی از هر دو می‌دهد. از این آیات استفاده می‌شود که آب و خاک از نظر قران، دو عنصر حیات بخش، مکمل یکدیگر و به موازات هم تامین کننده حیات و محیط زیست بشر هستند.

آیت‌الله مبلغی ادامه داد: اگر بخواهیم به اهمیت نقش خاک پی ببریم برای درک این اهمیت همین بس که نقش‌آفرینی آب در حیات بشر از گذر و بر بستر خاک انجام می‌گیرد؛ زیرا جذب، جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، تصفیه آب، انتقال آب به موجودات زنده از کارکردهای خاک نسبت به آب است. حفظ و مدیریت آب از رهگذر حفظ و مدیریت خاک می‌گذرد و این دو عنصر چنان به هم پیوسته‌اند که گاهی با حفظ یکی دیگری را نیز حفظ و حیات پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه امروزه به فرهنگ آب نیازمندیم، گفت: نظام ارزشی و فرهنگی مربوط به آب، هنوز در جامعه استقرار پیدا نکرده است، اینکه آب را چه اندازه باید مصرف کرد و به چه میزان باید به آن بها داد، نداریم و باید ارزش‌های آب را پاس بداریم و این ماده حیات بخش به بشر را به صورت راحت و بی رویه بر روی زمین این نریزیم و گاه کوچک به آن نیندازیم.