حقیقت شکر؛ نگهداری نعمت از معصیت

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، علیرضا آزاد، عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد شامگاه گذشته ۱۰ اردیبهشت‌ماه در جلسه تفسیر این دانشگاه که به صورت مجازی برگزار شد، عنوان کرد: پس از «حکمت» خداوند موضوع «شکر» را مطرح می‌کند و سخن از شکرگزاری حکمت‌ها به میان می‌آید.

وی با اشاره به معناشناسی واژه «شکر» افزود: این واژه در ۷۵ موضع قرآن آمده و در مجموع ۱۸ کلمه از این ریشه ساخته شده است، شکر با توجه اشتقاقی که در حروف آن رخ می‌دهد معنای آشکار کردن پیدا می‌کند و از همین جهت برخی گفته‌اند در مقابل «شکر» کلمه کفر به کار می‌رود که این به معنای پوشاندن و پنهانی است.

شکر یعنی پرشدن وجود از ذکر یار

آزاد ادامه داد: وقتی خدا را شکر می‌کنید یعنی باید سراسر وجودتان پر از ذکر و نعمت‌دهنده باشد، وجود شاکر پر از ذکر منعم می‌شود و این معنای لغوی است که برای شکر بیان شده است.

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به معانی اصطلاحی «شکر» اظهار کرد: «شکر» یعنی شناخت احسان و نیکوکاری و نشر آن، برخی گفته‌اند «شکر» یعنی به یاد آوردن و تصور نعمت و اظهار نعمت با قلب و زبان و گاهی نیز گفته‌اند «شکر» معنای اعتراف به نعمت همراه با بزرگداشت نعمت‌دهنده است.

آزاد با تأکید بر زیبایی روایات در توصیف شکر تصریح کرد: در حدیثی از امام صادق(ع) داریم که ایشان سه مرتبه  «شکر» را برای ما بیان می‌فرماید، «شکر نعمت قلبی، زبانی و عملی است»، «شکر قلبی» یعنی بشناسی، درک کنی و در این صورت احساسی در تو به وجود می‌آید که بدانی نعمت از کیست و احساس خشوع در تو نسبت به نعمت‌دهنده به وجود بیاید، گاهی ممکن است ما نعمت را درک نمی‌کنیم و بجای شکر شکایت می‌کنیم.

وی افزود: کاربست عرفانی این تعابیر بسیار بالاتر از این حدود عرفی است، شکر لسانی یعنی زبان به غیر خدا مشغول نباشد و شکر عملی یعنی در عمل جز در راه رضای خدا گام برداشته نشود.

شاکر خلق هستیم، نه شاکر خالق

آزاد بیان کرد: خداوند وقتی می‌خواهد از پیامبران تمجید و صفات حمیده آن‌ها را یادآوری کند، آنان را به شکور بودن یاد می‌کند، در بسیاری از موارد شاکر خلق خدا هستیم اما کمتر شاکر خدای خود هستیم، آیا به همین اندازه که از مخلوقات خدا تشکر می‌کنیم، شاکر خداوند هم هستیم؟

عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت: شکر زبانی، ادای زبانی است اما در رابطه با شکر عملی حدیثی از حضرت علی(ع) آمده است که حقیقت شکر را برای ما آشکار می‌کند، ایشان می‌فرماید: «حداقل ادای دین الهی این است که با نعمت‌های خدا، معصیت خدا را به جا نیاوریم.»

وی اضافه کرد: بعضی‌ها خیلی ناجوانمرد هستند و با دستی که خدا به آن‌ها داده سیلی به صورت مظلوم می‌زنند و با چشمی که خدا به آنان داده به آنچه خدا منع کرده نگاه می‌کنند و با زبان در راه جهل و حمایت از ظالم گام می‌گذارند.

آزاد افزود: گاه عاشق چنان محو در معشوق است که اصلا اقوال و افعال او را نمی‌بیند، برخی از عرفا می‌گویند که اصل شکر این است که چنان محو معشوق باشی که حتی عشق را هم فراموش کنی، این توجه به پروردگار، شکر حقیقی است.

این مدرس دانشگاه عنوان کرد: اصلا چرا در این آیه از سوره لقمان مقوله شکر مطرح شده است؟ عمده مشکل کفار در بحث توحید افعالی بود که شکر در این بحث اهمیت زیادی دارد از این جهت خداوند سخن از شکر معطوف به پروردگار می‌کند تا در برابر اعتقاد مشرکان بایستید.