درجات اوج در بالاترین سطح آمادگی قاری اجرا شود

اغلب قاریان در هنگام تلاوت در محافل و مجامع تمایل دارند که اوج صدای خود را به نمایش گذارند. برخی قراء در این راه بدون آنکه متوجه باشند دست به اوج‌ و بم‌های تصنعی می‌زنند که کاملاً غیرعلمی است.

حال اینکه اوج و بم صدای قاریان مختلف باید چگونه ادا و در چه فواصل صوتی ارائه شود، موضوع بسیار مهمی است که باید از منظر موسیقایی بررسی شود تا قاریان و تالیان بدانند که بالا و پایین بردن صدا در هنگام تلاوت و اوج‌ و بم‌های تصنعی نه‌ تنها به زیبایی تلاوت اضافه نمی‌کند، بلکه گاه باعث آزردگی مستمعان نیز می‌شود. در این راستا خبرنگار ایکنا، مصاحبه‌ای با محمود لطفی‌نیا، قاری بین‌المللی، انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.

این داور مسابقات بین‌المللی قرآن اظهار کرد: اوج‌خوانی یکی از مقاطع مهم برای هر نوع کار آوایی آهنگین محسوب می‌شود، به ویژه در تلاوت قرآن از جایگاه بسیار قابل توجهی برخوردار است، اگرچه قاری باتجربه می‌داند که تلاوت به اوج‌خوانی خلاصه نمی‌شود.

لطفی‌نیا افزود: به هر حال تلاوت مانند هر هنر دیگری فراز و نشیب دارد و باید در نشیب، فراز و اوج‌ آن تناسب و اعتدال در پردازش صوت وجود داشته باشد و توزیع فرکانس‌های صوتی در مقاطع مختلف تلاوت موجب آرامش شنونده شود، نه خستگی و آزار او.

وی ادامه داد: چگونگی اوج‌خوانی باید حتماً به تناسب ظرفیت‌های صوتی قاری باشد، یعنی گذشته از اینکه هر قاری ممکن است پرده‌های اوج را با توجه به درجات صوتی‌ای که در آن تناوب دارد اجرا کند، احتمال دارد گاه بتواند درجات صوتی بالاتر را اجرا کند و گاه نتواند. علاوه بر اینکه مسئله زمان بسیار مؤثر است، میزان آمادگی قاری یعنی حنجره و دستگاه تکلم وی نیز تعیین‌کننده خواهد بود.

این داور مسابقات بین‌المللی قرآن گفت: درجات اوج باید در آمادگی کامل قاری تلاوت شود، یعنی قاری پرده‌های بم و توسط خود را گرم کند تا سکوی پرش برای اوج و فضای اوج مهیا شود. غیر از این اگر اوج‌خوانی یکباره صورت گیرد، موجب اذیت قاری و چه‌بسا خرابی صوت می‌شود و قراء باید این موضوع را در تمریناتشان مورد توجه قرار دهند.

لطفی‌نیا درباره توزیع درجات اوج در طول تلاوت نیز بیان کرد: این امر می‌تواند چند مبنا داشته باشد. یک مبنا، ردیف صوتی است که قاری به اقتضای هر مقامی در ردیف‌ها می‌تواند با توجه به آمادگی خود در اوج قرار بگیرد و اکتاو دوم را کامل اجرا کند.

وی تصریح کرد: مبنای دیگر معناگرایی در تلاوت است، یعنی قاری باید ارزیابی کند که اقتضای آن مقطعی از کلام را که برای اوج انتخاب کرده اوج‌خوانی است یا نه؟ یعنی صرفاً اینکه قاری بخواهد به دلیل ردیف صوتی، مقطعی را در اوج بخواند، کار صحیحی نیست؛ چون قرائت قرآن باید براساس معنا در کلام پیش رود. بنابر این قاری به تناسب سیر پیام باید مهمترین نقطه را برای اوج‌گیری انتخاب کند تا پیام اصلی آیات به اذهان نفوذ کند.

این داور مسابقات بین‌المللی قرآن گفت: می‌توان پیام کلام را در مقاطع مختلف در درجات توسط و بم نیز انتقال داد، اما یکی از شیوه‌ها برای انتقال پیام، اوج‌خوانی است که باید حتماً تناسب و اعتدال در به‌کارگیری صوت برای اجرای آن در نظر گرفته شود. اگر قاری قرآن باتجربه باشد، حتماً سعی می‌کند که میزان شدت صوت را در اوج‌های تلاوت تنظیم ‌کند.

وی با بیان اینکه شدت صوت از ترکیب فضاهای صوتی تنظیم می‌شود، تصریح کرد: توزیع صوت در فضاهای صوتی و به عبارتی فضاهای تشدید‌کننده صوت شامل سینه، حنجره، سینوس‌‌ها، فضای بینی و دهان باید به گونه‌ای صورت گیرد که رنگ‌آمیزی درستی داشته باشد و اگر قاری بتواند این رنگ‌آمیزی را در تلاوت خود به خوبی ایجاد کند، می‌تواند اوج تلاوت را به راحتی و به صورتی که با سایر مقاطع صوتی او هم‌آوایی داشته‌ باشد اجرا کند.

لطفی‌نیا در پایان با بیان اینکه قاریان باید حتماً برای شناسایی محدوده صدای مطلوب به مدرس و استاد متخصص مراجعه کنند، اظهار کرد: یکی از اشکالاتی که برخی از قاریان با آن مواجه هستند، این است که اغلب فکر می‌کنند اگر فقط به فضای مجازی مراجعه کنند و از آن بهره گیرند، می‌توانند به رشد مطلوب دست یابند، اما تا قاریان مربی متخصصی نداشته باشند و از راهنمایی‌های اساتید مبرز استفاده نکنند، رشد قابل توجهی نخواهند داشت.