هجرت حضرت معصومه(س) تحولات مهم تاریخی را رقم زد

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد ذوالفقاری، معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی(ص)، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره برکات حضور حضرت معصومه(س) در قم اظهار کرد: بنا بر روایات، شهر قم به عنوان «عُش آل محمد» یعنی آشیانه آل محمد نامیده شده است که این خود به جایگاه شهر مقدس قم به برکت وجود حضرت معصومه(س) اشاره دارد؛ همچنین زیارتنامه حضرت معصومه(س) از سوی معصوم صادر شده و عبارت «یا فاطمة اشفعی لی فی الجنه فإنّ لک عندلله شأن من شأن» بسیار محل تأمل است.

وی افزود: زیارتنامه حضرت معصومه(س) شناسنامه و معرفی این مخدره عالی مقام است. حضرت امام رضا(ع) با این زیارتنامه مقامات ایشان را بیان فرمودند؛ لذا طلب شفاعت حضرت رضا(ع) در زیارتنامه حضرت معصومه(س) اشاره به مقام نورانی حضرت معصومه(س) دارد. با توجه به طلب شفاعتی که در این فراز از حضرت معصومه(س) می‌کنیم، از کلمه شأن برداشت می‌شود که همان حق شفاعت است.

پاداش زیارت حضرت معصومه(س)

این محقق و پژوهشگر علوم و معارف اسلامی بیان کرد: در مورد پاداش زیارت مرقد حضرت معصومه(س) روایات متعددی از امام معصوم(ع) نقل شده است. می‌توان به روایتی امام صادق(ع) اشاره کرد که در ضمن گفتاری فرمود: «مَنْ زارَها وَ جبت لَهُ الْجَنَه؛ کسی که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.» و نیز فرمودند: «اِنَ زیارتَها تَعْدِلُ الْجَنَهَ؛ همانا زیارت او برابر کسب بهشت است.» حضرت رضا(ع) فرمود: «اَلا فَمَنْ زارَنِی وَ هُوَ عَلی غُسلٍ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمُهُ؛ آگاه باشید، کسی که مرا در حالی که غسل زیارت کرده زیارت کند، به گونه‌ای از گناه بیرون می‌آید و پاک می‌شود که هنگام تولد از مادرش از گناه پاک بود.» لذا بعید نیست که زیارت حضرت معصومه(س) نیز چنین آثاری داشته باشد.

وی تصریح کرد: امام صادق(ع) پیش از ولادت حضرت معصومه و حتی پیش از ولادت امام موسی کاظم(ع) در مورد قم و معصومه مدفون در آنجا فرمودند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّهُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَهُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَهُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْکُوفَهُ الصَّغِیرَهُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّهِ ثَمَانِیَهَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا إِلَی قُمَّ؛ یعنی آگاه باشید که خدا حرمی دارد و آن مکه است و پیامبر خدا حرمی دارد و آن مدینه است و امیرالمؤمنین حرمی دارد و آن کوفه است. آگاه باشید که حرم و فرزندان من بعد از من قم است» این خود به جایگاه شهر مقدس قم به برکت وجود حضرت معصومه(س) اشاره دارد.

تمام علمای بزرگ مدیون حضرت معصومه(س) هستند

ذوالفقاری با اشاره به روایاتی که در مورد قم در آخرالزمان وجود دارد، اظهار کرد: برای مثال امام صادق(ع) می‌فرماید: «زمانی می‌رسد که از قم علم و دانش به دیگر شهر‌ها از شرق تا غرب عالم منتشر می‌شود، تا جایی که این شهر اسوه و الگوی شهر‌های دیگر شده و هیچ کس در روی زمین باقی نمی‌ماند که از قم به او بهره‌های علمی و دینی نرسد، تا آنکه زمان ظهور حجت خدا و قائم ما فرا رسد.» لذا علمای بزرگ همه مدیون شخص حضرت معصومه(س) هستند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی به موضوع هجرت بانوی کرامت حضرت فاطمه معصومه(س) پرداخت و گفت: شخصیت‌هایی مانند زینب کبری(س) و فاطمه معصومه(س) بر تأثیر حرکت خود آگاهی داشتند؛ یعنی اگر آمدن ایشان به قم منشأ پیدایش یک محور برای تشیع شده و بعد از آن به کانونی برای حرکت شیعی در عالم و تدریجاً به مرکز نشر معارف اهل‏ بیت(ع) در عالم تبدیل شده، تصور نشود که همه این پیامد‌ها تصادفی بود.

هجرت‌هایی که منشأ تحول می‌شوند

وی ادامه داد: وجود ایشان در این شهر مکمل این واقعیت است که این حرکتی خودآگاهانه و همراه با بصیرت بوده است. چنین وقایع عظیمی حول هجرت حضرت معصومه(س) به تبع هجرت امام رضا(ع) به ایران اتفاق افتاده است. این‌ها همه ظرفیت شخصیت حضرت و ظرفیت نفوذ و تصرف و ظرفیت هجرت آن حضرت را نشان می‏‌دهد، کما اینکه هجرت نبی اکرم اسلام(ص) از مکه به مدینه منشأ تحولات عظیم تاریخی می‌شود، هر هجرتی چنین ظرفیتی را ندارد. افراد مختلفی ممکن است هجرت کنند، ولی از آن نظر که شخصیت بزرگی نیستند، هجرت آنان هیچ ‏گاه منشأ تحولات عظیم نمی‌شود.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: یکی از اقدامات حضرت هجرت این است که به دنبال هجرت امام رضا(ع) و به منظور ادامه حرکت ایشان انجام شد و منشأ تحولات عظیم تاریخی شده است؛ لذا بسیاری از مصادر و منابعی که برای تحلیل شخصیت فاطمه معصومه(س) نیاز دارید مصادیقی است که دربار امام رضا(ع) در تاریخ آمده و بیانگر نوع حرکت و موضع‌گیری امام رضا(ع) و شرایط آن زمان است. در آن شرایط بار محوری بر دوش امام رضا(ع) و بعد از آن معصوم، بر دوش فاطمه معصومه(س) است که‏ با آن حرکت عظیم و هماهنگی‏‌هایی که نیازمند تحول عظیمی است همراه شده‌اند.

محوریت تشیع علوی در قم بعد از هجرت

ذوالفقاری گفت: اصولاً تحلیل شخصیت این گونه افراد به تبع تحلیل شخصیت معصوم است، چون تابع معصوم هستند، تابع آنان هم موضع می‏‌گیرند. باید دید معصوم چه موضعی گرفته است، زیرا اقتضای بعدی این حرکت در مرحله بعد به عهده شخصیت درجه دوم ولایی است که چگونه موضع بگیرد. امام رضا(ع) هجرت را آغاز کردند و قدم بعد فاطمه معصومه برای تکمیل و تبعیت از همان هدف، هجرت از مدینه به ایران و قم است.

وی در پایان بیان کرد: تحقیقات میدانی در این باره به شدت کمک می‌کند؛ در مورد اینکه جامعه تشیع بر محور فاطمه معصومه(س) شکل گرفته، حوزه علمیه و علما در این سرزمین جمع شده‌اند و محدثین و روات دوام پیدا کردند. حال قبل از هجرت ایشان هم قم ویژگی خاصی داشت، ولی دوام و بقا و محوریت یافتن آن بر تشیع علوی بعد از هجرت آن حضرت به قم بود.