مرجعیت علمی به جامعه‌ای دانش‌بنیان و تمدن نوین اسلامی منتهی می‌شود
گروه اجتماعی ــ عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: مرجعیت علمی با اعتماد به نفس ملی، شکوفایی استعدادها، ابتکار، خلاقیت و نوآوری آغاز می‌شود که ادامه آن با شناخت و تبیین روابط بین اشیا و متغییرها، تولید علم درون‌زا و فناوری کیفی و پویا و در نهایت تحقق جامعه‌ای دانش‌بنیان و تمدن نوین اسلامی همراه است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، مجتبی طهمورث‌پور عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در نشست تخصصی از ایده تا عمل با محوریت «کسب مرجعیت علمی و فرهنگی پیش نیاز تمدن نوین اسلامی» که روز گذشته 6 آذرماه در دفتر نهاد رهبری دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: اگر بخواهیم تعریفی از مرجعیت علمی مطرح کنیم باید گفت که اکتشاف، اختراع، نوآوری، نظریه‌پردازی جدید و هر نوع علمی درون‌زا و به زبان فارسی که بر پایه شکوفایی استعدادها، ابتکار، خلاقیت، نوآوری و تفکر و تدبر در آفاق و انفس است که از طریق شناخت و تبیین قوانین و روابط بین اشیا و متغییرها، برای اولین بار در دنیا تولید شده و مورد استناد سایر دانشمندان قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: مرجعیت علمی با اعتماد به نفس ملی، شکوفایی استعدادها، ابتکار، خلاقیت و نوآوری آغاز می‌شود که ادامه آن با شناخت و تبیین روابط بین اشیا و متغییرها، تولید علم درون‌زا و فناوری کیفی و پویا و در نهایت تحقق جامعه‌ای دانش‌بنیان و تمدن نوین اسلامی همراه است.
طهمورث‌پور خاطرنشان کرد: در تعریف مرجع علمی مواردی مانند اعلم، پیشتاز، پیشوای علمی، فصل الخطاب، حرف آخر و استناد به آرا، نظرات، رویکردها، مدل‌ها و روش‌های او را در برمی‌گیرد. در پاسخ به این سوال که چه چیزی مرجعیت علمی نیست؟ باید عنوان کرد، رویکرد چهل سال گذشته آموزش عالی، افزایش تعداد مقالات، استنادات به این مقالات، افزایش تعداد دانشجویان خارجی، ارتقا در رتبه‌بندی‌های جهانی و درجا زدن در گام اول از جمله دلایل آن است.
وی اضافه کرد: روش‌های علم‌سنجی به طور گسترده‌ای در کشورهای پیشرفته به عنوان سنجش کیفیت تحقیق استفاده می‌شود اما گستره آن‌ها محدود است و تعداد استنادات، الزاما اهمیت دانش تولید شده در یک کشور مشخص را منعکس نمی‌کند. بنابراین شاخص‌های استنادی عمدتا برای ارزیابی نتایج تحقیقات پایه که در زمره دانش جهانی قرار می‌گیرند، مفید بوده اما ابزار مناسبی جهت ارزیابی تحقیقات کاربردی با نتایج تحقیقاتی که تاثیر ملی و یا محلی دارند و در نتیجه از اهمیت ملی برخوردارند، نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: ارزیابی کیفیت و تاثیر تحقیقات براساس علم‌سنجی، نه تنها کافی نیست، بلکه مانع بزرگی بر سر راه ارتباط محققان با صنعت ایجاد می‌کند. در بخش صنعت، پروژه‌هایی تولید می‌شوند که جنبه فکری کمتری دارند و در نتیجه نیازمند استنادات نیستند. اهم چالش‌ها در کسب مرجعیت علمی در امر آموزش واسطه‌گری، تقدم حفظ کردن و بر فهمیدن، تقدم مدرک‌گرایی بر مهارت و توانمندی، عدم هماهنگی مطالب درسی با نیاز جامعه، عدم وجود سیستم آموزشی دانشجو محور، عدم توجه کافی به آموزش اساتید دانشگاه را شامل می‌شود.
وی گفت: اهم چالش‌ها در کسب مرجعیت علمی در امر پژوهش عدم تجمیع رویکردهای مزیت محور، نیاز محور، مرزهای دانش یا به عبارتی یک جانبه‌نگری، پوپولیسم علمی، پراکندگی تحقیقات، امتیاز ندادن به کار گروهی، عدم تخصص اعتبارات کافی و ناکارآمدی نظام مالی پژوهشی، عدم توجه کافی به آموزش اثربخش است.
چالش‌های کسب مرجعیت علمی
طهمورث‌پور ادامه داد: اهم چالش‌ها در کسب مرجعیت علمی در امر پوپولیسم فرهنگی که شامل غلبه رویکرد سیاسی، اولویت‌های نادرست و نگرانی‌های پس از اظهارنظر می‌شود. برای کسب مرجعیت علمی و فرهنگی راهکارهایی وجود دارد که در ابتدا به ساختاری بودن آن می‌پردازیم و باید متذکر شد که توافق ملی برای آینده‌نگری، استراتژی و یا مدلی جدید به جای الگوی فعلی، ایجاد شبکه‌ای قوی، حرفه‌ای در سرتاسر نظام آموزش عالی برای مشارکت و همکاری بین دانشگاهی به جای افزایش رقابت ناسالم، ایجاد تعادل اثربخش بین آموزش دانشگاهی با کیفیت و تحقیقات دانشگاهی با کیفیت، هیات‌های امنا، اعتماد کردن به دانشگاه (حذف عوامل سلسله مراتبی (عمودی و متمرکز)، استقلال هیات‌های امنای هر منطقه (فدرالیسم، افقی و غیر متمرکز)، بازنگری در وظایف و افزایش اختیارات است.
وی اظهار کرد: راهکارهایی که در حوزه فرهنگی وجود دارد، رونق کرسی‌ها و فضای رقابتی آزاداندیشی، نظریه‌پردازی و تضارب آراء از طریق تامین امنیت پس از بیان، اسلام ناب یا فطرت، نگاه محبت‌آمیز، رعایت اولویت‌ها براساس قرآن و روایات، رویکرد علمی و شایسته‌سالاری را شامل می‌شود. راهکارهایی که در امر آموزش باید به آن‌ها توجه کرد، موارد مانند استفاده از روش‌های نوین و موثرتر آموزشی جهت دستیابی به استانداردهای بالای کیفی، یادگیری موضوع محور، ایجاد کلاس درس معکوس، ایجاد شبکه ملی آموزش برای کشورهای فارسی زبان و استفاده از فناوری‌های جدید در یادگیری مانند تلفن همراه به شمار می‌رود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: مزایایی که برای انجام راهکارهای کسب مرجعیت علمی وجود دارد، کاهش هزینه‌های آموزشی، افزایش فضای یادگیری و سرعت پیشرفت و تغییر، امکان دستیابی به مفاد آموزشی در هر زمان و مکان و یادگیری مادام‌العمر است. قابل استفاده برای تمامی اقشار جامعه، حتی با درآمد پایین، ایجاد ارتباط بین کارفرمایان و متقاضیان، ایجاد سطوح بالایی از مشارکت و تبادل آزاد اطلاعات، دسترسی رایگان به مفاد درسی به شکل ویدئو و یا ضبط سخنرانی، آموزش قابل تنظیم و یادگیری بر مبنای تقاضا از جمله راهکارهای کسب مرجعیت علمی است.
وی ادامه داد: در این صورت کلاس درس تبدیل به محل آموختن، اندیشیدن و فکر کردن، تمرین با معلمان و همکلاسی‌ها، مشارکت و صحبت با تمامی دانشجویان و نقد و بررسی نظرات مختلف، ایجاد توانایی برای کارگروهی، توجه بیشتر به یادگیری عملی، محیطی شاد، با نشاط، بهره‌ور و معنی‌دار می‌شود.
وی افزود: مزایای دیگر این تغییر نقش عبارتند از شکوفایی استعدادهای تمامی دانشجویان، افزایش تجربه‌های عملی و تعاملی، افزایش تحمل‌پذیری، ایجاد تفکر انتقادی، افزایش ابتکار، خلاقیت، کارآفرینی و نوآوری، گسترش حس کنجکاوی در دانشجویان، تقویت مهارت‌های کلیدی دنیای بیرونی مانند مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های کسب و کار که باید مورد توجه قرار گیرند.
طهمورث‌پور گفت: راهکارهای کسب مرجعیت علمی در حوزه پژوهشی تجمیع سه رویکرد مرزهای دانش، مزیت‌محور و نیازمحور یا به عبارتی همه جانبه فکری، استفاده تومان شاخص‌های کیفی و کمی، توجه ویژه به پیوستگی تحقیقات در آیین‌نامه ارتقا، توجه ویژه به کار گروهی در آیین‌نامه ارتقا، تخصیص اعتبارات کافی و استفاده از قانون خارج از شمول مقررات را شامل می‌شود.
علم و تعهد دو بال رسیدن به ترقی
وی افزود: علم و عمل، علم و تعهد، به منزله دو بال هستند که با هم می‌توانند به مراتب ترقی و تعالی برسند و امام خمینی(ره) در این رابطه فرمودند «علم و تهذیب است که انسان را به مقام انسانیت می‌ساند». رسالت آموزش عالی در سه دسته انسان‌سازی، آموزش و پژوهش و فناوری تقسیم می‌شود که انسان‌سازی بال تعهد، آموزش و پژوهش و فناوری بال تخصص هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: برای نتیجه‌گیری نهایی باید مطرح کنم که آموزش عالی ایران در آغاز مسیر و فرآیند تکاملی کسب مرجعیت علمی و فرهنگی است که برای ادامه این مسیر تکاملی و رسیدن به قله مطلوب که تشکیل تمدن نوین اسلامی است، به نیروی انسانی کارآمد با زیربنای عمیق و اصیل ارزش‌های انسانی نیاز است که جزء از طریق تغییر و تحول در نظام فرهنگی و نظام آموزشی به دست نمی‌آید.
وی خاطرنشان کرد: در این صورت است که می‌توان نیروی انسانی مبتکری را تربیت کرد که نظریه‌پرداز، نوآور، مخترع، مکتشف، جامع‌نگر، کلان‌نگر و صاحب فضائل معنوی و اخلاقی باشند و دیگران به نظرات و دیدگاه‌های آن‌ها استناد کنند.
طهمورث‌پور تصریح کرد: مقام معظم رهبری می‌فرمایند «برای 50 سال آینده در زمینه علم برنامه‌ریزی کنید؛ هدف را این قرار بدهیم که 50 سال بعد، کشور شما یکی از مراجع عمده و درجه اول علمی دنیا باشد، به طوری که اگر کسی خواست با تازه‌های دانش آشنا شود، مجبور بشود زبان ملی شما را یاد بگیرد.»
انتهای پیام
