اهداف بنیادین جامعه منتظر، چشم‌انداز جامعه اسلامی است

به گزارش ایکنا از قم، حجت‌الاسلام والمسلیمن رحیم کارگر، عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز، 29 آبان‌ماه در پیش‌نشست همایش بین‌المللی «نظریه انتظار در اندیشه حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مدظله)» با موضوع «چشم‌انداز جامعه منتظر در اندیشه حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای» که در سالن همایش‌های غدیر قم برگزار شد، گفت: چشم‌انداز در آینده‌پژوهی به معنای روش و گام‌هایی است که یک سازمان یا دولت برای اینکه یک سند چشم‌اندازی را داشته باشند طی می‌کنند و در معنای دیگر نیز هر نوع تصویر پردازی و نگاه روشن به آینده را شامل می‌شود و لزوماً یک روش نیست بلکه یک نوع نگاه و رویکرد است که به بیانیه یا سند تبدیل می‌شود.

وی با اشاره به اینکه چشم‌انداز تصویری شفاف و عمیق از مسیر یا هدف فرد یا گروه یا کشوری است که قصد رسیدن به آن را دارند، افزود: دیدگاه مقام مقام معظم رهبری از جامعه منتظر عبارت است از «نظام سیاسی و اجتماعی در حال حرکت به سمت عدالت و توانمدی است که با نظام، امید و آمادگی بسیار بالا جهت زمینه سازی ظهور و نصرت امام زمان(عج) و ایفای نقش مهم در تحولات جهانی است».

کارگر بیان کرد: مقام معظم رهبری در این دیدگاه تأکید دارند جامعه منتظر اصلاح کننده جامعه اسلامی، زمینه‌ساز ظهور امام زمان(عج) و تحقق بخش اهداف امام زمان(عج) است، همچنین کسانی که در جامعه منتظر زندگی می‌کنند امید به وعده‌های الهی و آینده دارند و از پوچی و یأس پرهیز می‌کنند و رابطه خوبی با امام زمان(عج) دارند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت افزود: از نظر دانشمندان از جمله کالینز و پوراس، چشم‌انداز دارای دو بخش اصلی ایدئولوژی اصلی و آینده رویایی است، در بخش ایدئولوژی اصلی اگر بخواهیم از دیدگاه این دو شخص متوجه شویم هویت اصلی یک چشم‌انداز چگونه است ارزش‌های بنیادی و اهداف بنیادی را باید بررسی کنیم.

کارگر گفت: از دیدگاه مقام معظم رهبری ارزش‌های اساسی جامعه منتظر اصلاح فرد و جامعه، انتظار تغییر بزرگ ، پویایی و امیدواری، مبارزه در جهت رسیدن به حقیقت اصلی، ظلم ستیزی و اجرای عدالت، بن‌بست شکنی، توانمندی مستمر و پایدار، قرارگرفتن در جهت آرمان‌های مهدوی، پویایی و حرکت به سمت اهداف امام زمان(عج)، شناسایی وضعیت دنیا، اعتماد به آینده، جوان محوری، پرهیز از گوشه‌گیری و احساسات منفی، ارتباط با امام زمان(عج)، آشنایی با ارکان انتظار، آماده‌باش دائم، نصرت و معنویت، پرهیز از راحت‌طلبی، عمل‌گرایی، خرافه‌ستیزی، عمل به احکام اسلامی و پرهیز از الگوگیری از غرب و.. است.

وی با بیان اینکه منظور از آرمان‌های جامعه مهدوی به این معنا نیست که به طور کامل می‌توان آن‌ها را انجام داد بلکه جامعه در جهت این آرمان قرار بگیرد، گفت: هدف اصلی جامعه منتظر صالح بودن است و تلاش بر این است که وضعیت جامعه بهبود یابد، همچنین عظمت اسلام را به دست آورد، جامعه منتظر باید همیشه پیروز باشد و باید به جامعه آگاه و هوشمند تبدیل شود؛ گسترش و فراگیر بودن اسلام در جهان، تحقق حکومت عدل مهدوی و تحقق و تقرب به جامعه آرمانی از جمله اهداف جامعه آرمانی است.

پیشینه فرهنگ انتظار پیش از انقلاب اسلامی

در این نشست نیز حجت‌الاسلام والمسلیمن مجید حیدری‌نیک، عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی‌العالمیه و به عنوان ناقد جلسه گفت: پیش از انقلاب، فرهنگ مارکسیستی رواج داشت و در این جامعه برخی از متفکرین از جمله علی میرفتوس به فرهنگ انتظار حمله می‌کردند و عقیده داشتند جامعه منتظر مایوس و ناامید است.

وی افزود: شهید مطهری(ره) و دکتر شریعتی مقالاتی در مقابله با این نوع تفکر در جامعه مارکسیستی مقالات و کتاب با محوریت انتظار منتشر کردند و تصویری را برای جامعه نشان دادند که جامعه منتظر جامعه‌ای در حال حرکت است که یاس و ناامید در آن جایی ندارد.

حیدری‌نیک با بیان اینکه هر جامعه نیاز به آینده‌نگری کلان دارد، افزود: امروزه عده‌ای از متفکران دینی با استناد به یک روایتی می‌گویند پیش از قیام امام زمان(عج)، اگر قیامی صورت بگیرد پرچم آن قیام را پایین می آورد، اما باید این اندیشه را تغییر ندهیم زیرا باید بدانند قیام امام(ره) و نهضت ایشان زمینه ساز ظهور امام زمان(عج) است.

وی با اشاره به اینکه دعا کردن عواملی است که در تعجیل ظهور تأثیر دارد، افزود: امام حسن عسگری(ع) فرمودند: «ثبات ایمان بر امامت و دعا برای تعجیل فرج امام زمان(عج) دو عاملی است که منجر به رهایی از فتنه‌های دوران انتظار خواهد بود».

عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی تکراری بودن و هم پوشانی برخی از مفاهیم مطرح شده در ارزش‌های بنیادین جامعه منتظر از منظر مقام معظم رهبری را از ضعف‌های این مقاله دانست و تأکید کرد: برای پرداختن به جامعه منتظر از منظر مقام معظم رهبری در ابتدا باید تبیین شود که چرا چشم‌انداز جامعه منتظر باید از منظر ایشان بررسی شود و در نهایت این مقاله نباید رها شده خاتمه یابد بلکه باید اقدامات و تاکتیک‌های رسیدن به جامعه منتظر نیز بیان شود.

نقد مقاله «چشم‌انداز انتظار از منظر مقام معظم رهبری»

حجت‌الاسلام والمسلیمن محمود علی‌پورگرجی، عضو هیئت علمی دانشگاه و منتقد مقاله حجت‌الاسلام والمسلمین کارگر گفت: مقدمه این مقاله بسیار طولانی شده و همچنین اینکه اگر سؤال کنیم چشم‌انداز جامعه منتظر در اندیشه امام(ره) چه تفاوتی با اندیشه مقام معظم رهبری دارد؟ چرا نباید جامعه منتظر از دیدگاه اسلامی مورد بررسی قرار بگیرد؟

وی با اشاره به اینکه در دو زمینه محتوایی و روشی به این مقاله نقدهایی وارد است، افزود: این مقاله با توجه به اینکه دیدگاه مقام معظم رهبری را ترسیم می‌کند، لازم است به این فرضیه پاسخ دهد؛ چارچوب نظری مقاله طولانی است و بیش از اندازه مفاهیم مورد بررسی قرار گرفته است که از حوصله و توان مقاله خارج شده زیرا پرداختن جزئی به مفاهیم در حوزه پایان‌نامه است نه مقاله‌نویسی.

علی‌پورگرجی اظهار کرد: چشم‌انداز یک روش اکتشافی نیست اما نکته حائز اهمیت این است که در این مقاله پویش محیطی صورت نگرفته است یعنی به جامعه‌ای که برای آن چشم انداز ترسیم می‌شود، به درستی پرداخته نشده است.

وی ادامه داد: در چنین مقاله‌هایی اهداف و ارزش‌های بنیادین باید به گونه‌ای بیان شود که فرد از خواندن آن دچار خستگی نشود و به عبارت بهتر باید اهداف بنیادین و ارزش‌های بنیادین از یکدیگر تفکیک شوند، علاوه بر آن اقدامات و تاکتیک‌های رسیدن به اهداف و ارزش‌های بنیادین جامعه انتظار نیز باید مورد بررسی قرار بگیرد؛ در این مقاله مدل یا الگویی برای چشم انداز ارائه نشده است.