الگواره علم دینی به اندازه کافی تبیین شده است/ لزوم بررسی روش‌های تبدیل گزاره دینی به راهکار عملی
گروه معارف ــ یک پژوهشگر دینی با بیان اینکه برای تولید علوم انسانی ـ اسلامی، پس از تنظیم پارادیم(الگواره)، باید روش‌های تولید گزاره‌های عملی از مبانی دینی تبیین شود، گفت: برای اینکه بتوانیم براساس مبانی دینی، راهکارهای عملی برای جامعه‌سازی ارائه کنیم، باید نظر اسلام در رابطه با موضوع‌های مختلف را تبیین کنیم که از جمله آن‌ها و مهمترینشان، مدل نیازهای انسان است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام عبدالحمید واسطی، پژوهشگر دینی و عضو هیئت رئیسه موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام شب گذشته، سوم اردیبهشت‌ماه در نشستی که با موضوع «جایگاه علوم انسانی در جامعه‌سازی» در سالن آمفی تئاتر دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد، به تبیین وضعیت علوم انسانی اسلامی و چگونگی استفاده از گزاره‌های دینی در جامعه‌سازی پرداخت.
مدیر موسسه علوم و معارف اسلام در پاسخ به این سؤال که گزاره‌های دینی چگونه در تمدن‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اظهار کرد: قدم اول، تبیین مبانی هستی‌شناسانه، انسان‌شناسانه، معرفت شناسانه و ... به عنوان پارادیم‌های علم دینی است که در چهار دهه اخیر به اندازه کافی انجام شده و اندیشمندان درباره آن تقریباً اتفاق نظر دارند.
زیرساخت علم دینی؛ براساس حکمت متعالیه
حجت‌الاسلام واسطی در همین راستا به مبنای پارادیم علم دینی اشاره کرد و با بیان اینکه پارادیم علم دینی براساس حکمت متعالیه صدرایی و براساس «هرم هستی» برگرفته از این مکتب شکل گرفته است، توضیح داد: در «هرم هستی»؛ انسان با بدن، همنوع، فرشتگان، شیطان و ... تعامل دارد؛ حال باید این روابط را طوری تنظیم کند تا بتواند به هدفش برسد که این هدف در دین، حرکت به سمت خداست.
وی با این توضیح که هر انسانی برای اینکه بتواند به هر بخش از این هرم نزدیک شود باید روابطش با سایر اجزا در جهان را تنظیم کند، افزود: این مطلب مربوط به انسان خداباور نیست بلکه یک قانون کلی برای همه انسان‌هاست و حتی انسانی که به جای خدا، بخواهد به سمت دیگری حرکت کند، باید سایر روابطش با اجزای هستی را تنظیم کند.
این پژوهشگر دینی درباره علت استفاده از حکمت متعالیه ملاصدرا در طراحی «هرم هستی» اضافه کرد: ملاصدرا برهان، نقل و شهود را در کنار یکدیگر جمع کرد و تلاش کرد از برهان در خدمت تبیین نقل و شهود استفاده کند؛ به همین خاطر «هرم هستی» که برگرفته از حکمت متعالیه است، مبنای پارادیم علم دینی در میان اندیشمندان قرار گرفت.
لزوم تبیین گزاره‌های عملی از مبانی دینی
حجت‌الاسلام واسطی با بیان اینکه برای تولید علوم انسانی اسلامی، پس از تنظیم پارادیم، باید روش‌های تولید گزاره‌های عملی از مبانی دینی تبیین شود، افزود: برای اینکه بتوانیم براساس مبانی دینی، راهکارهای عملی برای جامعه‌سازی ارائه کنیم، باید نظر اسلام در رابطه با موضوع‌های مختلف را تبیین کنیم که از جمله آن‌ها و مهمترینشان، «مدل نیازها»ی انسان است.
وی در توضیح چگونگی دریافت نظر اسلام درباره مدل نیازهای انسان، اضافه کرد: دیدگاه اسلام در این موضوع را می‌توان از روش ارائه برهان با استفاده از حکمت صدرایی و یا با استنباط از آیات و روایات به دست آورد که البته هنوز چنین کاری انجام نشده است.
تمدن برتر، تمدنی است که به نیازهای انسان به بهترین شکل پاسخ دهد
مدیر موسسه علوم و معارف اسلام درباره اهمیت ارائه نظر اسلامی درباره «مدل نیازها»، با بیان اینکه آرمان‌شهر و جامعه مطلوب یک تمدن است، ادامه داد: تمدن، شبکه به‌هم‌پیوسته از نظام‌های کلانی است که می‌تواند به همه لایه‌های نیازهای انسان به بهترین و کارآمدترین شکل پاسخ دهد.
وی در توضیح اضافه کرد: سهولت در دسترسی و پایداری در رفع نیاز با کمترین هزینه شاخص‌های برتری پاسخ یک تمدن در رابطه با نیازهای انسان است.
حجت‌الاسلام واسطی با اشاره به «شاخص‌های انسان سالم»، به عنوان یکی دیگر از موضوع‌هایی که برای تولید گزاره‌های عملی براساس مبانی دینی باید مورد بررسی قرار گیرد، اضافه کرد: شاخص‌های انسان سالم باید براساس آیات و روایات استنباط شود که هنوز این کار انجام نشده است.
وی با بیان اینکه برای تولید علوم انسانی اسلامی و جامعه‌سازی با مبانی اسلامی، علاوه بر موارد پیش، موضوع‌هایی همچون «شاخص کمال و سعادت»، «معنای زندگی» و «مراحل رشد» باید از دیدگاه اسلامی مورد بررسی قرار گیرند، ادامه داد: تدوین نظام آموزش و پرورش، تعیین سال‌های تحصیل، فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای و ... به اینکه ما درباره مراحل رشد چه دیدگاهی داریم بستگی دارد.
حجت‌الاسلام واسطی با اظهار این مطلب که بررسی معادلات تصمیم یکی دیگر از کارهای لازم برای عملی کردن گزاره‌های دینی است، توضیح داد: تغییر در جامعه و انسان به تصمیم‌های او بستگی دارد و ما باید بتوانیم با استنباط معادلات تصمیم‌گیری انسان از مبانی اسلامی، مدلی ارائه دهیم که تصمیم‌های او از حالت ناخودآگاه به حالت خودآگاه و براساس محاسبات در مقیاس «هرم هستی» تبدیل شده و در تصمیم‌هایش رشد جسمی، فکری، روحی و مطلوبیت محیطی و جمعی را در نظر بگیرد.
این پژوهشگر حوزه دین با اشاره به چند نمونه استنباط از منابع دینی در جهت ارائه مدلی برای تصمیم‌گیری صحیح انسان، بیان کرد: به عنوان مثال اگر بخواهیم حدیث «قانع باش تا عزیز شوی» را در جمع مدیران یک سازمان ترجمه کنیم، باید گفت: بهینه مصرف کن، تا در محیط رقابتی برتر باشی؛ قانع بودن به معنای مصرف بهینه و عزیز بودن به معنای برتری در جمع است.
وی در همین مورد با اشاره به حدیثی درباره برتری مصرف نان جو نسبت به نان گندم اضافه کرد: یا حدیثی درباره برتری نان جو بر نان گندم و استحباب استفاده از نان جو وجود دارد که آنچه به عنوان گزاره عملی برای اداره جامعه از آن برداشت می‌شود، فرهنگسازی برای ورود نان جو به سبد غذایی مردم است؛ چراکه اگر بخواهیم کار مستحب فردی را در سطح جامعه معنا کنیم، باید گفت، کار مستحب برای جامعه، کاری است که انجامش به نفع جامعه است و برای همگانی شدنش باید فرهنگسازی کرد.
حجت‌الاسلام واسطی در ادامه همین مطلب درباره نتیجه نگاه به مبانی دینی به عنوان راهکارهایی برای اداره جامعه بیان کرد: اگر ما حدیث را به این صورت ترجمه کنیم و بگوییم مصرف نان جو به جای نان گندم باید فرهنگسازی شود، معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت برای توجه به سلامت غذایی مردم، وزارت جهاد کشاورزی برای تولید جو و وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تهیه ابزارهای تولید این محصول وظایفی بر عهده خواهند داشت.
وی همچنین اضافه کرد: احادیث مشابهی در رابطه با موضوع‌های دیگر از جمله اخلاق پزشکی، فرآیند پنج‌بعدی آموزش، مدل توسعه مهارت‌محور و ... نیز وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای جامعه‌سازی استفاده کرد.
انتهای پیام
