به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا) به نقل از پایگاه اطلاعرسانی علم دینی، رئالیسم انتقادی نحلهای نوظهور در معرفتشناسی و فلسفه علوم اجتماعی است که از دهه هفتاد میلادی توسط روی بسکار، فیلسوف علم هندی الاصل، مطرح شده و اکنون به صورت جریانی در حال رشد و گسترش در حوزه مطالعات علم و به خصوص مطالعات اجتماعی و انسانی درآمده است.
روی بسکار در کتاب مبنایی خود با عنوان «نظریه واقعگرایانه علم»، فلسفه علم خود را با به چالش کشیدن مفروضات اساسی رئالیسم تجربی - که مفروض اصلی بیشتر مکاتب فلسفه علمی پیش از اوست- ارائه کرده است. میتوان گفت عمده نوآوری بسکار این است که مباحث معرفتشناسی و روششناسی را بر پایههای محکم و روشن هستیشناسی بنا کرده و از این طریق، مباحث هستیشناسی را که مدتهاست از فلسفه علم حذف شده، جایگاهی دوباره میبخشد.
در حوزه مطالعات اجتماعی نیز ایدههای رئالیستی بسکار طرفداران زیادی پیدا کرده که نمونه بارز آن را میتوان در حوزه روششناسی علوم اجتماعی، در کتاب «روش در علوم اجتماعی»، نوشته اندرو سایر مشاهده کرد. اندرو سایر در این کتاب با بیان دلالتهای معرفتشناختی و روشی رئالیسم انتقادی در علوم اجتماعی، از یک سو به نقد عینیتگرایی خام و یا همان تجربهگرایی سطحی میپردازد و از سوی دیگر تلاش قابل توجهی دارد در نیفتادن در دام نسبیگرایی افراطی - که امروزه گریبانگیر بسیاری از جریانهای فلسفی شده - و به این ترتیب شیوه معتدلانه رئالیسم انتقادی را در برابر افراط و تفریط تجربهگرایی خام و نسبیگرایی به نمایش میگذارد.
مؤسسه علم دینی صدرا با توجه به این که این مکتب فلسفی هنوز در مجامع علمی ایران کمتر شناخته شده و به منظور آشنایی دانشجویان و علاقهمندان به مباحث معرفتشناسی، فلسفه علم و خصوصاً روششناسی علوم اجتماعی بر آن است حلقه مطالعاتی «رئالیسم انتقادی» را برگزار کند؛ تا مفروضات و مبانی این جریان فلسفی به عنوان مکتبی در فلسفه علم - آنچنان که در کتاب «نظریه واقعگرایانه علم» بیان شده، به بحث و بررسی گذاشته شود.
البته در ضمن این بحث و بررسی، مبانی رئالیسم خام (تجربی) نیز طرح و نقد خواهد شد و علاوه بر این به مباحث رئالیسم انتقادی در علوم اجتماعی با نگاهی بر اثر سایر یعنی «روش در علوم اجتماعی»، ترجمه عماد افروغ پرداخته خواهد شد.
این جلسات با حضور زینب توحیدینسب، کارشناس ارشد فلسفه علم از دانشگاه صنعتی شریف و نویسنده کتاب «رئالیسم انتقادی» برگزار خواهد شد.
لازم به ذکر است تعداد جلسات این حلقه مطالعاتی حداقل پنج جلسه است که از اوایل اردیبهشتماه سال جاری آغاز میشود.