به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از قزوین، برای دست یافتن به حب ابتدا باید معنای حب روشن شود وسپس تعریف حب خدا و اهل بیت(ع) برسی گردد.
حب یعنی، رغبت و میل انسان به چیزی واگر این میل باطنی و رغبت دل به چیزی شدید و قوی شود آن را عشق مینامند۱. خداوند متعال در آیه ۱۶۵ سوره بقره محبت مومنان را به خدا چنین میخواهد «وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلّهِ» ۲مومنان بیشترین عشق و محبتشان به خدا است.
تعریف حب اهل بیت(ع) را نیز باید از قرآن و روایات اخذ کرد؛ خداوند در آیه ۲۳ سوره شوری میفرماید: «قُل لَّا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى» خدا برای اهل بیت(ع)، عشق و محبت را خواسته است که با ابزار و اقدام عملی حاصل میشود.
چنانکه در روایتی، رسول اعظم(ص) میفرماید: هیچکس از شماها ایمان ندارد، مگر اینکه من نزد او از فرزندانش وپدرش و همه مردم محبوبتر باشم. ۲
حضرت ابتدا اصل ایمان را مشروطه به حب خود میداند و سپس در ضمن آن حب خود را توضیح میدهد. در روایتی دیگر حضرت برای حب خود مرتبه بالاتری را میفرماید: «لا یومن عبد حتی اکون احب الیه من نفسه و یکون عترتی احب الیه من عترته و یکون اهلی احب الیه من اهله و یکون ذاتی احبالیه من ذاته»؛ «هیچ بندهای ایمان ندارد مگر اینکه من نزد او از خودش محبوبتر باشم و ذریه من پیش او از ذریه خودش محبوبتر باشد و اهل من پیش او از اهل خودش محبوبتر باشد و ذات من پیش او از ذات خودش محبوبتر باشد. ۳
در این روایت نیز حضرت، شرط ایمان را حب خود و اهل بیت(ع) خود میداند و هم تنها به مرتبه پایین حب اکتفا نمیکنند، بلکه مرتبه بالای آن را میفرماید زیرا یک انسان طبیعی و عادی، خودش پیش خودش از همه محبوبتر است. سپس فرزندان و سپس نزدیکان؛ ولی انسان فوق طبیعی وقتی درحب کسی به مرتبه بالای آن میرسد؛ آن کس را بر خود و فرزندان، نزدیکان و همه ترجیح میدهد واین همان مرتبه شدید و قوی حب است که به آن «عشق» میگویند. بنابراین حب اهل بیت و ائمه اطهار(ع) باید در این حد اعلا باشد و اگر هر اندازه از این حد پایینتر باشد، به همان اندازه ایمان نقص و کاستی دارد. به عبارت دیگر درجات ایمان با درجات حب پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) سنجیده میشود. خداوند متعال در آیه ۳۱ سوره آلعمران حتی دوست داشتن خودش را نیز به پیروی از رسول اعظم منوط کرده است و میفرماید: «قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ» بگو اگر ادعای محبت خدا را دارید از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد.
محبت و عشق به خدا و اولیای او از دو راه حاصل میشود: راه نظری؛ در محبت، علم و شعور نهفته است و تا زمانی که انسان نسبت به چیزی شناخت پیدا نکند، آن را دوست نمیدارد و راه عملی؛ حضرت علی(ع) میفرماید: اگر خدا را دوست میدارید محبت دنیا را از قلبهایتان خارج کنید.
عبدالرزاق کاشانی مینویسد: «عشق و محبت به محبوب اقتضا میکند وصال را، و وصال میسر نمیشود مگر به بذل روح، و انس به جمال هم اقتضا میکند که قلب از التفات به غیر او ممنوع شود. پس افراد محب وقتی در محبت صادقاند که قلبشان تعلق به محبوب داشته باشد» (شرح منازل السائرین؛ ص ۱۶۸). اگر کسی بخواهد عاشق خداوند و اولیای او شود، کافی است مقداری از حجابهای دل خویش را کنار بزند و چشم دل را باز کند و مقداری از آن همه نعمتهای گوناگونی که خداوند به او داده است را ملاحظه نماید. آدمی اگر به خود و اطرافش نگاه کند، خواهد فهمید که غرق در نعمتها و الطاف خداوند است. او با مهربانی تمام و با کمال بذل و بخشش و جود و کرم و در عین حال با چشمپوشی از بسیاری از بدیها و ناسپاسیهای انسان، مشغول تدبیرامور و اداره تمامی شئون زندگی او است. اگر کاری کنیم که از خواب غفلت بیدار شویم، خود را غرق در محبتهای خداوند و اولیای او خواهیم دید. بعد از دیدن این احسان قلبأ به اعطا کننده آن علاقهمند شده و خود را مدیون آن خواهیم دید و علاقه و محبتمان نسبت به او افزون خواهد شد و اندک اندک و با گذشت زمان، عشق به معبود پیدا خواهیم کرد.
درباره حب عملی اهل بیت(ع) نیز نیز امام محمدباقر(ع) میفرماید: ای جابر از طرف من به پیروان من سلام برسان و به آنها اعلام کن که هیچ قرابت و خویشاوندی بینما و خدای عزوجل نیست و فقط با طاعت و بندگی به درگاه الهی تقرب جسته میشود. ای جابر هر کس اطاعت خدا را کند و (همراه آن) به ما محبت ورزد، دوست و محب ما است و هر کس معصیت خدا را کند حب ما برایش نافع نیست.
بنابراین اولین شرط حب اهل بیت(ع) اطاعت حق تعالی و پرهیز از گناه میباشد. ممکن است درجه پایین محبت یعنی همان میل باطنی و رغبت درونی را داشته باشد، ولی در عمل اهل معصیت هم باشد چنین حبی سود بخش نیست. مگر معصیتهای اتفاقی که بعدش توبه باشد.
حضرت علی(ع) میفرماید: من با رسول الله(ص) در حالی که عترت من هم با من هستند بر حوض (کوثر) اشراف داریم. پس هر کس ما را میخواهد هم باید گفتار ما را بگیرد و هم عمل ما را عمل کند. بنا براین این محبت باید در عمل متجلی شود.