علامه جوادی آملی نگاه استقلالی علم مدرن به طبیعت را غیرواقع‌بینانه می‌داند
گروه اندیشه: از نظر علامه، ما چه عالم هستی را متصل به حق بدانیم و چه ندانیم، عالم هستی متصل به حق است؛ بنابراین نگاه منقطع از عوالم بالا به عالم طبیعت و نگاه استقلالی به آن در علم مدرن، یک نگاه وارونه و غیرواقع‌بینانه است.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدمهدی گرجیان، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به بیان نکاتی در باب بحث علم دینی و نظر آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی در این باره و پاسخ به برخی پرسش‌ها در این زمینه پرداخت.
مطالعه در کتاب تکوین نیز الهیات است
گرجیان با اشاره به نظریه علامه جوادی آملی درباره علم دینی، دو نکته را در این نظریه اساسی دانست و بیان کرد: نظر استاد یکی بر این مبنا استوار است که همه عالم، چه عالم تکوین و چه عالم تدوین، همه مخلوق خداست. بنابراین همان گونه که ما مطالعه در کتاب تدوین و تفسیر قرآن و کلمات وحی را الهیات نام می‌دهیم، مطالعه در کتاب تکوین نیز چنین شأنی دارد و باید آن را امری دینی تلقی کنیم و اگر این گونه نباشد، در اشتباهیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در مورد نکته محوری دیگر در نظریه آیت‌الله العظمی جوادی آملی درباره علم دینی عنوان کرد: هر چند استاد هر نوع مطالعه علمی را فی حد ذاته مطالعه فعل الهی می‌دانند اما معتقدند نباید عالم را به شکل مستقل از خالق آن دید و طبیعت‌انگارانه به نظام هستی نگاه کرد.
نگاه استقلالی علم مدرن به طبیعت وارونه است
وی ادامه داد: در واقع من چه عالم هستی را متصل به حق بدانم و چه ندانم، عالم هستی متصل به حق است و اگر من آن را منقطع ببینم اشکال از نگاه من است. بنابراین نگاه منقطع از عوالم بالا به عالم طبیعت و نگاه استقلالی به آن در علم مدرن، یک نگاه وارونه و غیرواقع‌بینانه است و اساساً در این جا اشکال از نگاه است که غیرواقع‌بینانه است و نه از علم.
گرجیان افزود: هرگاه من عالم تکوین را با عالم تدوین در یک راستا دیدم و آن دو را این گونه نگاه کردم، مطالعه در کتاب تکوین خداوند، که همان عالم و آدم است، به همان اندازه الهیات محسوب می‌شود که مطالعه در قرآن کریم و روایات و آیات به عنوان کتاب تدوین خداوندی الهیات محسوب می‌شود.
نویسنده مقاله «آسیب‌شناسی در بنیادهای علم مدرن و موانع وحدت علوم مختلف» در پاسخ به این سؤال که در این صورت چگونه می‌توان از تحول علمی و اسلامی‌سازی علوم سخن گفت، بیان کرد: خود قرآن کریم هم تصریح دارد که شما اهل تفکر و تدبر باشید. یک فرد هست که به عالم و آدم نگاه می‌کند و فقط ظاهر حیات دنیا را می‌بیند اما کسی هم هست که به عمق نظام هستی سفر می‌کند و این دو متفاوت خواهند بود.
گرجیان در مواجهه با این پرسش مجدد که چنین تفاوتی در نگاه ظاهربین و باطن‌نگر به عالم چگونه منجر به تفاوت در ساختار و چارچوب دانش خواهد شد، اظهار کرد: مقتضای علم در هر ساحتی به اقتضای آن ساحت و عالَم است. عالم طبیعت دائماً در دگرگونی است و اگر چه بعد معرفتی آن بر امور حقیقی و ثابت مبتنی است، اما اصل نسبیت بر ساختار طبیعت حاکم است. علی ایّ حال، یکی از ابعاد اصلی عالم طبیعت زمان است که تغییر و دگرگونی را موجب می‌شود و این یعنی طبیعت تغییرپذیر است و در نتیجه علوم نیز در این ساحت تغییرپذیر خواهد بود.
وی افزود: منوط بودن طبیعت به امور ثابت هم به این معنا نخواهد بود که طبیعت و علوم طبیعی تغییرپذیر نیستند. اتفاقاً در علوم، حتی در امور الهیات، علم ذومراتب است؛ چرا که ما عالم را تشکیکی می‌بینیم و من می‌توانم از پله‌ای به پله دیگر گذر کنم و دائماً انسان حریص است که در این پلکان به مراتب عالی‌تر برسد.
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) اضافه کرد: انسان وقتی پایینتر است میل دارد که به مبدأ خود و مقتضای قوس صعود و «انا الیه راجعون»اش برسد و لذا به ما گفته‌اند که هر کسی توجهش به عالم مادون هم بیشتر باشد او خداپرست‌تر می‌تواند باشد. هر چند در این جا نیز تقسیم‌بندی‌ای در مورد آیات آفاقی و انفسی وجود دارد که در آن آیات انفسی که مربوط به جان انسان است، بالاتر از آیات آفاقی مطرح است.
