تک بعدی شدن حوزه علمیه؛ عامل ایجاد دانشگاه
گروه اندیشه: مکتب و حوزه علمیه فضای علمی عامی بوده که در آن علاوه بر دانشمند فقه و اصول و نحو، پزشک، فیلسوف، ریاضیدان و منجم هم بوده‌است، اما متأسفانه حوزه علمیه ما تبدیل به دانشکده فقه و اصول شده و به همین سبب دانشگاه برای پر کردن خلاء وارد جامعه شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به نقل از ستاد خبری دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، حجت الاسلام سیدمهدی ساداتی‌نژاد، رییس کمیسیون علوم سیاسی اسلامی دومین کنگره علوم انسانی اسلامی در پاسخ به پرسش از وضعیت دانشگاه‌ها در حوزه علوم سیاسی، با بیان این که نمی‌توانیم قضاوت یک پارچه‌ای در این‌باره داشته باشیم، گفت: واقعیت این است که از زمانی که دانشگاه شکل گرفته‌است، اساس دانشگاه و آن چه به عنوان علم در آن مطرح شد، برگرفته از غرب بود.
تک‌بعدی شدن حوزه علمیه
وی افزود: ما نباید کتمان کنیم که دانش بومی ما همان فضای مکتب و حوزه علمیه است که فضایی عامی بوده که در آن علاوه بر دانشمند فقه و اصول و نحو، پزشک، فیلسوف، ریاضیدان و منجم هم بوده‌است، اما متأسفانه همان‌طور که شهید مطهری نیز فرموده‌اند، در برهه‌ای حوزه علمیه ما تبدیل به دانشکده فقه و اصول شد و به همین سبب دانشگاه ایجاد شد تا آن خلأ را پر کند.
ساداتی‌نژاد با بیان این که دانشگاه در کشور ما امری وارداتی بود، اظهار کرد: ما به علل مختلف، نتوانستیم دانش‌ها را به صورت تخصصی با مبانی و جهان بینی دینی تعریف کنیم و دچار تضاد شدیم.
قدرت تسلط مدرنیته
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به این که این اشکال، هم به حوزه و هم به مسائل پیرامونی برمی‌گردد، بیان کرد: حاکمیت‌ها و نیز سلطه هژمونیک غرب در به وجود آمدن این شرایط، بسیار مؤثر بوده‌اند و ما نمی‌توانستیم در برابر سلطه مدرنیته مقاومت کنیم.
وی افزود: ما باید آن چه را مدرنیته به ما تحمیل می‌کرد با شرایط و مبانی خود همسان می‌کردیم و این ضعفی بوده که در جهت رفع آن تلاش چندانی صورت نگرفته است.
تلاش علامه نائینی برای بومی کردن علم
این استاد دانشگاه با بیان این که شخصی مثل علامه نائینی در زمان مشروطه سعی کرد تا آن مفاهیم را بومی کند اما این خط بعدها خیلی پیگیری نشد، گفت: به نظر من، علت این امر این بوده است که در حوزه علمیه، اجماعی در این مسئله صورت نگرفته است و قرائت افرادی مثل علامه نائینی در زمان خودشان هم مورد نقد بود.
وی با بیان این که برای تحقق علوم انسانی اسلامی نیاز به یک جریان فکری در این راستاست، گفت: با حرکت بومی‌سازی دانش‌ها که در حال حاضر در کشور دنبال می‌شود، افق روشنی در پیش رو داریم.
ساداتی نژاد در تبیین راهکارها برای اصلاح روند غربی دانش در در دانشگاه‌ها با بیان این که اولین مرحله، شکستن تابویی است که در دانشگاه نسبت به دانش غرب شکل گرفته‌است، ابراز داشت: این بسیار مهم است که ما بپذیریم می‌توانیم دانش بومی تولید کنیم اما مشکل این جاست که خیلی از اساتید دانشگاه‌های ما این باور را ندارند و نمی‌پذیرند که می‌شود در جامعه شناسی غیر از آن چه که غرب تولید کرده است، ما نیز دست به تولید دانش بزنیم.
تولید دانش در حوزه تفکر اسلامی
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان این که این افراد معتقدند که جامعه شناسی و روانشناسی همانی است که آن‌ها گفته‌اند، افزود: ما اگر بتوانیم این ذهنیت را تغییر بدهیم که می‌شود با یک مبانی و رویکرد دیگر دانش دیگری نیز تولید کرد، اقدام مثبتی در راستای تولید دانش بومی انجام داده‌ایم کما این که جامعه شناسی کمونیست‌ها از لیبرالیست‌ها متفاوت است و جامعه شناسی لیبرالیست‌ها نیز متفاوت از جامعه شناسی فاشیست‌هاست و در حوزه تفکر اسلامی نیز می‌توانیم تولید دانش داشته باشیم.
وی با اشاره به این که ما در این زمینه قوی کار نکردیم، برگزاری کنگرهها، همایش ها و سمینارها را قدم مثبتی در این راستا دانست و تأکید کرد: امر تبلیغ و ترویج این همایش‌ها و حتی انعکاس آن‌ها در رسانه‌ها بسیار مهم است و می‌تواند یکی از ابزارهای جریان سازی فکری در فضای دانشگاه‌های کشور باشد.
ساداتی نژاد افزود: زمینه‌سازی در دانشگاه‌ها پیش از برگزاری این قبیل سمینارها و همایش‌ها باید ایجاد شود و ما نباید به گونه‌ای عمل کنیم که این موضوع فراموش شود و برای ترویج این تفکر، نیاز به یادآوری و تذکر از طریق رسانه‌های مختلف است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با تأکید بر این که امروز، مسئله بومی سازی علم برای ما یک مسأله اساسی است، اظهار کرد: من معتقد هستم آینده نظام و انقلاب اسلامی ما منوط به این است که ما چقدر در تولید علم بومی موفق شویم.
وی افزود: اگر ما نتوانیم علوم غربی را با مبانی خود سازگار کنیم این علوم بومی نشده، مانند خوره‌ای، زیربنای فکری ما را از بین خواهد برد و بنیان‌های فکری ما نابود خواهد شد.
لزوم حرکت استراتژیک برای تولید علم دینی
رییس کمیسیون علوم سیاسی اسلامی با تأکید بر این که ما باید امروز به عنوان یک حرکت استراتژیک به سمت تولید علم دینی و بومی برویم، گفت: تولید علم بومی امری استراتژیک برای آینده نظام ماست و به همین سبب، حال که اقداماتی در این راستا صورت گرفته و این مسئله طرح شده‌است، باید آن را پیگیر و در فضای دانشگاه منعکس کنیم و این جریان به صورت مداوم در دانشگاه‌های ما دمیده شود تا تثبیت شود.
ساداتی نژاد با بیان این که ما نباید تنها به حرکت‌هایی مثل برگزاری کنگره که به صورت سالانه برگزار می‌شود اکتفا کنیم، ابراز داشت: این که یک کنگره در سطح ملی برگزار شود خیلی خوب است اما باید این مباحث را، در طول سال در دانشگاه‌ها مطرح و روی آن‌ها بحث کنیم.
وی شناسایی و به خدمت گرفتن نیروهای معتقد به تولید علم بومی و دینی را یکی از امور مهم در راستای تولید دانش بومی دانست و با تأکید بر این که تولید علم بومی و دینی با افرادی که بنیان تفکرشان سکولار است، اتفاق نمی‌افتد، تصریح کرد: این که ما به این دلخوش باشیم که شاکله فکری آن‌ها را عوض کنیم، خیلی منطقی نیست زیرا بنیان‌های تفکری این افراد، شکل گرفته‌است و به فرموده قرآن کل یعمل علی شاکلته.
ساداتی نژاد با بیان این که امروز باید نخبه شناسی کنیم و در دانشگاه‌ها، نیروهای معتقد به مبانی اسلام را شناسایی کنیم، ابراز داشت: امروز، پس از گذشت بیش از سه دهه از آغاز انقلاب، به حمدالله ما به اندازه کافی، نیروهای متعهد و متخصص تریبیت کردیم و اگر ما بخواهیم در حوزه‌های جامعه شناسی، روانشناسی، علوم سیاسی، مدیریت و سایر بحث‌های علوم انسانی، به دنبال تولید علم باشیم باید نیروهایی که تا امروز تربیت کرده‌ایم، شناسایی و سازمان‌دهی کنیم.
