تکیه‌ای که بوی تاریخ می‌دهد + عکس
قم شهر تکیه‌های قدیمی است؛ شاید در سال‌های اخیر، عزاداری‌ها رنگ و بوی جدیدتری به خود گرفته باشد و از بافت سنتی به مدرن تغییر شکل یافتند اما هنوز هم می‌توان هیئت‌هایی در قم پیدا کرد که به شیوه قدیمی و سنتی عزاداری می‌کنند. هیئت فاطمیون معروف به تکیه تاریخی باغ‌پنبه در مسجد این محله یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین تکیه‌هایی است که در قم برپا می‌شود.
قم شهر تکیه‌های قدیمی است؛ شاید در سال‌های اخیر، عزاداری‌ها رنگ و بوی جدیدتری به خود گرفته باشد و از بافت سنتی به مدرن تغییر شکل یافتند، اما هنوز هم می‌توان هیئت‌هایی در قم پیدا کرد که به شیوه قدیمی و سنتی عزاداری می‌کنند. هیئت فاطمیون معروف به تکیه تاریخی باغ‌پنبه در مسجد این محله یکی از قدیمی‌ترین و معروف‌ترین تکیه‌هایی است که در قم برپا می‌شود.
تکیه باغ‌پنبه از نظر موقعیت جغرافیایی در محله باغ‌پنبه قم و خیابان عماریاسر و در نزدیکی مراکز مهمی مانند مسجد جامع و پاساژ الزهرا(س) و گذر باغ‌پنبه قرار گرفته است. با عبور از این محله که بیش از 20 دهه تاریخی را از سر گذرانده، بناها و خانه‌هایی به یادگار از دوران صفویه و قاجاریه و طاق‌نما‌های ورودی و کف‌سازی و سنفگرش‌های کلاسیک و جذاب را مشاهده می‌کنیم که هویت تاریخی آن را بیش از پیش نمایان می‌کند. خانه سلامتی که حدود پنج سال پیش در این محله تخریب شد، 190سال پیش برای عزاداری اباعبدالله‌الحسین(ع) وقف شده بود. اصلی‌ترین نماد عزاداری اهالی محله باغ‌پنبه، مشعل شش متری با 80 چراغ پی‌سوز بغدادی بود که یاد و خاطرات رنگارنگ آن را حتی دستان نامهربان پروژه‌های بازآفرینی شهری شهرداری قم نیز نمی‌تواند از تالارهای ذهنی مردم شهر بیرون کند.
هیئت و مسجد فاطمیون بخشی از هویت این محله تاریخی است که هر ساله در ایام محرم و صفر با برپایی شش دهه عزاداری حسینی، هر شب میزبان بیش از هزار نفر از عاشقان مکتب اباعبدالله‌الحسین(ع) است که این جمعیت در شب‌های تاسوعا و عاشورا به سه تا چهار هزار نفر می‌رسد. اهالی و ریش‌سفیدهای این محله، هر نقطه از این شهر که ساکن باشند، هر ساله در این ایام، به آغوش زادگاه خود سرازیر می‌شوند تا به شیوه‌ها و آداب و رسوم سنتی و قدیمی، مناسک عزاداری را برپا کنند و ستون خیمه هیئت را نگه دارند.
از گذر باغ‌پنبه به سمت محل برپایی هیئت فاطمیون که حرکت می‌کنیم انگار قدم به تاریخ گذاشته‌ایم. از نمای بیرونی تکیه که یک تصویر سیاه و سفید از حضور اهالی محله در تکیه باغ‌پنبه در دهه 40 هجری خورشیدی به دیوار آن میخکوب شده است تا ستون‌های بلند خیمه که هنوز به سیاق گذشته تا آسمان برافراشته شده‌اند، خبر از قدمت این تکیه می‌دهد. جوان‌ترها جلوی درب ورودی هیئت با پیراهن‌های مشکی بر تن و شالمه مشکی دور گردن‌هایشان با دادن یک لیوان شربت از عزاداران استقبال می‌کردند و کمک به رفت و آمد افراد مسن و یا ویلچرنشین‌ها نیز بر عهده آنان بود همچنین حضور جوانان در این هیئت گواه این مطلب است که سبک‌های قدیمی و سنتی مداحی که هنوز به بهانه مدرنیته از معنامحوری خارج نشده‌اند می‌تواند این قشر جامعه را به سمت خود جذب کند و برای جذب آنان نیازی به ترانه‌خوانی مداحان بر روی منبرهای هیئت‌های مذهبی نیست.
از راهروی کوچکی که موزاییک‌های بزرگ چهارگوش داشت گذشتیم و به درهای ورودی بلند مسجد رسیدیم . زنان و بچه‌ها می‌آمدند و می‌رفتند. کسی جلوی درب ورودی نشسته بود؛ وارد سالن بزرگی شدیم که یک سمت آن با پرچم‌های مشکی پوشانده شده بود و سمت دیگرش که با پرده‌ای از قسمت زنانه جدا می‌شد، تصویر 80 تن از شهدای محله باغ‌پنبه قم در دوران دفاع مقدس بر دیوارش میخکوب شده بود.
اگرچه بارزترین شاخصه این هیئت، سنتی و قدیمی بودن سبک‌های عزاداری آن است که رنگ و بوی تاریخ می‌دهد اما از آثار و برکات خون 80 شهید، که این منطقه تقدیم انقلاب کرده است و حضور مادران و پدران، خواهران و برادران و فرزندان آن شهدا در هیئت، نمی‌توان به راحتی عبور کرد. با این وجود راز ماندگاری تکیه فاطمیون با گذشت بیش از یک قرن عزاداری، در یک جمله خلاصه شده است: «امام حسین(ع) پشتوانه این تکیه است.»، این اعتقاد مادر شهیدان مصطفی و مرتضی استاد آقابابا، از شهدای منطقه باغ‌پنبه قم، است که با چادر رنگی منقش به شکوفه‌های ریز و درشت سفیدآبی بر روی ویلچر، در گوشه‌ای از مجلس عزای امام حسین(ع) نشسته بود.
به گفته حاج محسن توکلی از قدیمی‌های محله و متولی هیئت فاطمیون، یکی از پایه‌ها و نقاط قوت این تکیه که باعث شده تا کلیه اهالی محل و چندین بانی و خیر تمامی مخارج برگزاری مراسم را بر عهده بگیرند، اعتقادشان به تکیه است. آن‌ها معتقدند حضورشان در این هیئت سبب رفع بسیاری از مشکلاتشان شده است.
وی ادامه می‌دهد: به گفته قدیمی‌های این محله، قدمت این تکیه به حدود 200سال می‌رسد و پیش از سال 70 خاندان لاجوردی و ناظم‌زاده و چندتن دیگر عهده‌دار برپایی هیئت بوده‌اند.
توکلی با بیان اینکه هر ساله دسته عزاداری هیئت فاطمیون در روزهای تاسوعا و عاشورا به سمت حرم مطهر حضرت معصومه(س) حرکت می‌کند، می‌گوید: به اعتقاد من، این هیئت و مسجد مورد توجه خاص اباعبدالله‌الحسین(ع) است و به همین خاطر کار این تکیه هیچ‌گاه بر زمین نمانده است.
متولی هیئت فاطمیون درباره راز ماندگاری هیئت، تأکید می‌کند: راز اصلی و پشتوانه این تکیه مردمی بودن آن است و به شخص خاص وابسته نیست و از همه مهم‌تر آنکه بر شیوه‌های سنتی مداحی و حفظ اصالت سبک‌های قدیمی عزاداری پایبند بوده است.
گفت‌وگویمان با متولی هیئت به پایان رسید که نوای یاحسین(ع) از زبان مداح هیئت که برادر شهید اصغر رمضانی، از شهدای منطقه باغ‌پنبه قم است، در گذر این محله طنین‌انداز شد و چراغ‌های مسجد فاطمیون خاموش شد.
