کتب علوم انسانی و فلسفی ایران نفوذی در غرب ندارد
گروه فرهنگی ــ معاون فرهنگی وزیر ارشاد با اشاره به اینکه بیش از هزار عنوان کتاب ایرانی به زبان‌های مختلف ترجمه شده است، بیان کرد: کتب علوم انسانی و فلسفی ایران نفوذی در غرب ندارد.
به گزارش ایکنا از قم، محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، شامگاه 24 آذرماه، در نشست راهبردی ـ تمدنی با موضوع «وضعیت کتاب در جهان امروز اسلام» که در سالن همایش‌های غدیر قم برگزار شد، با اشاره به اینکه در گذشته کتاب‌های ایرانی در سطح جهان نفوذ داشت، گفت: کتب دوران جدید مانند کتب قدیمی نتوانستند به خوبی در سطح جهان نفوذ کنند و امروزه با چالش‌ها و مشکلاتی از حیث تاثیر کتب ایرانی بر فضای مطالعات علوم انسانی و غرب مواجه است.
وی افزود: در حوزه مطالعات اسلامی و اسلام‌شناسی کتب خوبی چاپ شده زیرا موضوع اسلام‌شناسی میراث ایران است که احیا کرده و مورد ارجاع مستشرقین است.
معرفی نشدن کتب فلسفی ایران در غرب
جوادی بیان کرد: در این حوزه نیز مشکلاتی وجود دارد، برای مثال کتب فلسفی در دپارتمان‌های فلسفه غرب خوانده نمی‌شود و به عنوان یک کتاب فلسفی در آکادمی فلسفه قرار نگرفته و این کتب به عنوان یک مسئله برای دانشجوی فلسفه‌ای در غرب تاثیرگذار نبوده بنابراین باید گفت کتب فلسفی را به عنوان مسئله جدی در غرب وارد نکردیم و ضعف اصلی در حوزه علوم اسلامی این است که رویکرد ما به سمت «طرح مسئله» نمی‌رود.
وی ادامه داد: برای مثال اگر در حوزه مطالعات انسانی، کتابی در خصوص اقتصاد اسلامی نگاشته شود، به جهت اینکه فرهنگ غرب نمی‌تواند اقتصاد اسلامی را بپذیرد این کتب به حوزه مطالعات انسانی به غرب وارد نخواهد شد لذا تقریبا اکثر کتاب‌هایی که به اسم علوم انسانی در ایران چاپ می‌شود در سطح جهانی و در غرب در حوزه الهیات قرار می‌گیرد و در حوزه اصلی خود یعنی علوم انسانی کاربردی ندارد بنابراین تاثیرگذاری ما کاهش پیدا می‌کند.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: در نگارش کتب علوم تجربی که رویکرد بومی‌تر دارد ایراد محتوایی آشکار است و در این زمینه نیز موفق نبودیم؛ ضعف اصلی این است که کتب علوم انسانی در داخل کشور به درستی نقد نمی‌شوند و قابلیت ارائه ندارد و متون این کتاب رویکردی شبیه کلی گویی و انشا نویسی دارد.
وی با اشاره به اینکه بیشترین سهم ایران در مجله ISI در حوزه علوم تجربی است، تصریح کرد: سهم ایران در مجله ISI در حوزه مطالعات انسانی بسیار کم است زیرا بیشتر کتبی که در این زمینه به چاپ رسیده، کلی‌گویی و انشاءنویسی است و متدولوژی که بتواند توضیحات جدی به دور از کلی‌گویی را تشریح کند نداریم، علاوه بر آن این کتب به درستی نقد نمی‌شوند.
تکراری بودن کتب اخلاقی
جوادی با اشاره به اینکه نویسندگان در حوزه علوم انسانی رغبتی برای قلم زدن ندارند و بیشتر به مسائل انتزاعی، نظری و توصیفی می‌پردازند، بیان کرد: در حوزه اخلاق نیز، 95 درصد کتب اخلاقی اگر گم شوند هیچ اتفاقی نمی‌افتد زیرا همه کتب تکراری هستند و هیچ نکته جدید و ارزشمندی را به مخاطب ارائه نمی‌دهد.
وی با اشاره به راه‌اندازی طرح گرند در دو سال اخیر، که بر اساس آن کتب ایرانی به زبان‌های مختلف ترجمه و عرضه می‌شود، بیان کرد: اکثر کشورها برای اینکه بتوانند نفوذ خود را در دانش و ادبیات جهانی گسترش دهند، کارهایی را برای انتشار کتب به زبان‌های دیگر انجام می‌دهند، در ایران حدود 400 کتاب ادبی، داستان و نواندیشی توسط معاونت فرهنگی ارشاد، 300 کتاب مذهبی و اسلامی در قالب طرح تاپ و 100 کتاب توسط حوزه هنری و حدود 700 کتاب در بخش خصوصی به زبان‌های مختلف چاپ شده اما در این زمینه امارات و ترکیه موفق‌تر از ما هستند. در 8 ماهه اخیر، 64 هزار عنوان کتاب به چاپ رسیده که 46 هزار عنوان کتاب تالیفی و 18 هزار عنوان کتاب ترجمه است و از این آمار 35 هزار کتاب چاپ اولی و مابقی چاپ‌های دوم و سوم و بیشتر بود.
جوادی با بیان اینکه حدود 20 درصد این کتب آموزشی و درسی، حدود 17 الی 18 هزار عنوان کتاب، ترجمه و 3 هزار و 500 عنوان کتاب نیز در حوزه فلسفه است، افزود: تعداد محدودی از این کتب در حوزه علوم انسانی و بخش عمده آن مربوط به حوزه ادبیات و کودک است و در اصل تعداد محدودی از این کتب هستند که بتوان برای شرکت در فضای گفتگوی علمی در سطح جهانی از آنان حمایت کرد.
نگارش کتاب در ایران رویکرد بینالمللی ندارد
وی ادامه داد: موضوع مهم و قابل تامل این است که نویسندگان به سمت نگارش بینالمل حرکت نکردند و لذا باید روی این امر تمرکز کنیم که بخشی از کتب باید با رویکرد بینالمللی نگارش شود تا در سطح جهانی وارد تعامل و گفتگو شود.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه در بخش کودک و نوجوان 5 هزار و 400 کتاب تالیف و 4هزار و 500 کتاب ترجمه‌ای داریم، گفت: در بخش کودک و نوجوان کاراکترهای غربی مانند هری پاتر در بین مردم محبوبیت پیدا کرده و هم فیلم و کتابی در مورد این شخصیت ساخته شود به خوبی فروش می‌کند اما یک کاراکتر اسلامی ساخته نشده که بخواهیم از آن کتاب یا فیلم تهیه کنیم.
سرقت ادبی به درستی جرم‌انگاری نشده است
جوادی در ارتباط با سرقت ادبی و محتوایی بیان کرد: در مورد سرقت ادبی و محتوایی جرم انگاری خوبی در ایران انجام نشده، برای مثال از یک شخص بیش از 20 میلیارد تومان سرقت ادبی گرفته شده و به زندان افتاد اما بعد از مدتی با پرداخت 80 میلیون تومان آزاد شد.
وی در خصوص مشکلات ترجمه کتاب در ایران، گفت: امروز، بازار تعیین می‌کند چه کتابی ترجمه شود، برای مثال نویسنده ترکی از یک کاراکتر ایرانی(شمس تبریزی) کتاب چاپ کرده و به چاپ هشتادم رسیده و این بدان معناست که یک نویسنده ترکی ذائقه مردم ایران را از نویسندگان ایرانی بهتر می‌داند.
فعالیت 12 هزار و 500 ناشر در ایران
جوادی با اشاره به اینکه 12 هزار و 500 ناشر در ایران فعالیت می‌کنند، اظهار کرد: ما نباید از ترس اینکه کتابی با مضامین اخلاقی بد به دست مردم بیفتد، از سمت دیگر بوم بیفتیم و به علت ممیزی‌های اخلاقی جامعه و مردم را از خواندن کتاب خوب محروم کنیم.
وی ضمن انتقاد از عدم تعامل و ارتباط ناشران ایرانی با کشورهای دیگر، تصریح کرد: وقتی تعامل و ارتباط بین انتشارات ایران با سایر کشورها برقرار نشود، گفتمان شکل نمی‌گیرد و اینگونه نویسندگان و ناشران ایران تعامل و تبادل اطلاعات با نویسندگان کشورهای اسلامی ندارند.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد ادامه داد: در راستای ارتقای تعامل بین نویسندگان و ناشران ایرانی با ناشران خارجی لزوما نباید دولت وارد شود و باید از بدنه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها این کار انجام شود و دولت به صورت غیر مستقیم حمایت کند زیرا یک نهاد دولتی در پروتکل و بوروکراسی‌های اداری قرار می‌گیرد و احتمال برقراری ارتباط و تعامل تقریبا به صفر می‌رسد بنابراین دانشگاه‌ها باید وارد میدان شوند.
لزوم سرمایه‌گذاری در حوزه نشر الکترونیکی
وی در خصوص ضرورت توجه به نشر الکترونیکی گفت: باید در بخش نشر الکترونیکی سرمایه‌گذاری کرد زیرا تمایل و رغبت نسل جوان به سمت کتب الکترونیک است، اما این بدان معنا نیست که کتاب چاپی را کنار بگذاریم و فقط به نشر الکترونیک توجه کنیم؛ کتاب انضباط فکر است و همیشه جایگاه خود را دارد و هیچ گاه با سرمایه‌گذاری در نشر الکترونیکی، ماهیت کتاب فیزیکی از بین نخواهد رفت و نقش کتاب کاغذی یا چاپی را نمی‌توان انکار کرد و جایگزینی برای آن یافت.
جوادی بیان کرد: نگاه سیطره کمیت بر سیستم برنامه‌ای و بودجه‌ای، فعالیت وزارت ارشاد را سخت کرده است، چون برای سیستم برنامه و بودجه مهم نیست که کتابی با محتوای غنی چاپ شود لذا کمیت و تعداد کتب چاپی اهمیت پیدا می‌کند و امروز متأسفانه سیستم کمیتی غالب می‌شود.
وی گفت: امسال کمتر از 16 درصد بودجه تعیین شده دولتی را در دست داشتیم، با این حال مسیرهای تازه‌ای یافتیم و به جای اینکه حمایت‌های گلخانه‌ای از ناشر یا برخی کتب نویسندگان انجام دهیم در تلاش هستیم تا تقاضای خرید مردم را افزایش دهیم و لذا در این زمینه برنامه‌هایی مانند؛ راه‌اندازی و ساخت مجتمع‌های جذاب و کتابفروشی‌هایی در روستاها و سطح شهرها که ظرفیت کافه کتاب و برگزاری نشست‌های نقد و بررسی را دارند، را در دستور کار داریم.
بهره‌مندی از استارت‌آپ‌های فرهنگی در سیستم توزیع کتاب
معاون فرهنگی وزیر ارشاد بیان کرد: رویکرد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حرکت به سمت استارت‌آپ‌های فرهنگی است که به کمک آن در زمینه سیستم کتاب و توزیع کتاب به خلاقیت و نوآوری برسیم، باشگاه‌های کتاب روند خوبی را در پیش گرفته اما به طور کلی آن چیزی که انتظار داشتیم هنوز اتفاق نیفتاده و در تلاش هستیم با به‌کارگیری و بهره‌مندی از نیروی جوانان به سمت استارت‌آپ‌ها پیش رویم و از شیوه‌های قدیمی و سنتی که دیگر کارایی ندارد، دور شویم.
وی در پایان ضمن لزوم بهره‌مندی از جوانان علاقه‌مند به حوزه فرهنگ و کتاب و توجه به آنان، اظهار کرد: مجله‌ای که نشر ایرانی را معرفی کند در حال حاضر وجود ندارد، عمده سایت‌های معرفی کتاب ما فارسی هستند که ضعیف هم عمل می‌کنند، باید کاری کنیم که نشر ایران را بشناسند و در فکر چاپ مجله‌ای هستیم که نشر ایرانی را معرفی کند و اقدامات اولیه آن را انجام داده و چند شماره از این مجله نیز به چاپ رسیده است.
انتهای پیام
