فلسفه‌های جدید نیازمند نقد هستند/ بی‌تفاوتی به نقادی در ایران

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم نکوداشت «سیداحمد فردید»، امروز، 28 بهمن، با حضور جمعی از اندیشمندان علاقه‌مندان در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.
غلامرضا اعوانی، چهره ماندگار فلسفه در این مراسم بیان کرد: اگر بخواهیم چند نفر برجسته در فلسفه نام ببریم، یکی از آنها دکتر فردید است. البته که هر کسی آرائی دارد. او کسی بود که به مبادی رسیده بود. حاصل یک عمر فکر این بود که به مبادی رسیده بود که مسائل فلسفه را با آن مبادی می‌سنجید. افلاطون و ارسطو و ابن سینا و ... نیز این‌طور بوده‌اند. بنده علاوه بر اینکه شاگرد ایشان بودم، سعادتی نیز داشتم که چند سالی با ایشان در بنیاد فرهنگ، در نوشتن فرهنگ فلسفی کار کردیم که البته به سرانجام نرسید.
وی در ادامه افزود: نوشتن فرهنگ فلسفه را بر عهده ایشان گذاشته بودند. ایشان از ساعت 8 صبح تا ساعت 3 بعد از ظهر مشغول به کار می‌شد و با علاقه هم کار می‌کرد. ایشان هم به عنوان معلم و هم متفکر، فیلسوف دارای مبادی بود که به برخی از آنها اشاره می‌کنم.
اعوانی با انتقاد از نحوه تدریس فلسفه در ایران تصریح کرد: در آموزش فلسفه در ایران اشتباهات زیادی وجود داشته است، ما می‌آییم یک فیلسوف را به عنوان فیلسوف مطلق در نظر می‌گیریم و به حرف دیگران گوش نمی‌کنیم. فیلسوف کسی است که به احوال دیگران نیز گوش می‌کند. ایشان نیز فلسفه را از این دید نگاه می‌کند.
این استاد برجسته فلسفه بیان کرد: یکی از اصطلاحات ایشان غرب‌زدگی است. غرب‌زدگی فرهنگی یک مسئله مهم ما بوده و هست. ما یک فیلسوف را درس می‌دهیم، اما نقد نمی‌کنیم که نشانه این غرب‌زدگی است. در غرب، هایدگر و ... نقد می‌شوند و از این نقدها فکر و اندیشه ایجاد می‌شود و این‌طور نیست که نظریه‌ای مطلق شود. لذا فلسفه تعصب را قبول ندارد و جست‌وجوی حقیقت است.
وی در ادامه افزود: این اصطلاح غرب‌زدگی بسیار مهم است. یعنی یکی از مسائل مهم فرهنگی و فلسفی ما است. او روحیه غرب جدید را خوب درک کرده بود که به نیهیلیزم منتهی می‌شود و سعی هایدگر و ... نجات انسان از این مسئله بود. اصطلاح خودبنیادی نیز از عبارات جدید ایشان است.
این چهره ماندگار فلسفه بیان کرد: «خود» در فلسفه قدیم با جدید متفاوت است؛ آن هم خودِ دکارت که به همه چیز شک می‌کند، جز آنچه خود می‌اندیشد. این خودبنیادی یکی از مسائل مهم دوره جدید است که فلاسفه دیگر نتوانستند خود را از شک دکارتی نجات دهند. اگر فلاسفه جدید را از نگاه حکمی بررسی کنید، معلوم می‌شود در مبادی آنها اشکالی وجود دارد که به نیهیلیزم منتهی می‌شود.
اعوانی در ادامه تصریح کرد: دکارت بین دو جوهر جدایی افکند، جوهر ماده را کم مطلق کرد و به علوم واگذار کرد که هر کاری می‌خواهند با علم بکنند و نفس انسان را زندانی کرد. فلاسفه جدید دیگر مانند هیوم نیز همین‌طور بودند. وی منکر عقل بود. همچنین حکم کردن در دوره جدید بسیار مورد خدشه است و یکی از مسائل مهم نیز مسئله حکم است.
وی بیان کرد: متأسفانه فلسفه جدید را بحث می‌کنیم، اما نقد نمی‌کنیم. حدود 140 رساله دکتری و ... در مورد کانت نوشته شده است، اما آیا کسی او را نقد کرده است؟ فلسفه اجتهاد است و اینها نیز اجتهاد کرده‌اند. ابن رشد به غزالی گفت چرا فلاسفه را تکفیر کردی؟ فیلسوف که اجتهاد می‌کند و تو باید این را درست کنی.

این استاد برجسته فلسفه تصریح کرد: دکتر فردید این‌طور بود که غرب‌زدگی او حاصل یک تأمل در تاریخ جدید غرب بود. البته او نظریه غرب‌زدگی مضاعف نیز داشت. البته ما به آن نیهیلیزم که غرب به آن دچار شد، مبتلا نشدیم و افق فکری ما غیر از غرب بوده است. غرب‌زدگی مضاعف دکتر فردید نیز، هم درست هست و هم درست نیست. این نیز حاصل یک جهان‌بینی بوده که ما گرفتار راهی نشدیم که دنیا رفته است.
اعوانی تصریح کرد: یک مسئله دیگر لغت‌شناسی ایشان است که در این زمینه یگانه روزگار بودند. هر کلمه‌ای که می‌نوشت علامت خاصی می‌گذاشت و چندین دفترچه داشت. وقتی که از اینجا رفت، آنها را نیز با خود برد. دو مورد از این دفترچه‌ها نیز نزد من بود که به دانشگاه تهران دادم. یکی اصطلاحات فلسفه ایرانی ـ اسلامی در یک دفترچه 200 برگ است. یکی دیگر نیز اصطلاحات فلسفه غربی است که همه را توضیح داده است.
اعوانی با اشاره به تسلط فردید بر معناشناسی گفت: فردید معناشناس بود و در برخی لغات نیز دقت بسیار زیادی داشت و می‌گفت که این لغت در زبان‌های مختلف مانند سانسکریت و ... چگونه بوده است. البته گاهی نیز که کتابی را پیدا نمی‌کرد، به شاگردان می‌سپرد که آن را پیدا کنند. بنده بسیار خوشحالم از اینکه این مجلس تشکیل شده است. ایشان یکی از اساتید تاثیرگذار در دپارتمان فلسفه بودند. آن زمان فلسفه این‌طور نبود. در واقع نسل قبلی قوی‌تر بودند و در علم نیز راسخ‌تر. آنها علم را با زحمت کسب می‌کردند. الآن نیز ان‌شاألله همین‌طور باشد و قضاوتی نمی‌کنم، اما به نظر می‌رسد که این‌طور نیست. مرحوم فردید زحمات زیادی کشیدند و امیدوارم دانشجویان نیز بتوانند از ایشان الگو بگیرند.
انتهای پیام