لزوم پایداری در انجام تکالیف دینی از منظر قرآن کریم

به گزارش ایکنا؛ آیت‌الله اخوان در جلسه درس تفسیر با محوریت تفسیر سوره لقمان که عصر دوشنبه، 1 بهمن‌‌ماه در مسجد مدرسه علمیه امام خمینی(ره) برگزار شد، به تبیین جایگاه صبر بر اصابه در انجام تکالیف شرعی پرداخت. وی سخنان خود را با تلاوت آیه ۱۷ سوره لقمان آغاز کرد: «یا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛ اى پسرك من نماز را برپا دار و به كار پسنديده وادار و از كار ناپسند باز دار و بر آسيبى كه بر تو وارد آمده است‏، شكيبا باش؛ اين [حاكى] از عزم [و اراده تو در] امور است».
آیت‌الله اخوان در ادامه اظهار کرد: در این آیه مبارکه، جناب لقمان چهار مطلب را به فرزندش می‌آموزد: اقامه نماز، امر به معروف، نهی از منکر، صبر بر اصابه. بعد می‌فرماید این چهار امر از عزائم امور است. عزائم امور در قرآن برای خودش معنای خاصی را القا می‌کند. در قرآن یک سلسله از انبیاء به عنوان اولوالعزم معرفی شده‌اند: «اصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ؛ پس همان‌گونه كه پيامبران نستوه صبر كردند، صبر كن» (احقاف/35). در این آیه شریفه با همین لغت مواجه می‌شویم: «إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ». در سیره همه انبیاء، موضوع امر به معروف مشاهده می‌شود. به عنوان یک واجب شرعی، هیچ پیامبری امر به معروف را ترک نکرده، مگر اینکه اصولا مأمور به ابلاغ نباشد؛ مثلاً در وضعیت تقیه باشد. همه انبیاء مردم را به خیر می‌خواندند و از شر باز می‌داشتند. همچنین موضوع اقامه نماز در سیره تمام انبیاء مشاهده می‌شود.
وی افزود: اگر مأمور بودن به عزم امور به صرف امر به معروف و و نهی از منکر مربوط باشد، انجام این فریضه در سیره همه انبیاء مشاهده می‌شود. مگر می‌شود کسی نبی خدا باشد و آمر به معروف و ناهی از منکر نباشد؟ در مورد انبیایی که اولوالعزم نبودند، می‌بینیم انجام امر به معروف و نهی از منکر حتی به قتل آنها انجامیده است؛ مانند حضرت یحیی. آیه می‌فرماید: «إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ». یعنی همه اموری که ذکر شد از عزائم امور است. دیانت متشکل از مجموعه‌‌ای است که در آن نماز هست، امر به معروف هست، نهی از منکر هست، صبر بر اصابه هم هست. همه این موارد از عزم امور است.
استاد اخلاق یادآور شد: اقامه نماز شأنی دارد که غیر از خواندن نماز است. ممکن است کسی نماز بخواند و نمازش نه تنها قبول نباشد، بلکه باطل باشد؛ مثلاً در خانه غصبی نماز بخواند. در اقامه نماز تمام شرایط صحت و قبول نماز لحاظ می‌شود. لحاظ تمام این شرایط صبر بر اصابه می‌خواهد. لازمه اقامه نماز این است که شخص روزی حلال داشته باشد. لازمه اقامه نماز این است که مکانی که در آن نماز می‌خواند، غصبی نباشد. لازمه اقامه نماز این است که لباسش حلال باشد. در روایات آمده که اقامه نماز چهار هزار شرط و لازمه دارد. پس خود اقامه نماز صبر بر اصابه می‌خواهد. این‌گونه نیست که فقط امر به معروف و نهی از منکر نیازمند صبر بر اصابه باشد. این عوام‌نگری در دین است.
وی در ادامه تصریح کرد: بحث صحیح و اعمّ در اصول فقه ناظر به همین مطلب است. برخی می‌گویند این مباحث اصولی به چه دردی می‌خورد. اگر کسی بحث صحیح و اعمّ را بفهمد نمازش فرق می‌کند؛ یعنی فکر می‌کند این نمازی که من می‌خوانم، صحیح است یا اینکه اعمّ از صحیح است و ممکن است صحیح نباشد. دیده شده کسانی خود را متدین انگاشته‌اند، ولی با پول دزدی به مکه رفته‌اند. خیال کرده مکه رفتن این است که بلیت بگیرد و دور کعبه بچرخد. ممکن است برخی کتاب هم خوانده باشند، اما تلقی‌شان از احکام و تکالیف شرعی چنین باشد. باید توجه داشت که هر کدام از این احکام یک سلسله الزامات دارد. نزدیک چهل سال پیش یک نفر مرا به خانه‌اش دعوت کرد. هنگام نماز صبح دیدم در کوچه ایستاده نماز می‌خواند. وقتی دلیلش را پرسیدم گفت خانه غصبی است! گفتم پس وضویت هم باطل است. گفت با آب جوی وضو گرفتم!
آیت‌الله اخوان در پایان اظهار کرد: اگر کسی می‌خواهد نمازش نماز باشد، امر به معروفش امر به معروف باشد، نهی از منکرش نهی از منکر باشد، باید در موارد سختی صبر داشته باشد. صبر بر اصابه اختصاص به امر به معروف و نهی از منکر ندارد و در تمام امور جاری است. یک جا انسان اگر در معامله دروغ بگوید، سود فراوان می‌کند، اما اگر راست بگوید، سودش کم می‌شود. این جزء موارد «وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ» است. مرحوم طبرسی این قسمت از آیه را صرفاً به امر به معروف و نهی از منکر اختصاص داده است. این تخصیص بما لا دلیل له است. انسان در همه دیانت باید صبر بر اصابه داشته باشد. انبیای الهی در مقام اقامه نماز صابر بودند و در مقام امر به معروف و نهی از منکر هم صابر بودند.
انتهای پیام