عقل ابزاری از نگاه علامه طباطبایی(ره) عقل نیست/ شکوفایی فطرت، هدف علوم انسانی
گروه حوزه‌های علمیه ــ همایش المیزان و علوم انسانی در دارالقرآن علامه طباطبایی(ره) برگزار و در آن عنوان شد که عقل ابزاری از نگاه علامه طباطبایی(ره) عقل نیست.
به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین قاسم ترخان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی امشب 23 آبان ماه در همایش المیزان و علوم انسانی در سخنانی گفت: برخی تصور کرده‌اند علامه طباطبایی(ره) با توجه به نظریات اعتباری در حوزه بایدها و نبایدها قائل به نسبیت است، در صورتی که براساس توضیح علامه جوادی آملی، این مسئله درست نیست و ایشان فرموده که نسبیت، ناظر به حسن و قبح حسی است.
وی با اشاره به اینکه در حوزه مبانی انسان‌شناسانه نیز پارادایم‌های مختلفی در علوم انسانی وجود دارند بیان کرد: پارادایم اثبات‌گرایی انسان را منفعت‌طلب و پارادایم تفسیری برخوردار بودن و معناآفرینی انسان را مطرح و پارادایم انتقادی نیز خلاق بودن انسان را توضیح می‌دهد.
این محقق و استاد حوزه تاکید کرد: علامه عقل را مقتضای آفرینش انسان و احکام آن را هم فطری می‌داند؛ ایشان می‌گوید عقل ابزاری که در غرب کاربرد دارد، اساسا عقل نیست و مسامحتا به آن عقل گفته می‌شود.
وی ادامه داد: جبر فلسفی و اجتماعی و زیستی از منظر علامه نفی می‌شود و وقتی این مسائل نفی شود، تعارض با اثبات‌گرایی پیدا می‌کند؛ در نگاه علامه هدایت و ضلالت پذیرفته می‌شود و دین‌گرایی عین فطرت تبیین شده است و بر این تاکید می‌شود که انسان در دین سرشته شده است.
وی افزود: در تفکر علامه، تطورات روانی و اجتماعی و تحولات فرهنگی پذیرفته می‌شود، اما به فطرت که جنبه مشترک است نسبت داده و پیش‌فرض تمایل انسان به هنجارشکنی نفی می‌شود.
ترخان ادامه داد: در مورد هدف علوم انسانی نیز یک دیدگاه دلیل‌گرایی و معناگرایی است؛ یعنی رفتارهای انسانی معنادار است بنابراین هدف علوم را فهم عبارات و معانی و انگیزه‌ها می‌دانند دیدگاه دیگر صورت‌گرایی و دیدگاه دیگر نیز تلفیق میان علت و دلیل و دیدگاه دیگر هدف علوم انسانی را نقد وضعیت موجود را دارد و ناظر به اصلاح این وضع است.
ترخان با بیان اینکه شکوفایی فطرت، هدف اصلی علوم انسانی مطلوب است، تصریح کرد: براساس نظریه فطرت علامه باید به نظریه تلفیقی در روش علوم انسانی برسیم که در کنار روش تجربی از روش عقلی و نقلی استفاده کنیم و انطباق آن با فطرت را توضیح دهیم؛ یعنی در علوم انسانی از روش تبیینی و تفسیری استفاده کنیم، زیرا انسان هم معناساز است و هم امکان صدور قاعده عام برای او وجود دارد.
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالفضل ساجدی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) هم در سخنانی گفت: علامه معتقد به کشف روابط اجتماعی همانند علوم انسانی است و معتقد است که هیچ تفاوتی هم میان این دو وجود ندارد، البته دیدگاه تفسیری کاملا ذهنی‌گراست و معتقد است که اهداف علوم انسانی، ارزشی و اسلامی و مبتنی بر چارچوب فرهنگی است، لذا نمی‌توانیم از اهداف اندیشمندان غربی تبعیت کنیم، بلکه باید بر آن نقد وارد کرده و اهداف خود را تبیین کنیم.
ساجدی بیان کرد: از دید وی اهداف مبتنی بر نظام ارزشی است و باید از وضع موجود به سمت وضع مطلوب حرکت کنیم، از این رو ایشان در تفسیر المیزان رویکرد انتقادی به دیگران دارند. برای مثال آثار منفی ربا یا در مباحث خانوادگی روش زندگی اشتراکی در غرب را مورد انتقاد قرار داده است.
دریافت 100 مقاله
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی اسدی‌نسب، دبیر این همایش با بیان اینکه قرآن تبیان لکل شیء است و در آن هر آنچه در ارتباط با سعادت و شقاوت انسان وجود دارد هست، افزود: قرآن ظرفیت نامحدودی در عرصه علوم انسانی دارد، همان طور که امام راحل در صحیفه نور بیان فرموده است که اسلام عمیق‌تر از هر مکتب دیگری است.
وی اظهار کرد: در خصوص علوم انسانی ما نمی‌توانیم منتظر غرب و دانشگاه‌ها باشیم تا فرزندان ما براساس تفکرات آنان رشد کنند، لذا مقام معظم رهبری می‌فرمایند پژوهشگران با استفاده از مبانی قرآنی و پیشرفت‌های علوم اسلامی باید علوم انسانی مطلوب کشور را تولید کنند.
وی تاکید کرد: اگر اعتقاد به این مسئله داریم باید وارد عمل شویم و نگذاریم علوم سکولار در مغز جوانان در دانشگاه‌ها نفوذ پیدا کند و باور ما این است که قران ظرفیت این کار را دارد، اما این ظرفیت را باید کاربردی کنیم.
اسدی نسب بیان کرد: تفسیر المیزان از تفاسیری ارزشمندی است که برای هر عرصه‌ای از علوم انسانی می‌تواند برای ما راهگشا باشد، زیرا در المیزان مسائل بسیاری وجود دارد که پاسخ سوالات علوم انسانی است و باید توسط محققان کشف شود.
این محقق با بیان اینکه در حوزه جهشی در علوم انسانی ایجاد شده است، بیان کرد: حدود 100 مقاله به همایش المیزان و علوم انسانی رسیده و در نهایت 32 مقاله پذیرفته شد که در 5 بخش تقسیم و در دو جلد منتشر شده است که المیزان و کلیات آن، المیزان و جامعه‌شناسی، المیزان و سیاست، المیزان و علوم اخلاقی از جمله این بخشها است.
یادآور می‌شود، آیت‌الله جوادی آملی و علی‌اکبر رشاد از دیگر سخنران این مراسم بودند. همچنین مراسم رونمایی از کتاب مجموعه مقالات شامل 40 مقاله با حضور آیت‌الله سیدمجتبی حسینی، نماینده ولی فقیه در عراق و سیدجابر موسوی از علمای نجف برگزار شد.
انتهای پیام
