توفیق بالاترین نعمت الهی است/ بررسی احتمالات 4 گانه برای آیه شقاق

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی در ادامه سلسله مباحث تفسیر اجتماعی قرآن در دارالقران علامه طباطبایی(ره) با اشاره به آیه «وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَكَمًا مِنْ أَهْلِهِ وَحَكَمًا مِنْ أَهْلِهَا إِنْ يُرِيدَا إِصْلَاحًا يُوَفِّقِ اللَّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرًا» گفت: برخی ضمیر در واژه «یریدا» را به زوجین و برخی نیز به حکمین ارجاع داده‌اند؛ یعنی اگر زن و شوهر اراده اصلاح بین خودشان را داشته باشند خداوند توفیق خواهد داد.

وی با بیان اینکه زمخشری به این تفسیر گرایش دارد بیان کرد: اگر ضمیر را به دو حکم طرفین دعوا بازگردانیم؛ یعنی اینکه حکمین نباید عدم اراده لازم برای اصلاح را داشته باشند لذا باید دو حکم خیرخواه و متقی و عادل انتخاب شوند.

رضایی اصفهانی عنوان کرد: احتمال دیگر این است که ضمیر اولی به حکمین و ضمیر دوم به زوجین باز گردد که ظاهر آیه و سیاق موید همین مسئله است و علامه طباطبایی(ره) نیز به این دیدگاه گرایش دارد.

وی عنوان کرد: منظور علامه این است که اگر زوجین اراده اصلاح بین هم را داشته باشند کار دو حکم راحت‌تر می‌شود؛ طرفداران این نظر به آیه 63 انفال، «وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ» استناد کرده‌اند یعنی رحمت خداوند زمانی ایجاد می‌شود که خود انسان‌ها زمینه آن را فراهم کنند؛ زیرا تالیف قلوب در نهایت در دست خداوند است به شرط آن که بندگان خودشان هم بخواهند.

نویسنده تفسیر مهر بیان کرد: در تحف العقول وارد شده است که اجل ما انزل الله، التوفیق؛ یعنی جلیل‌ترین چیزی که خداوند نازل می‌کند، توفیق است یعنی انسان در قم زندگی بکند ولی توفیق زیارت حضرت معصومه(س) و درس و بحث و نماز شب را به دست نیاورد.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) با اشاره به قاعده استعمال لفظ بیشتر از یک معنا که آیات مکارم و جوادی آملی از آن بهره فراوانی برده‌اند و ما هم آن را در کتابی مورد بحث کرده و جایز می‌دانیم  تصریح کرد: خداوند چون بینهایت است بنابراین می‌تواند در یک آن از یک لفظ، چند معنا را مراد کرده باشد بنابراین می‌توان از این قاعده برای تفسیر بهره ببریم و به جدل‌های بیهوده نپردازیم از این رو معنای دوم ممکن است با سیاق سازگارتر باشد ولی همه احتمالات نیز براساس این قاعده ممکن است.

وی  افزود: اگر هر دو ضمیر به زوجین برگردد خداوند توفیق خواهد داد؛ اگر هر دو ضمیر به حکمین برگردد یعنی نیت خیر داشته باشنهد خدا توفیق می دهد، اگر ضمیر یریدا را به حکیمن و بینهما را به زوجین بازگردانیم یعنی اگر زوجین بخواهند حکمین توفیق الهی مشمول حالشان می شود و اگر احتمال چهارم را در نظر بگیریم یعنی زوجین اراده اصلاح کنند کار حکمین راحت تر خواهد شد؛ در این چهار احتمال دلیلی بر ترجیح یکی بر دیگری نیست و اگرچه احتمال سوم با سیاق سازگارتر است ولی همه احتمالات نیز درست است.

رضایی اصفهانی همچنین با اشاره به واژه«ان خفتم» دراین آیه و تکرار این واژه  در آیه نشوز تصریح کرد: مفسران در آیه نشوز، خفتم را به معنای علم به نشوز و نه ترس و خوف از نشوز معنا کرده‌اند؛ زیرا براساس خوف نشوز، قهر و زدن نرم(با چوب مسواک) معنا نخواهد داشت اما در آیه مورد بحث، خوف به معنای گمان و ترس است.

عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) با اشاره به مخاطبان«خفتم» و «فابعثوا» بیان کرد: یک احتمال این است که همه مردم مخاطب هستند؛ احتمال دوم بازگشت معنا به دولت و تشکیل دادگاه خانوداه است که الان جای آن در کشور ما خالی است؛ احتمال سوم این است که مخاطب خود زن و مرد هستند که اگر ترسیدند اختلافات آنان به طلاق منجر شود دو حکم تعیین کنند تا میان آنان اصلاح شود البته این معنا خلاف ظاهر است.

رضایی اصفهانی با بیان اینکه این مسئله جزء وظائف اجتماعی و یا بر دوش دولت است اظهار کرد: معتقدان به وظیفه اجتماعی می‌گویند اگر مراد الهی خود پیامبر و نظام اسلامی بود، ضمیر به خود پیامبر باز می‌گشت لذا احتمال قوی بر عمومیت مردم به عنوان مخاطب تاکید دارد.

وی با تاکید بر اینکه اصلاح خانواده و تشکیل دادگاه خانوادگی رسالتی اجتماعی بر دوش خویشاوندان، همسایگان و دولت و واجب کفایی است بیان کرد: ظهور آیه در اینجا، وجوب است اگرچه قول مختلف دارد و برخی آن را مستحب گرفته‌اند.

رضایی اصفهانی با اشاره به واژه شقاق اظهار کرد: اصل کلمه شقاق را برخی به معنای ترک خانه و به تعبیر امروزی طلاق عاطفی، گرفته‌اند؛ مفسران برخی آن را به معنای مشقت و برخی نیز به معنای جدایی تعبیر کرده‌اند و عمده مفسران خوف را بهمعنای احتمال و ترس از طلاق دانسته‌اند.

وی با اشاره به محدوده شقاق، بیان کرد: این مسئله عرفی است، مثلا اگر فرهنگ عمومی این است که شقاق، نمک زندگی است ممکن است تا چند مرتبه دعوا میان زن و شوهر به معنای شقاق گرفته نشود ولی اگر خانواده آرامی بوده و دچار مشکلاتی شده‌اند ممکن است با یکی دو بار دعوا نیز این احتمال داده شود.

انتهای پیام